Мавзу: Бошлангич синф укувчиларижда узунлик хакидаги тасаввурни шакллантириш


Режа: 1. Бошлангич синфларда математика укитиш вазифалари



Download 0,89 Mb.
bet3/49
Sana05.04.2022
Hajmi0,89 Mb.
#528945
TuriЛекция
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   49
Bog'liq
бошлангич-матем-методика

Режа:
1. Бошлангич синфларда математика укитиш вазифалари.
2. Бошлангич математика курсининг тузилиши, мазмуни.


Таянч иборалар: Таълимий, тарбиявий, амалий арифметика, алгебра, геометрия.
«Таълим-тарбия ва кадрлар тайёрлаш тизимини ислох килиш баркамол авлодни вояга етказиш тугрисида»ги ва «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури»да математика укитишнинг сифатини ошириш билан бирга укувчиларнинг тафаккури ва шахсий сифатларини, математик саводхонлигини шакллантириш хамда ижодий кобилиятларини устириш масалалари белгилаб берилган.
Шунинг учун бошлангич математика курси укув предметидир.
Бошлангич математика курсининг вазифаси мактаб олдига куйилган «Укувчиларга фан асосларидан пухта билим бериш, уларда юкори даражада онгликни шакллантириш, турмушга, касбларни онгли танлашга ургатиш» каби вазифаларни хал килишда ёрдам беришдан иборат. Хар кандай укув предмети каби, математика бошланич курси хам таълимий, тарбиявий, амалий вазифаларни хал килиш керак. Математика укитишнинг асосий вазифаларидан бири укувчиларда хисоблаш, улчаш ва график куникмаларининг маълум аник системасини хосил килишдан иборат бу система энг содда амалларни бажаришдан иборат булиб, куп марта такрорлаш хисобига автоматизмга етказилади.
Укучилар имкони борича мустакил равишда конуният ва муносабатларни очишни, кучлари етадиган даражада умулаштириш ишларини килишни урганишлари, огзаки ва ёзма хулосалар килишни урганишлари керак.
Болангич мактаб математика дастури назарий билимларни амалиёт билан узвий богликни, укувчиларни келгуси касблари, кундалик турмушлари учун зарур булган математик билим ва малакаларини ургатиш хамда бу билим ва малакаларни бутун хаётлари давомида куллай олишларини шакллантиришни бош вазифаси деб билади. Математикани укитишда назарий савияни оширишга битта мисол келтирайлик.
Масалан: 2 сонини хосил килиш учун 1 га 1 ни кушиш билан, 3 сонини хосил килиш учун эса 2 га 1 ним кушиш билан хосил булиш жараёнини таккосланадиган булса болаларнинг эътиборини хар бир навбатдаги сон олдинги сонга бирни кушишдан хосил булишига каратиладиган булса, унинг узи 6, 7, 8, … сонларини кандай хосил килишни тушунтира олади.
Бу мисолдан урганилаётган фактларни таккослаш, солиштириш, улар орасидаги богланишларни урнатиш ва тегишли умумлаштиришларни шакллантириш кандай ахамитяга эга эканлиги куринади: бундай якинлашишда материални узлаштириш осонлашади.
Биринчи унлик сонларни номерлаш темасини урганишнинг назарий савияси ортади, чунки сонларни урганиши билан бир каторда натурал катордаги хар бир навбатдаги соннинг кандай хосил булиш принципини билиб олишади.
Шу йул билан олинган бундан кейин хар гал каралаётган сонлар сохаси кенгайтирилганда 20 ичида коэффициентни урганишда хам 100 ичида сонларни номерлашни ва хоказоларни урганаётганда хам ёрдам беради.
2-мисол. Олдинги даструга биноан 20 ва 100 ичида кушиш ва айириш куникмалари амаллар хоссаларига таянилган холда ургатилар эди.
