Mavzuning dolzarbligi, Inson tafakkuri rivojining manbai ma‘lumotlar

9 - MASALA 
YASHIN QAYTARGICHLAR HIMOYA HUDUDINI HISOBLASH 
1. Topshiriq: 
Tabiiy gaz tarqatiladigan binoning himoyasini tashkil qilish uchun sterjenli 
yashin qaytargich balandligini (
h
)ni aniqlash. Bino, yashin bir yilda 60-80 soat 
bo‗ladigan joyda joylashgan. 
2. Hisoblash uslubi: 
Aloxida sterjenli yashin kaytargich balandligi quyidagi formula bilan 
aniqlanadi: 
h = (R
X
 + l,63 • h
X
) / l,5
 = 36 + 64 = 100 
h = 
 =75,3 
2 
Yuqori kuchlanishli kirishlar 
30% 
3 
Himoyalash qurilmalari 
10% 
4 
Ulanish qismlari 
12% 

---

85 
R
x
- bino satxi himoyasining h
x
balandlikdagi xona himoyasining gorizontal 
kesimi. 
Yashin himoyalagichi bo‗lmagan binoga ishning bir yilda (
N
) urilish soni. 
N = (S + 6 • h
x
) • (L + 6 • h
x
) • h • 10
-6 
=
 
N = (3 + 6 • 8) • (6 + 6 • 8) • 75 • 10 
-6
 = 
 =0,20655 
N>1 –A tipdagi zona 
N<1 –V tipdagi zona 
A tipdagi zona 
V tipdagi zona 
9-masalani echish uchun variant 
Dastlabki berilganlar:
Be
ril- ganlar 
Variantlar 
4 
S, 
m 
3 
L,
m 
6 

---

86 
S
b
,
m 
5 
h
x
,
m 
8 
Bir 
yilda 
1km
2
9 

---

87 
XULOSA 
Ushbu ish quyidagi qismlardan tashkil topgan. Kirish, Nazariy qism, Loyiha 
qism, tadbiq qilishni tashkil etish va loyiha samaradorligi, mexnat muxofazasi, 
xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro‗yhatidan iborat.
Zamonaviy ta‘lim tizimining asosi yuqori sifatli va yuqori texnologik 
muhitdir. Uning yaratilishi va rivojlanishi texnik jihatdan murakkab, ammo bunday 
iqlim ta‘lim tizimini takomillashtirish, axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini 
ta‘lim jarayoniga joriy etishga xizmat qiladi. Kompyuter yordamida ish yuritishda 
samarali va yangi omillaridan biri avtomatlashtirilgan ish o‗rinlari hisoblanadi. 
Xozirgi kunda yaratilayotgan avtomatlashtirilgan ish o‗rinlarida mutaxassisning 
ishiga doir axborotlar, ko‗rsatmalar tushunarli va ixcham ko‗rinishda ekranda berib 
boriladi. Mamlakatimizning iqtisodiy va ijtimoiy sohalarida ham yuqori natijalarga 
erishishi, jahon iqtisodiy tizimda to‗laqonli sheriklik o‗rnini egallay borishi, inson 
faoliyatining barcha jabhalarida zamonaviy axborot texnologiyalaridan yuqori 
darajada foydalanish imkoniyatlari qanday bo‗lishiga hamda bu texnologiyalar 
ijtimoiy mehnat samaradorligini oshishida qanday rol o‗ynashiga bog‗liq. 
Davlatimiz rahbarining 2013-yil 27-iyunda qabul qilingan O‗zbekiston 
Respublikasining Milliy axborot-kommunikatsiya tizimini yanada rivojlantirish 
chora-tadbirlari to‗g‗risidagi qarori axborot sohasini takomillashtirishda muhim 
omil bo‗layotir. Mazkur qarorga muvofiq, 2013-2020-yillarda O‗zbekiston 
Respublikasida telekommunikatsiya texnologiyalari, tarmoqlari va aloqa 
infratuzilmasini rivojlantirish dasturi tasdiqlandi. 
Men 4 yil davomida olgan bilimlarimni mustaxkamlab ushb ishni tayyorlab 
chiqdim. Ushbu dastur kun talablariga mos ravishda ishlab chiqishga xarakat 
qildim va bunga erishdim.
Endi topologiya nima ekanligi aniq. Agar siz umumiy natijaga erishsangiz, 
bu tushuncha kompyuterlarning tarmoqqa qanday ulanishi va ular o'rtasidagi o'zaro 
ta'sirning tavsifi. Buni qanday bajarish faqat terminallarni yaxlit birlashtirish 
usuliga bog'liq. Va bugungi kunda biron bir universal ulanish variantini ajratib 

---

88 
bo'lmaydi, deyish mumkin emas. Har bir holatda va ehtiyojlarga qarab, ulanishning 
bir yoki boshqa turidan foydalanish mumkin. Ammo mahalliy tarmoqlarda, agar 
biz ular haqida aniq gapiradigan bo'lsak, eng keng tarqalgan "yulduz" sxemasi, 
garchi "avtobus" hali ham keng qo'llaniladi. 
Shuni qo'shimcha qilish kerakki, hali ham markazlashtirish va markazlashtirmaslik 
tushunchalarini uchratish mumkin, lekin ko'p jihatdan ular ulanishlar bilan bog'liq 
emas, balki tarmoq terminallarini boshqarish va ular ustidan nazorat qilish tizimi 
bilan bog'liq. Markazlashtirilish yulduz tipidagi ulanishlarda aniq ifodalangan, 
ammo markazlashtiruvchi kommutator ishlamay qolganda tarmoqning 
ishonchliligini oshirish uchun qo'shimcha elementlarning kiritilishini 
ta'minlaydigan markazlashtirmaslik ham ushbu turda qo'llaniladi. Bu borada juda 
samarali rivojlanish - bu giperkubka sxemasi, ammo uni ishlab chiqish juda qiyin. 
"Topologiya" atamasi kompyuterlar, kabellar va boshqa tarmoq qismlarining 
joylashuvini tavsiflaydi. 
Topologiya - bu mutaxassislar tomonidan tarmoqning asosiy tuzilishini tasvirlash 
uchun ishlatiladigan standart atama. 
"Topologiya" atamasidan tashqari, jismoniy holatni tavsiflash uchun quyidagilar 
ham qo'llaniladi: 
Jismoniy joylashuvi; 
Tartib; 
Jadval; 

Tarmoq topologiyasi uning xususiyatlarini aniqlaydi. Xususan, ma'lum bir 
topologiyani tanlash quyidagilarga ta'sir qiladi: 

---

89 
zarur tarmoq uskunalarining tarkibi; 
tarmoq uskunalarining xususiyatlari; 
tarmoqni kengaytirish imkoniyatlari; 
tarmoqni boshqarish usuli. 
Resurslarni almashish yoki boshqa tarmoq vazifalarini bajarish uchun 
kompyuterlar bir-biriga ulangan bo'lishi kerak. Buning uchun aksariyat hollarda 
kabel ishlatiladi (kamroq tarqalgan - simsiz tarmoqlar - infraqizil uskunalar). 
Biroq, kompyuterni boshqa kompyuterlarni ulaydigan simi bilan ulash etarli 
emas. Turli xil tarmoq kartalari, tarmoq operatsion tizimlari va boshqa tarkibiy 
qismlar bilan birlashtirilgan turli xil kabellar kompyuterlarning boshqa tartibini 
talab qiladi. 
Har bir tarmoq topologiyasi bir qator shartlarni yuklaydi. Masalan, u nafaqat 
kabel turini, balki uni yotqizish usulini ham aytib berishi mumkin. 

---

90