Мавзу: Бошлангич синф укувчиларижда узунлик хакидаги тасаввурни шакллантириш


Режа: 1. Сонларни номерлашга ургатишнинг тайёргарлик боскичи



Download 0,89 Mb.
bet14/49
Sana05.04.2022
Hajmi0,89 Mb.
#528945
TuriЛекция
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   49
Bog'liq
бошлангич-матем-методика

Режа:
1. Сонларни номерлашга ургатишнинг тайёргарлик боскичи.
2. Сон билан таништириш услубияти.


Таянч иборалар: сон, санок, тартиб сон, нарсалар сони, микдори, нечта, кам, ортик, оз, куп, тенг, шунча, ушанча, баланд, паст, калинлиги, узунлиги, ракам, сонни хосил булиши, тартиби, таркиби, сонни ёзилиши.

Болаларни 10 ичида санаш куникмаларини узлаштиришлари, тартиб ва санок сонларнинг бирликларидан иборат таркиби, соннинг иккита кичик сондан иборат таркиби, кушни сонлар орасидаги муносабатларни тушуниш, тугри ва тескари санок тушунчалари болалар богчалари ва мактабларнинг бошлангич синфлар дастурида курсатилган. Шу сабабли укитувчининг биринчи навбатдаги вазифаси биринчи синфга келган болаларнинг математик тайёргарлик даражаларини аниклашдан иборат. Бундай текширишни машгулотлар бошлангунча кадар болаларни мактабга кабул килиш вактида ё укишнинг биринчи хафтаси давомида амалга ошириш мумкин. Болалар билимини, куникма ва куникмаларини аниклаш ва текширишда куйидаги саволлардан фойдаланиш мумкин:



  1. Сиз санай оласизми? Санангчи?

