Mavzuning dolzarbligi, Inson tafakkuri rivojining manbai ma‘lumotlar

Ventilyasiya
(shamollatish) deb kompleks bog‗lik bo‗lgan jarayon va 
qurilmalar ishlashi natijasida ish joylaridan, ishlab chiqarish xonalaridan 

---

73 
ifloslangan, issiq yoki sovuq havoni so‗rib olib, toza isitilgan yoki sovitilgan 
havoni berish yo‗li bilan ish joylarida havo muhitini yaxshilashga aytiladi. 
Shamollatish sistemalari umumalmashinuvchi, lokalli (ish joyida) va 
kombinatsiyalangan bo‗lishi mumkin. 
Umumalmashinishda havo xonalar butun hajmi bo‗yicha almashinadi. 
Lokal (ish joyini) shamollatishda zaharli va zararli moddalar ajralib 
chiqayotgan ish joylariga o‗rnatiladi, zaharli moddalar ishlab chiqarish xonalaridan 
chiqariladi. 
Ishchi zonaga havoni haydab berish usuliga qarab tabiiy va sun‘iy (mexanik) 
shamollatishga bo‗linadi. Tabiiy shamollatishda havo tabiiy faktorlar: issiqlik 
napori, yoki shamol ta‘sirida harakat qiladi. Sun‘iy shamollatishda havo mexanik 
qurilmalar: ventilyator, elektr va boshqa qurilmalar yordamida harakatga 
keltiriladi. 
Shamollatish 
oqib 
keladigan 
yoki 
so‗rib 
olinadigan 
umumalmashinuvchi shamollatishda toza havo binolar tashqarisidan olinib xonalar 
barcha hajmi bo‗yicha tarqaladi. Ifloslangan havo eshik, deraza va tirqishlar orqali 
siqib 
chiqariladi. 
So‗rib 
olinadigan 
umumalmashinuvchi 
shamollatishda 
ifloslangan issiq havo xonalar butun hajmidan chiqarilib tashlanadi. CHiqarilgan 
havo o‗rniga binolar tashqarisidan toza havo eshik deraza va qurilish tirqishlari 
orqali so‗rib olinadi. 
Ishlab chiqarishdagi mikro iqlim 
Ishlab chiqarish muhitining meteorologik sharoiti havoning fizik holatiga 
bog‗liq va quyidagi asosiy meteorologik faktorlar bilan xarakterlanadi: 
Havo temperaturasi va namligi, havoning harkat qilish tezligi, bosimi hamda 
jihoz va uskunalar ishlayotganda va ishlab chiqarilgan mahsulotlotlardan ajralib 
chiqayotgan issiqlik. Ko‗rsatilgan faktorlar jami ma‘lum bo‗lim uchun ishlab 
chiqarish mikroiqlimiga hisoblanadi.
Meteorologik faktorlar jami yoki alohida turlari inson faoliyatiga, his 
qilishiga va yorug‗likligiga katta ta‘sir ko‗rsatadi. Ko‗pgina holatlarda ishlab 
chiqarishda, ishlab chiqarish sharoitida ko‗rsatilgan faktorlar jami inson faoliyatiga 
ta‘sir ko‗rsatadi. Bunday ta‘sir antoganik bo‗lishi mumkin, ya‘ni faktorlar guruhi 

---

74 
ta‘sirini boshqa faktorlar yo‗qotishi yoki kamaytirishi mumkin yoki ta‘sir - faktor 
o‗zaro ta‘sir etib, inson faoliyatiga ta‘sirini kuchaytiradi. 
Termoregulyasiya - inson organizmida me‘yor temperaturada (36-37S) fizik-
kimyoviy jarayondir. Yuqori o‗zgaruvchan meteriologik sharoitda inson organizmi 
xayotiy inson organizmi temperaturasini bir xil me‘yorda ushlab turish zaruriy 
shartlardan hisoblanadi. Tana temperaturasining ko‗tarilishi issiqlik oshganini, 
pasayishi esa soviganini ko‗rsatadi. 
Tana issiqligi oshib ketishi yoki pasayishi, kishi organizmida kechadigan 
hayotiy funksiyalarning buzilishiga olib keladi. Organizm tarmoqq regulyasiyasi 
inson fiziologik mexanizmini bajaradi va markaziy nerv sistemasi nazoratida 
bo‗ladi. U organizmda modda almashishi natijasida uzluksiz ravishda hosil 
bo‗layotgan issiqlik bilan atrof-muhitga uzatilayotgan issiqlik orasida muvozanat 
saqlab turadi, ya‘ni inson organizmida issiqlik balansini saqlaydi.