Yo’l xo’jaligi inshoot, qurilmalari va yo’lning rejasi va profile

4-Amaliyot: Yo‘l xo‘jaligi inshoot va qurilmalari. Yuqori tezlikda harakatlanuvchi uchastkalardagi strelkali o‘tkazgichlardan foydalanish va nosozliklari.
REJA:

1. 
   Yo’l xo’jaligi inshoot, qurilmalari va yo’lning rejasi va profile (PTE 3-bob).
   
2. 
   Relslar va strelka o’tkazgichlarning nosozliklari (PTE 3-BOB 29-30-31-32-33-34-35-36).
   

Yo’l xo’jaligi inshoot va qurilmalari
Temir yo’lning barcha elementlari (tuproq ko’tarma, yuqori tuzilmalar va sun’iy inshootlar) mustahkamligi, barqarorligi va holati bo’yicha ushbu uchastkada poezdlarning belgilangan tezlikda xavfsiz va tekis harakatlanishini ta’minlashi kerak.

Yo’l distansiyasi, yo’l mashina stansiyalari va yo’l xo’jaligining boshqa korxonalarining joylashishi va jihozlanishi, temir yo’llarni, inshoot va qurilmalarni poezdlar harakatining amalda o’rnatilgan hajmini, belgilangan tezliklarda amalga oshirish uchun, zarur bo’lgan asrash va ta’mirlash ishlarini bajarilishini ta’minlashi kerak.

Inshoot va qurilmalar konstruksiyasi, ularni asrash va foydalanish bo’yicha ushbu Qoidalarda ko’rsatilmagan talablari, DATK tizimidagi tegishli bo’linmalari tomonidan o‘rnatiladi.

Yo’lning rejasi va profili

Temir yo’l egrilar radiusi, to’g’ri va egri tutashuv, qiyalik tiklariga nisbatan tasdiqlangan yo’l rejasi va profiliga mos kelishi kerak. Stansiya, raz’ezd va o’zib o’tish punktlari, odatda, gorizontal maydonchada joylashishi kerak: ayrim hollarda ularning 0,0015 dan oshmaydigan qiyaliklarda, qiyin sharoitlarda odatda 0,0025 dan oshmaydigan qiyaliklarda joylashishiga yo’l qo’yiladi. O’ta qiyin sharoitlarda barcha turdagi raz’ezdlarda va o’zib o’tish punklarida «O’zdavtemiryo’lnazorat» ruxsati bilan, manyovr yoki lokomotiv va vagonlarni tarkibdan uzish hamda birlashtirilgan poezdlarni ajratish ko’zda tutilmagan bo’ylama yoki yarim bo’ylama toifadagi oraliq stansiyalarda stansiya maydonchasi chegarasida 0,0025 dan katta bo’lgan qiyaliklarga ruxsat beriladi. Shuningdek, «O’zdavtemiryo’lnazorat» ruxsati bilan juda qiyin sharoitlarda vagon yoki tarkibning (lokomotivsiz) o’z-o’zidan harakatlanib ketib qolishiga qarshi choralar ko’rilishi sharti bilan stansiyalarda qabul qilish-jo’natish yo’llarining uzaytirilganida 0,0025 dan katta qiyaliklarga ruxsat beriladi, lekin ikkala holda ham qiyaliklar 0,010 dan katta bo’lishi kerak emas.

Stansiya, raz’ezd va o’zib o’tish punktlarida vagon yoki tarkiblarning (lokomotivsiz) o’z-o’zidan harakatlanib ketishini oldini olish uchun manyovr operasiyalari va lokomotivlarni vagonlardan uzish ko’zda tutilgan yangidan qurilgan yoki rekonstruksiya qilingan qabul qilish-jo’natish yo’llari, odatda, chegaralovchi strelkalar tarafiga nishabga qarshi bo’ylama profilga ega bo’lishi va u loyihalash me’yorlariga mos kelishi kerak. Kerakli hollarda vagonlarning boshqa yo’llarga o’z-o’zidan chiqib ketishini oldini olish uchun muhofaza berk yo’li, muhofaza strelkasi, tushiruvchi boshmoqlar yoki strelka qurilmalari tizimlari ko’zda tutilishi kerak. Stansiya, raz’ezd, quvib o’tish punktlarining qiyalikda joylashgan barcha holatlarida belgilangan og’irlik me’yoridagi poezdlarning joyidan qo’zg’ala olish sharoitlari va poezdlarni lokomotivlarning yordamchi tormozlari bilan ushlab qola olish sharoitlari ta’minlangan bo’lishi kerak.

Stansiyalar, raz’ezdlar, o’zib o’tish punktlari, shuningdek, ayrim parklar va tortib chiqish yo’llari to’g’ri uchastkalarda joylashishi kerak. Qiyin sharoitlarda ularning 1500 m dan kam bo’lmagan radius egrisida joylashishiga yo’l qo’yiladi. O’ta qiyin sharoitlarda egrilik radiusini 600 m gacha, tog’ sharoitlarida 500 m gacha kamaytirishga yo’l qo’yiladi.