Маълумки болалар богчалари дастурига биноан болалар 10 гача санай олишлари керак. Биринчи синфга келган купчилик болалар 10 гача, айримлари 10 дан юкори хам санай оладилар. Булар хали болалар онгли равишда санайдилар дейишга асос була олмайди. Санокнинг онглилик даражасини текшириш учун куйидаги саволлардан фойдаланилади.
2. Бу олмаларни, нокларни, сабзиларни сананг. Бунда доирачалар канча? (6-8 та). Укувчининг тугри жавоби тахминан бундай булади. Бир, икки, уч, турт, беш, олти. Хаммаси 6 та олма. Бу укувчи охирги айтилмаган сонни умумий микдор билан тугри мос келтиради ва укувчи тушуниб санайди. Агар бола охирги айтилган сонни умумий микдор билан тугри мос келтира олмаса, у холда бола санай олмайди. Бундай холда «Бундаги олмалар сони канча?» деган саволга жавоб беришда бола хамма предметларни санашда бошка хатоларга йул куйишлари хам мумкин. Масалан: саналаётган нарсалардан биттасини санамай утказиб юборадилар ё уни икки марта санайдилар.
3. Столда нечта калам ётган булса, унг кулингга шунча калам ол (4-5 дона).
4. Билгинчи кайси уйинчоклар куп: коптокларнми, кугирчокларнми?
Бу иккала савол предметларнинг иккита тупламини уларни ташкил этувчи элементлар сони буйича таккослашга доир амалий малакаларини текширишга йуналтирилган. Икки тупламни таккослашни болалар хар бир туплам элементини иккинчи туплам элементига мос келтириш (устига куйиш, ёнига куйиш) йули билан амалга ошириш мумкин. Масалан: хар бир катта кубик устига биттадан кичик кубикни куйиш билан.
6. Расмга кара: масалан, «Шолгом эртагига ишланган расмга кара ва кучукча олдида, мушукчадан кейин невара билан мушук орасида нималар турганини айт. Бу машкнинг асосий вазифаси – болаларнинг «…дан кейин», «олдида туриш», орасида оркасида, биринчи, иккинчи тартиб муносабатлари хакидаги тасаввурни аниклашдан иборат. Шу билан бирга предметларнинг хар бири, хаммаси, бирори, бир канчаси, бир хил ва хар хил микдорлар, микдорларнинг колганлари чапда, унгда, уртасида, юкоридан пастга, пастдан юкорига, юкорига, пастга, баланд, паст, нарсаларнинг катта кичиклигига кура таккослаш, нарсаларнинг кенглиги, калинлиги буйича таккослаш, кам, олдин, кейин, узокрок, якинрок, тезрок, секинрок, эрталаб, кундузи, кечаси, кечкурун ва бошка ифодаларни тугри тушунишга боглик булган фазовий муносабатлар таркиб топтирилади. Текширишнинг боришида болалар геометрик фигураларни таниб олишларини ва масалаларни еча олишларини аникланади. Биринчи синфга келаётган болаларнинг аникланган билимлари, малакалари, куникмаларини уларни мактабда укитишнинг биринчи кунлариданок хисобга олиниши керак, бунда айрим болаларда бирор сабабга кура мавжуд булган камчиликларга алохида эътибор бериш керак. Биринчи унлик сонларини урганишда тайёргарлик даври ва тегишли ракамлар хамда (санок) сонлар билан таништириш даври ажратилади.
Тайёргарлик даврининг асосий вазифаси номерлашни урганишга утиш учун зарур буладиган билимлар, малакалар ва куникмаларни аиклаш, уларни тулдириш ва системалаштиришдан иборат. Тайёргарлик даврида куйидаги машклар бажарилади:
1. Предметлар, товушлар ва харакатларни санаш.
Дастлабки машклар синфда мавжуд булган предметларни яъни эшиклар, деразалар, парталар, бир катордаги кизлар, угиллар ва санашга доир машклар булиши керак. Аммо бу предметларни кулга олиб, суриб булмайди. Бундай машкларни бажаришда куриш органи ишлайди. Шу сабабли санаш учун майдарок предметлардан фойдаланиш мумкин (каламлар, санок чуплари, уйинчоклар). Санок утказиш процессида болаларни хар хил маълумотларнинг узи буйича, имкони буйича «канча?» сузи билан купрок саволлар куийшга машк килдирилади. Санок билан боглик машкларни бажариш жараёнида санокда охирги айтилган сон саналаётган группда канча предмет бор деб куйилгансавлга жавоб булишини тушунтириш керак. Предметларни унгдан чапга ё чапдан унгга, пастдан юкорига ё юкоридан пастга караб санашимиз билан санок натижаси узгармайди. Предметларни санашга багишланган дасрларда болаларни предметларни биттлаб, иккиталаб, бешталаб санашга ургатиш мумкин.
2. Иккита тупламни уларни хосил килган элементларнинг сони буйича таккослаш ва тенглаштириш.
Машклар бажариши жараёнида катта (ортик, куп), кичик (кам), тенг (шунча) муносабатларнинг маъносини очиб бериш керак. Буни предметлар группаларини таккослашга доир амалий машклардан куплаб бажариш билан амалга ошириш мумкин. Масалан: катта ва кичик кублар группаларини таккослаш учун хар бир катта куб устига биттадан кичик куб куямиз. Агар катта куб жуфтсиз колса, демак, катта кублар ортик булади. Таккослаш учун куйидаги машкларни олиш мумкин:
а) Партага бир канча квадрат куйинг. Квадратларини санамасдан туриб, шунча доира куйинг. Буни кандай килиш мумкин?
б) Пакетда ёнгоклар ва конфетлар бор. Пакетда ёнгоклар ё конфетлар куплигини кандай билиш мумкин?
Бу машкни бажаришда икки тупламни таккослашнинг яхши усули бундай, пакетдан биттадан конфет олиниб бир катор килиб куйилади, хар бир конфетга биттадан ёнгок тугри келадиган килиб иккинчи каторга куйилади. Бу иш ёнгоклар ёки конфетлар жуфтсиз колгунча давом эттирилади. Бундай машкларни бажаришда ортик-кам муносабатлари бир-бирига боглик равишда каралиши мухимдир. Предметларнинг икки группасини таккослаш малакасини хосил килаётганда болаларни таккосланаётган группаларнинг бирида предметлар иккинчисига караганда канча ортик (ё кам0 эканини аниклашга ва шу асосда иккала группадаги предметлар сонини тенглаб (камини кушиш ё ортикчасини олиш билан) масалани икки усулда ечишга урганиш керак. Бундай машклар тенглик ва тенгсизлик, сонларни таккослаш тушунчаларини таркибю топтириш имконини беради, болаларнинг математик нуткларни ривожлатиради.
3. Тартиб муносабатлари ва сонларнинг тартиб кийматлари.
Тартиб муносабатлари (…олдида турмок, орасида турмок, оркасидан келиш) билан болалар мактабгача булган тажрибаларида жуда куп учрашишган. Мактабда эса болаларнинг тартиб муносабатларига оид билимларини тулдириш ва системага солиш учун хар хил дидактик материаллардан фойдаланиш мумкин. Дарсликнинг 7 бетидаги 2 расм буйича болаларга бундай саволлар бериш мумкин. Нима олдинда кетмокда? 3-расм буйича тартиб кийматлар буйича саволлар бериш мумкин. Кузичок санок буйича нечанчи? Биринчи уринда нима кетаяпти? Туя санок буйича нечанчи? Учинчи уринда нима кетаяпти? Тайёргарлик даврининг маълум бир дарсларида (6, 8 , 9 бет) фазовий муносабатларни (чапда, унгда, баландда, пастда, юкорида, куйида, баланд, паст, кенг, тор) аниклашга оид машклар бажарилади.
4. Кушиш ва айириш амалларини урганишга тайёрлаш.
Болаларни кушиш ва айириш амалларининг урганишга тайёрлаш максадларида берилган икки тупламни бирлаштиришга доир ва туплам кисмини ажратишга доир амалий машклар бажарилади. Масалан: Нодирага опаси 3 та яшил япрок ва 4 та сарик япрок расмини чизиб берди. Нодирадаги япрок расмлари нечта булди?

