Mavzu: Sug’oriladigan yerlarni meliorativ o’zlashtirish, qayta qurish va unumdorligini tiklash ishlarini kompleks mexanizatsiyalash

To'kish radiusi
(
R
to’k
) — ekskavator burilish platformasi o'qidan, grunt 
to'kilayotganda, cho'mich og'irlik markazigacha bo'lgan masofa. 
To'kish balandligi (H
to
’
k
) — ekskavator turgan sathdan, grunt to'kilayotganda, 
cho'mich pastki qismigacha bo'lgan. masofa. 
Qazish chuqurligi (
H
qaz
) — grunt qazilayotgan sathdan qazilma ostigacha 
bo'lgan eng chuqur masofa. 
Texnologik ko'rsatkichlar o'lchamlari ekskavator strelasining gorizontga 
nisbatan qiyaligiga bog'liq ravishda o'zgaradi. Draglayn va teskari cho'michli 
ekskavatorlarda texnologik ko'rsatkichlar qazish usuliga bog'liq ravishda ham 
o'zgarishi mumkin. 
Yer ishlarini bajarishning asosiy sxemalari: 
Ekskavatorlar yordamida bajariladigan yer ishlari ikki asosiy guruhga 
bo'linadilar: transportsiz va transportli bajariladigan ishchi sxemalar. 

---

Agar ekskavator gruntni qazib olib, inshoot yoniga, kavalerga, grunt uyumiga 
tashlab ishlaydigan bo'lsa, 
transportsiz ishlash sxemasi
deyiladi. 
Transportsiz ishlash 
sxemasi 
oddiy va murakkab bo'lishi mumkin. Oddiy transportsiz ishlash sxemasida 
ekskavator qazib olgan grunt bevosita (qayta qo'zg'amasdan) to'kmaga yoki kavalerga 
yotqizilishi mumkin. Murakkab transportsiz sxemada grunt qisman yoki to'liq qayta 
qo'zg'atilib, to'kmaga yoki kavalerga yotqiziladi. 
Transportli ishlash sxemasi 
deb, ekskavator gruntni transport vositasiga ortib, 
keyinchalik berilgan masofaga eltib qo'yiladigan ishlash sxemasiga aytiladi. 
Transportli ishlash sxemasida transportning zaboydagi harakatlanishiga qarab, bir 
tarafi berk va ikki tarafi ochiq ishlash sxemalari farqlanadi. Bir tarafi berk (tupik) 
sxemada avtosamosval ekskavator oldiga kelgan yo'ldan orqaga qaytib ketadi. 
Ikki tarafi ochiq sxemada avtosamosval aylanma yo'l bo'ylab harakatlanadi, 
ya'ni ekskavator bilan grunt ortilgandan keyin kelgan tarafiga qaytmasdan, grunt 
to'kiladigan tomonga to'g'ri o'tib ketadi.