Asosiy va stansiya yo’llari, shuningdek temir yo’lga tegishli shahobcha yo’llarning reja va profili davriy uskunaviy tekshiruvdan o’tishi kerak.Yo’llarning reja va profilini uskunaviy tekshirish, tegishli texnik hujjatlarni tayyorlash, shuningdek, stansiyalarning masshtab va sxematik rejalarini tuzish bo’yicha ishlarni tashkil etish bu ishlarni bajarish uchun loyihalash institutlari, loyihalash-qidirish va loyihalash-smeta guruhlarini jalb etgan holda DATK yo’l xo’jaligi boshqarmasiga yuklatiladi.

Yo’l distansiyalarida quyidagilar bo’lishi kerak:

• 
  distansiyada mavjud bo’lgan yo’l xo’jaligining barcha inshoot va qurilmalarining chizma va ta’riflari, shuningdek tegishli standart va me’yorlar;
  
• 
  stansiyalarning masshtab va sxematik rejalari, barcha asosiy va stansiya yo’llarining, saralash tepachalari, shuningdek, DATK lokomotivlari harakatlanuvchi shahobcha yo’llarining bo’ylama profillari.
  

Saralash, uchastka va yuk stansiyalaridagi saralash tepachalarining, tortib chiqish yo’li va tepacha yoni yo’llarining bo’ylama profillari kamida uch yilda bir marta, stansiya yo’llarining qolgan qismida profil kamida 10 yilda bir marta tekshiriladi. Peregonlardagi asosiy yo’llarning bo’ylama profili yo’llarning tub va o’rta ta’miri davrida tekshiriladi. Tekshiruv natijalariga ko’ra profilni to’g’irlash bo’yicha ishlarni bajarishning aniq muddatlari o‘rnatiladi. Reja va profilnig o’zgarishiga olib keluvchi ishlar va yo’l rekonstruksiyasi amalga oshirilayotgan uchastkalar ish bajaruvchilar tomonidan ishlar tugagandan keyin tekshirilib, tegishli hujjatlar yo’l distansiyasiga, stansiyalarda esa stansiya boshlig’iga ham taqdim etiladi.

Stansiya hududida yangi ob’ektlarni qurishda, kengaytirish yoki boshqa erga ko’chirishda bu ishni bajaruvchi har qanday tashkilot ob’ektni amaldagi stansiya taraqqiyotiga biriktirilishini belgilovchi ijro hujjatini zudlik bilan yo’l distansiyasi boshlig’i va stansiya boshlig’iga topshirishi kerak.

Relslar va strelka o’tkazgichlar
Asosiy va stansiya yo’llaridagi rels va strelka o’tkazgichlar quvvati va holati bo’yicha foydalanish sharoitlari (yuk tashish ko’lami, o’qqa tushgan kuch, poezdlar harakati tezliklari) ga mos kelishi kerak. Relslar va strelka o’tkazgichlarning edirilish me’yorlari DATK alohida yo’riqnomalari bilan o‘rnatiladi.

Strelka o’tkazgichlari quyidagi markali krestovinalarga ega bo’lishi kerak:

asosiy va qabul qilish-jo’natish yo’lovchi yo’llarida – 1/11 dan keskin bo’lmagan, kesishuvchi o’tkazgichlar va kesishuvchi o’tkazgichlarning davomi hisoblangan yakka o’tkazgichda 1/9 dan keskin bo’lmagan; qaysiki yo’lovchi poezdlar faqat to’g’ri yo’li bo’ylab o’tadigan strelka o’tkazgichlari 1/9 krestovina markalariga ega bo’lishlari mumkin. Strelka o’tkazgichlarini 1/11 markaga o’tkazish uchun strelka bo’g’zini qayta qurishga to’g’ri kelsa va ayni vaqtda buning iloji bo’lmasa, yo’lovchi poezdlarning 1/9 markali strelka o’tkazgichi bo’yicha yon yo’lga o’tishiga ruxsat beriladi;

yuk harakatining qabul qilish-jo’natish yo’llarida 1/9 dan, simmetriklarida esa 1/6 dan keskin bo’lmasligi kerak;

boshqa yo’llarda – 1/8 dan, simmetriklarida esa 1/4,5 dan keskin bo’lmasligi kerak.

Asosiy yo’llarda barcha harakat yo’nalishiga teskari strelka o’tkazgichlarining ostryaklari oldidan qaytaruvchi bruslar joylashtirib chiqilishi kerak.

Egri uchastkalarda asosiy yo’llarga strelka o’tkazgichlarni qayta o’rnatish taqiqlanadi. Alohida hollarda faqatgina DATK boshqaruvi raisi ruxsati bilan buni amalga oshirish mumkin.