  1. Ракамни ёзишга тайёрлаш.

Хошиялар, жияклар расмини чизиш билан боглик булган машклар ракамларни ёзишга тайёрлаш имконини беради. Бундай машклар 1-синф дасрлигининг хар кайси сахифасида берилган. Бу машкларни бажариш билан укувчилар ручкани тугри тутушини, сатрни куришини, сахифага ёзувни жойлаштиришни урганадилар. Тайёргарлик даврида болаларни дафтар, дарслик, дидактик материаллар, чизгич билан таништирилади. Дастурда 1-синф математикадан биринчи мавзу биринчи унлик сонларини номерлашдан иборат. Бу мавзу болаларда санок малакасини хосил килиш, уларда биринчи унта сон хакида тасаввур шакллантириш, сон билан унинг номи, аталиши, ракамлар ёрмадмида босма ва ёзма белгиланиши орсида мослик урнатиш малакасини таркиб топтиришдан иборат.
Укувчиларни сонларнинг натурал каторининг баъзи хоссалари билан, сонларнинг таркиби билан таништиришдан иборат. Бу вазифаларга биноан биринчи унликнинг хар бир сони билан танишишида куйидаги саволлардан фойдаланиш мумкин.
1. У ёки бу сон кандай хосил килиниши мумкин? Биринчи унликнинг хар бир сони узидан олдинги сонга бирни кушиш билан ва узидан кейинги сондан бирни айириш билан хосил килиниши керак. Бу укувчиларга сонларнинг катордаги кетма-кетлигини усиб бориш тартибида хам, камайиб бориш тартибида хам узлаштириш имконини беради, шу билан бирга биринчи унлик сонлари икки кушилувчидан ташкил топиши хам, алохида бирликлардан ташкил топиши хам мумкинлиги айтилади.
2. Сон кандай аталади ва у босма ва ёзма ракамлар билан кандай ёзилади? Болалар олдин босма ракам билан танишадилар. Улар предметларнинг тегишли тупламлари ёнига урнатиб куйилади. Урганилаётган сонга мос келувчи ракамни ёзилиши шу сон каралаётган дарсда ургатилади. Ракамларни ёзиш намуналари дасрликнинг тегишли сахифаларида берилган.
3. Берилган сон сонларнинг натурал каторида кандай уринни эгаллайди. Бунда болаларга куйидаги саволларга жавоб топа олишга ургатилади: Берилган сон сонлар каторида кайси сондан кейин учрайди, кайси сондан олдин билан келади, сонлар каторида берилган соннинг урни кандай сонлар орасида, санокда ундан олдин кандай сонлар, ундай кейин кандай сонлар учрайли? Масалан: 4 сонидан кейин келадиган сонни айтинг. Каторда 4 билан 6 орасида турадиган сонни айтинг?
4. Берилган сон билан сонлар каторининг унга кушиш сонларни орасида кандай муносабатлар мавжуд? Бу муносабатлар муносабат белгилари (<, >, =) дан фойдаланиб бажариладиган ёзувларда белгиланади. Берилган сон узидан олдинги сондан нечта ортик ва узидан кейин келадиган сондан нечта кам. Болаларга каралаётган сон сонлар каторида узидан олдин келадиган сонларнинг хаммасидан катта, узидан кейин келадиган сондан кичик эканлиги ургатилади.

Download 0,89 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   49




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish