|
Problemali dars. Keyingi yillarda keng tarqalgan problemali o`qitish problemali dars dsb ataluvchi yangi tip dare naydo bo`lishiga olib keldi. Problemali dars problemali vaziyat bo`lishini nazarda tutadi. Bunday dars umumiy didaktik talablarga javob berishi va odatdagi darsning uy vazifasini tekshirish; maxsus og‘zaki mashqlar; o`quvchilar oldiga dars maqsadini qo`yish; yangi materialni o`rganishga tayyorlash; yangi materialni va ilgari o`tilgan materialni mustahkamlash; darsni yakunlash va uyga vazifa berishdan iborat butun tarkibiy qismini o`z ichiga olishi kerak. Matematikani odatdagi o`qitishda ham, problemali o`qitishda ham darsning strukturasi masalasi darsning maqsadlarini, mazmunini, o`qitish metodlarini, o`quvchilarning yosh va individual xususiyatlari- ni hisobga olgan holda hal qilinishi kerak. Problemali darsda ushbu bosqichlarii ajratish mumkin:
Problemali vaziyat hosil qilish. Bu bosqich boshqa bosqichlarga nisbatan tayyorgarlik bosqichi bo`lib, o`quvchilarmi problema mohiyatini tushunib olishga olib kelishi* o`quvchilarpi bu problemaning hal bo`lishiga qiziqtira olishv kerak.
Qo`yilgan prob l em a ni hal qilish. Bu ushbu- larnp nazarda tutadi:
a)problemani muhokama qilish, xususiy problemalarni? Olg’a surish, problemani hal qilish uchun maqsadga muvofiq yo`nalishlarniishlab chiqish;
b) problemani hal qilish uchun zarur bo`lgan ma’lumotlarni tailash va ularni sistemaga solish;
v) belgilangan yechish planini detallashtirish;
g) yechish natijalarini chiqarish va oxirgi natijani olish.
Bu bosqichda o`qituvchining roli o`quvchilarni izlashga jalb qilish, ularning izlash xarakteridagi ishlariga rahbarlik qilishdai iborat. M a x s u s t a n l a i g a n mashqlarni b a j a r i sh d a olingan bilimlarni amalda tadbiq qilish B a j a r i l g a n i sh l a r g a ya k u n ya s a sh. Matematikadan problemali darsni tashkil qilishning keltirilgan sxematik plani jo`shqindir — u yoki bu o`quv problemasining konkret xarakteristikasiga qarab u to`la yoki qisman bajariladi, planning ayrim punktlari birlashtirilishi mumkin va hokazo.
Misol tariqasida II sinf o`quvchilarini jadvaldan tashqari bo`lishning 42 : 3 ko`rinishi bilan tanishtirishga oid problemali darsdan bir bo`lagini qaraymiz. Problemali situatsiya hosil qilish. Siz, masalan, 46 ni ga bo`la olasizmi? Buning uchun biz 46 soiipi uning xona qo`shiluvchilari (40 va 6) yig‘indisi bilan almashtiramiz, so`ngra yig‘indini songa bo`lish qoidasidan foydalaiamiz.
Hozir biz bir muncha qiyinroq misolni qaraymiz. 42 ni 3 ga bo`lish zarur bo`lsin. O’zimizga tanish usulni qo`llaiib ko`- ramiz: 42 sonini uning xona qo`shiluvchilari yig‘indisi bilan almashtiramiz (40 + 2). Ko`rib turibmizki, o`ilnklar soni (4) ham, birliklar soni (2) ham 3 ga bo`linmaydi. Demak, bo`lishning bizga tanish usulini bunda qo`llaiib bo`lmas ekan. Balki 42 soni umuman 3 ga bo`linmas. Problemali vaziyat hosil qilindi.
Qo`yilgan problemani hal qilish. Problemani hal qilish uchun taxminan bunday mulohazalar yuritiladi (xulosalar chiqarishga shoshilmaymiz; hal qilishning boshqa yo`lini qidirib ko`ramiz. CHo`plardan foydalaiamiz: 42 soni 4 ta o`nlik (4 bog‘lam) cho`pdan va alohida 2 ta cho`pdan iborat. kip. 42 ni 2 ta qo`shiluvchiga ajratamiz: ulardan biri 3 ta o`nlik, ikkinchisi esa 1 ta o`nlik va 2 ta birlikdan iborat. Shunday qilib, 42 ni 3 ga qanday bo`lish mumkin ekan? Oldin bu sondan 3 ga bo`linadigancha o`nliklarni olamiz, so`ngra qolgan birliklarni bo`lamiz. Bu holda ham bo`linuvchini yig’indi bilan almashtiramiz, so`ngra esa, oldingidagidek, bu yig’indini bo`luvchiga bo`lamiz. Bu holda xona qo`shiluvchilari to`gri kelmaydi. SHu sababli qulayroq qo`shiluvchilarni izlay- miz. Qo`shiluvchilardan biri shuncha o`nlikdan iborat bo`lishi kerakki, u bo`luvchiga qoldiqsiz bo`linsin. Butun mulohazaning borishini bunday yozish mumkin: 42 : 3 = (30 + 12) : 3 = «30:3+12:3=10 + 4=14.
Yangi bilimlarni amalda qo’llanishi. YAangi bilimlar 72 : 6, 52 + 4, 34 : 2 va shu tipdagi boshqa misollarni yechishda amalda qo`llaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