Quyidagi nosozliklarning bittasi bo’lgan taqdirda ham strelka o’tkazgichlaridan va berk kesishuvlardan foydalanish taqiqlanadi:

• 
  strelka ostryaklari va qo’zg’aluvchan o’zakli krestovinaning tortish tirsaklaridan ajralishi;
  
• 
  to’mtoq krestovinaning o’zagi va ostryak orasida birinchi tortish tirsagi qarshisida, uchli krestovina o’zagida esa o’zak tig’ida strelkaning yopiq holatida o’lchanadigan ostryakning rama relsidan, qo’zg’aluvchan o’zakli krestovinaning usovikdan 4 mm va undan ko’p ortda qolishi;
  
• 
  o’rkach (greben) ning ostryakka yoki qo’zg’aluvchan o’zak ustiga chiqib qolish xavfini tug’diruvchi, ostryak yoki qo’zg’aluvchan o’zakning quyidagi uzunlikdagi edirilishi:
  
• 
  asosiy yo’llarda 200 mm va undan ortiq,
  
• 
  qabul qilish-jo’natish yo’llarida 300 mm va undan ortiq,
  
• 
  stansiyaning boshqa yo’llarida 400 mm va undan ortiq;
  
• 
  ostryak kallagining yoki qo’zg’aluvchan o’zakning ustki kengligi 50 mm va undan ortiq bo’lgan kesimida o’lchanadigan ostryakning rama relsi qarshisida yoki qo’zg’aluvchan o’zakning usovik qarshisida 2 mm va undan ortiq pasayishi;
  
• 
  krestovina o’zagining ishlovchi sathi va kontrrels kallagining ishlovchi sathi orasidagi masofa 1472 mm dan kam bo’lganida;
  
• 
  kontrrels kallagi va usovikning ishlovchi sathlari orasidagi masofa 1435 mm dan katta bo’lganida;
  
• 
  ostryak yoki rama relsining sinishi;
  
• 
  krestovina (o’zak, usovik yoki kontrrelsning) sinishi;
  
• 
  bir boltli vkladishda kontrrels boltining yoki ikki boltli vkladishda ikkala boltning uzilishi.
  

Rama relslari, ostryaklar, usoviklar va krestovina o’zaklarining vertikal edirilishi, edirilish me’yorlardan o’tib ketgan vaqtda, ulardan foydalanish tartibi DATK tegishli yo’riqnomasi bilan o‘rnatiladi. Asosiy yo’llarning relslari DATK yo’l xo’jaligi boshqarmasi boshlig’i tasdiqlagan jadval bo’yicha defektoskop-vagon bilan tekshirilishi kerak. Asosiy yo’llar va qabul qilish-jo’natish yo’llaridagi rels va strelka o’tkazgichlari yo’l distansiyasi boshlig’i tomonidan tasdiqlangan jadval bo’yicha defektoskop aravachalar yordamida tekshiriladi. Relslar va strelka o’tkazgichlarning xavfli nuqsonlari bo’lgan elementlari bo’ylab, nuqsonlar bartaraf qilingunga qadar poezdlarning o’tkazish tartibi DATK boshqaruvi raisi ko’rsatmasi bilan amalga oshiriladi. Stansiyalarda strelka o’tkazgichlari va berk kesishuvlarni o’rnatish va olib tashlash DATK boshqaruvi raisi farmoyishi bilan amalga oshiriladi. Stansiyalarda o’rnatilgan va qayta qurilgan strelka o’tkazgichlari va berk kesishuvlar hamda peregonlardagi strelka o’tkazgichlari DATK mintaqaviy temir yo’l uzeli boshlig’i tomonidan saylanadigan xay’at tomonidan foydalanishga qabul qilinib, o’zaro ishlashga kiritiladi. Vaqtincha o’zaro ishlashga kiritilmagan strelka o’tkazgichlari xay’at tomonidan qabul qilinishi mumkin, lekin bunda DATK mintaqaviy temir yo’l uzeli boshlig’i tomonidan ayrilarni mahkamlash, ko’rikdan o’tkazish va ushbu strelkalarni tekshirish tartibi o‘rnatiladi.

Quyidagi markazlashtirilmagan strelkalar nazorat strelka qulflari bilan jihozlangan bo’lishi kerak:

• 
  poezdlarning qabul qilish va jo’natish yo’llarida joylashgan strelkalar, shuningdek, qo’riqlanadigan strelkalar;
  
• 
  xavfli yukli vagonlarning turishi uchun ajratilgan yo’llarga olib boruvchi strelkalar;
  
• 
  tiklash va o’t o’chirish poezdlari uchun mo’ljallangan yo’llarga olib boruvchi strelkalar;
  
• 
  muhofaza va tutib qoluvchi berk yo’llarga olib boruvchi strelkalar;
  
• 
  defektoskop-vagonlar, yo’l o’lchovchi vagonlar, yo’l mashinalarining turishi uchun mo’ljallangan yo’llarga olib boruvchi strelkalar.