Бунинг натижасида 100 ичида кушиш ва айиришни бажариш учун болаларда 20 тадан ортик хисоблаш усулларини эгаллаш зарур буларди. Хозир эса туртта асосий хосса сонни йигиндисига ва йигиндини сонга кушиш хамда сонни йигиндидан ва йигиндини сондан айириш хакидаги билим ичида кейинчалик 1000 ичида ва куп хонали сонларни огзаки кушиш ва айиришга доир хар кандай мисолни ечишнинг хар хил усуллари ургатилади. Математика укитиш болаларнинг маълум билим ва малакаларнигина узлаштириб олишларини уз вазифаси деб билмай, балки уларда идрок, хотира тафаккур, тасаввур каби билиш кобилиятларининг умумий ривожланишини хам назарда тутади. Бу йуналишдаги иш уларга аклий фаолият усуллари (анализ, синтез, таккослаш, умумлаштириш, абстрактлаштириш, конкретлаштиришни ургатиш имконини беради).
Болаларда мантикий тафаккурни ривожлантириш масаласи билан узлуксиз боглик равишда огзаки ва ёзма математик нуткни – бу нуткнинг узига хос ихчамлик, соддалик, тушунарлилик, тулалик каби барча сифатлари билан ривожлантиришни назарда тутади. Бошлангич синфларда укитиш тарбия билан узвий боглаб амалга оширилиши керак укитишнинг бу мухим вазифаси укув процессида укувчиларда дунё караш, кундалик-хулкнинг асосий сифатида шакллантиришга, шахснинг купгиан кимматли хусусият ва сифатларини шакллантиришга энг кулай шароитлар яратиб бериш зарурлигини ифодалайди.
Бошлангич синфларда тарбияловчи таълим шу вактнинг узида ривожлантирувчи таълим хамдир. Тарбияловчи таълим кузатувчанлик тафакккур, нутк, хотира, тасаввурнинг ривожланишини таъминлайди ва шу тарика инсонни мехнатга тайёрлайди. Бошалнгич математика укитишнинг таълимий, тарбиявий вазифаларни хал килиш укувчиларининг бу курсни урганишга тайёргарлик даражасига, мактаб дастурида назарда тутилган ривожлантирувчи ва ургатувчи характердаги масалаларни хал килиш даражасига богликдир.
Болаларда математик билимларга нисбатан кизикиш, улардан фойдаланиш малакаси ва уларни мустакил эгаллаш малакасини тарбиялаш керак. Болаларни тайёрлашда уларда амалий малака ва куникмаларни (содда фигураларнинг расмини ишлаш уларда когоз варагини буклаш йули билан хосил килиш, кесма ва бошка фигураларни чизиш ва …) шаклланишига ахамият бериш керак. Бу даврда болалар укитувчи, катталарнинг укув иши учун мухим ва керакли булган топширикларни тинглаш ва уни бажариш, укитувчининг курсатмаларига амал килиш, куйилган вазифани тартиби билан бажариши, олинган натижаларни куйилган масалага келтириш уз ишини назорат килиш … бошка малакаларни эгаллаб олишлари керак.
Бошлангич математика курси мактаб математика курсининг таркибий кисмидир. Математика дастурининг асосий узаги натурал сонлар ва асосий микдорлар арифметикасидан иборат булиб, бу узак атрофида алгебра ва геометрия элементлари бирлашади ва бу элементлар арифметик билимлар системасига таркибан кушилиб сон, арифметик амаллар ва математик муносабатлар хаикдаги тушунчаларнинг юкори даражад узлаштирилишига имконият беради.
Бошлангич математитка курси уз структураси буйича уч фанни уз ичига олган бутун курсдир. Бошлангич синфлар дастурисида арифметикадан элементлар маълумотлар натурал сонлар, нол шу сонлар турт арифметик амалларининг баъзи бир мухим хоссалари ва улардан келиб чикадиган натижалар билан танишиш киритилганлиги сабабли, хисоблаш усулларини онгли узлаштириш имкони вужудга келади. Бу кушиши ва купайтиришнинг урин алмаштириш хоссаси, купайтириш ва булишнинг таксимот конуни асосий хоссалардан келиб чикадиган натижалар: сонни йигиндига кушиш, йигиндинги сондан айириш, йигиндини йигиндига кушиш, йигиндини йигиндидан айириш, сонни йигиндига ва йигиндини сонга купайтириш, йигиндини сонга булиш, сонни купайтмага булишдан иборат. Асосий хоссаларнинг хар-бири тупламалар ё сонлар устида амалий операциялар бажариш асосида очиб берилади, бунинг натижасида укувчилар умумлаштиришларга келишлари керак.
