Mavzu;Metr-ritmli hajviy kompozitsiya

40-расм. Ритмик қатор.
мураккаб хиллари мавжуд. Оддий ритмик қатор қатор даврининг муайян тартибда ўзгариб бориши асосида қурилади. Қатор даврининг ўзгариши эса гуруҳдаги шаклларнинг ё оралиқларнинг ёки ҳар иккаласининг ҳам ўзгаришига қараб рўй бериши мумкин. Бундай ўзгаришлар ритмик қаторга динамик кўриниш, яъни ҳаракатчанлик бахшида этади. Бу динамизм қатор даври шаклларидаги барча объектив хоссаларнинг миқдорий ўзгари­шига боғлиқ бўлади (41-расм, а, б).
Мураккаб ритмик қатор мураккаб метрик қатор каби даврда мураккаб шакллар ёки шакллар бирикмасидан тузилади, бироқ қатордаги даврлар муайян тартибда ўзгариб боради. Мураккаб ритмик қатор­ни бир неча оддий ёки мураккаб метрик ва оддий ритмик қаторлар қўшилмаси кўринишида ҳам тасаввур этиш мумкин (41-расм, в,г). Ана шу жиҳатдан мураккаб

в

б

а

г

41-расм. Ритмик қаторнинг турлари: а, б - оддий ритмик қатор,
в, г - мураккаб ритмик қатор.

ритмик қаторларнинг қуйидаги гуруҳла­рини ажратиш мумкин:
а) ритмик қаторлар шундай оддий ёки мураккаб метрик қаторлардан тузилганки, улардаги метрик қаторлар ритмик қатор­лар элементлари ролини бажаради. 41, г, в - расмларда элементлари оддий метрик қаторлардан тузилган симметрик ритмик қаторлар кўрсатилган. Улардан биринчисида ҳар бир метрик қатор шаклларининг бўйи четдан марказга қараб мунтазам ўсиб борган. Иккинчисида бўйлари ҳам, оралиқ ҳамда метрик қатор шаклларининг сони ҳам ўзгариб борган. Бундан кейинги мураккаблик ушбу ҳолатда қатор таркибидаги шаклларни мураккаблаштириш орқали рўй бериши мумкин. Ритмик қатор битта метрик қатор устига иккинчи шундай қаторни жойлаштириш, қўйиш орқали ҳам ҳосил қилиниши мумкин (41, г-расм). Барча ҳолатларда ҳам қаторнинг яхлитлиги унинг элементлари орасидаги ўзаро бўйсунишга асосланган;