1 tapsırma Átirap -ortalıq hám ondaǵı hár-túrli faktorlardı úyreniw?

1 - tapsırma
Átirap –ortalıq hám ondaǵı hár-túrli faktorlardı úyreniw?
Juwaplar:

Ekologiyalıq faktorlar — átirap ortalıqtıń organizmler iskerligine ayriqsha tásir etiwshi málim sharayatları hám elementleri kompleksi. Ekologiyalıq faktorlar 2 úlken gruppa — abiotik faktorlar hám biotik faktorlarǵa bólinedi. Ekologiyada „cheklovchi faktorlar“ túsinigi de ámeldegi, olar quramına organizmler bar ekenligi hám rawajlanıwın sheklewshi hár qanday omilni kirgiziw múmkin.

Tiri organizmlerge tásir etiwshi ortalıqtıń hár qanday bólekleri ekologiyalıq faktorlar dep ataladı.

Ortalıq — qurǵaqlıq, suw, hawa hám jer astı bólimlerinen ibarat. Sırtqı ortalıq túsiniginen tısqarı jasaw sharayatları degen túsinik de ámeldegi bolıp, bul túsinikke organizmdiń jasawı ushın zárúr bolǵan elementler yamasa faktorlardan jaqtılıq, ıssılıq, suw, azıqlanıw hám sol sıyaqlılar kiredi. 1933-jılda D. N. Kashkarov ortalıq faktorların 3 gruppa (ıqlım, edafik hám biotik) ga boladı. Keyinirek 1950-jılda Alyoxin ekologiyalıq faktorlardı ıqlım, edafik, orografik, biotik, antropogen hám tariyxıy gruppalarǵa ajıratıp úyreniwdi usınıs etedi.

Ekologiyalıq faktorlar 3 tiykarǵı gruppaǵa bólinedi:

1. Abiotik faktorlar — anorganik tábiyaat sharayatınıń yamasa ólik tábiyaattıń jıyındısı. Bularǵa temperatura, jaqtılıq, ızǵarlıq, suw, topıraq, relyef kiredi.

2. Biotik faktorlar : Buǵan tiri tábiyaat elementleri (tiri organizmlerdiń bir-birine hám jasaw ortalıǵına tásiri) kiredi. Biotik faktorlar fitogen hám zoogen faktorlarǵa bólinedi. Fitogen faktorlar degende joqarı hám tómen ósimliklerdiń organizmge tásiri itibarǵa alınsa, zoogen faktorlar degende bolsa organizmge barlıq haywanlardıń tásiri názerde tutıladı.

3. Antropogen faktorlar — bul insan iskerligi menen baylanıslı bolǵan faktorlar, yaǵnıy adamlardıń ósimlik hám haywan túrleri yamasa olar gruppalarınıń dúzilisine kórsetken tásiri bolıp tabıladı. Tiri organizmlerge júdá kóp faktorlar tásir kórsetedi.