Арифметик амалларнинг хоссалари ва мос хисоблаш усулларини урганиш билан бир вактда арифметик амаллар натижалари билан компонентлари орасидаги богланишлар очиб берилади. Дастурда хосиблашларнинг огзаки ва ёзма усулларига катта эътибор берилади.
Ёзма хисоблаш усуллари устида ишлаш 2-синфда бошланади. 3-чи ва 4-чи синфларда давом этади. Математика систематик курсини урганишга тайёрлаш максадида касрлар хакида тасаввурлар берилади. Улуш тушунчаси бутуннинг тенг кисмларидан бири сифатида киритилиб, улушларини хосил булиши, ёзилиши, укилиши, сонни улушини топиш, улуши буйича сонни узини топиш, улушларни таккослаш сифатида берилади.
Каср улушларининг туплам сифатида киритилиб, касрларни алмаштириш, таккослаш курсатмалик асосида берилади. Дастурнинг арифметик материали укувчиларни асосий микдорлар узунлик, масса, огирлик, вакт, юза, бахо, тезлик билан таништиришни бу микдорларнинг улчов бирликлари, хар хил улчов асбоблари ёрдамида улчаш усуллари билан таништиришни уз ичига олади.
Натурал каторнинг дастлабки сонларини номерлашни ургатилаётган вактда см киритилади. Икки унлик ва 100 ичидаги сонларни урганилаётган см, сунгра д киритилади. Бу биринчидан болаларда сон тушунчаси санок натижасига эмас, балки улчаш натижаси сифатида хам шакллантириш имконини беради, иккинчидан болаларни узунлик улчовларида ифодаланган сонлар билан таништириш имконини беради.
Исмли сонлар устида амаллар исмсиз сонлар устида амаллар бажариш билан бир вактда бажарилади, чунки иккала хол асосида унли санок системасининг узи ётади.
Алгебра элементларини 1 синфдан бошлаб ургатилади узгарувчи тушунчаларининг маъноси очиб берилади. Уларни урганиш арифметикматериални урганиш билан богланади. Аввал содда тенгламалар сунгра мураккаб тенгламалар каралади. Тенгламаларни ечиш олдин танлаш методи билан сунгра эса амал компонентлари ва натижалари орасидаги богланишлар асосида ургатилади. Тенгламалар ечиш билан бир каторда масалаларни тенгламалар тузиш йули билан ечишга ургатила борилади.
Харф узгарувчини белгиловчи символ сифатида узгарувчили тенгсизликлар киритилади. Бунда тенгсизликлар танлаш йули билан ечилади.
Геометрик материал болаларни энг содда геометрик фигуралар билан таништириш, уларнинг фазовий тасаввурларини ривожлантириш, арифметик конуниятларни богланишларни курсатмали, аник иллюстрациялаш максадига хизмат килади. Геометрик материал болаларни энг содда геометрик фигуралар тугри ва эгри чизиклар кесамлар, куп бурчаклар ва эгри чизиклар кесмалар, куп бурчаклар ва уларнинг элементлари, бурчак, тугри бурчак билан таништириш билан бирга кесма, синик чизик узунлигини купбурчак периметри.
Тугри туртбурчак, квадрат ва умуман хар кандай фигурани юзини топиш малакасини эгаллаб олишларини ургатади. Масалалар шундай машкларки, улар ёрдамида энг аввало бошлангич математика курсининг купгина масалаларни очиб берилади. Масалалар ечиш ёрдамида арифметик амалларининг хоссалари, амал натижалари билан компонентлари орасидаги богланишларнинг ва … ларни аник мазмунини очилади.
Масалалар ечиш жараёнида укувчилар турмушда керак буладиган куникма ва малакаларни эгаллаб олишади. Шунинг учун математика курсининг мазмуни жуда каттадир. Бошлангич синфларда математик билимларнинг шундай пухта пойдеворини куйиш керакки, бу пойдевор устига бундан кейинги математик таълимни ишонч билан куриш мумкин булсин.
Назорат саволлари:


  1. Download 0,89 Mb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   49




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish