Mavzu: 1-4-sinf о‘qish darslarida о‘quvchilarning badiiy asarni tahlil qilish kompetensiyasini shakllantirish (2 soat amaliy) Mashgʻulot maqsadi

Oʻquvchilarning berilgan savol va topshiriqlarga oʻz soʻzlari bilan javob berishi. Mashqning bu turi oʻquvchilarda oʻqilganlar yuzasidan muhokama yuritish koʻnikmasini oʻstirishga, asarda qatnashuvchi qahramonlarni baholashga, muallif tasvirlagan hayotiy lavhalar bilan asar gʻoyasi oʻrtasidagi bogʻlanishni aniqlashga imkon beradi. Ishning bu turida beriladigan savollar ma’lum maqsadga yoʻnaltirilgan va muayyan izchillikda boʻlishi, oʻquvchilarni mustaqil fikrlashga undashi lozim. Boshlangʻich sinf oʻqish darslarida savol va topshiriqlar qaysi maqsadga yoʻnaltirilganiga koʻra quyidagicha tasnif qilinadi:

1. 
   Asar mazmunini oʻzlashtirish va qayta hikoyalashga doir savol- topshiriqlar.
   
2. 
   Asar tilini oʻrganish va oʻzlashtirishga doir savol-topshiriqlar.
   

Sabab-natija tarzidagi savollardan ham foydalaniladi. Agar oʻqituvchi asar gʻoyasini tushunishda oʻquvchilarga yordam berishni koʻzda tutsa, savol sabab-natija tarzida boʻladi. Anvar Obidjonning “Odobli boʻlish osonmi?” ertagi (4-sinf) gʻoyasi oʻquvchilarni salomlashish odobi bilan tanishtirish, ularda muomala madaniyatini tarbiyalashdir. Ertakdagi asosiy fikrni aniqlash uchun oʻqituvchi “Anvar Obidjon aytmoqchi boʻlgan salom berish mavridlarini oʻz soʻzingiz bilan aytib bering”, “Nima uchun echki sichqonga nasihat qildi?”, ”Toshbaqaningsichqoncha haqidagi fikrini gapirib bering” kabi savol- topshiriqlardan foydalanishi mumkin. Qambar Oʻtaevning “Non qaerdan keladi?” (4-sinf) she’ri asosida esa “Non nima? Uni ta’riflang”, “Non qaerdan kelar ekan?”, “Nonni nima uchun qadrlash kerak?” kabi savol-topshiriqlardan foydalanish katta ahamiyat kasb etadi.

Boshlangʻich sinflarda savol-topshiriqlarga javob berishga katta oʻrin berilgan. Oʻqituvchining vazifasi ana shu savol-topshiriqlar ustida ishlash usullarini oldindan belgilab olishdir. Ijodiy xarakterdagi savollar oʻquvchilarni mustaqil fikrlashga undaydi. 4-sinf «Oʻqish» kitobidan oʻrin olgan «Qodir bilan Sobir» matni yuzasidan oʻquvchilarni oʻz fikrini aytishga undovchi «Sobir oʻqishdan kechikish sababini ochiq aytib toʻgʻri qildimi?», «Uning oʻrnida siz boʻlganingizda nima qilardingiz?» kabi savollar oʻquvchilarning fikrlash qobiliyatlarini, ogʻzaki nutqini oʻstiradi va matnni yaxshi oʻzlashtirishlariga yordam beradi. Asardagi voqealar tizimiga oid savol-topshiriqlar tuzish va undan tahlil jarayonida ijodiy foydalanish ham kata ahamiyatga ega. Masalan, 4-sinf “Oʻqish kitobi”dagi Qudrat Hikmatning “Bahor” she’ri asosida “SHe’rda dastlab nimalar haqida gapiriladi?”, “She’rdagi fikr yuritilgan narsalarni ketma-ket aytib bering”, “SHoir bahorni tasvirlashda qanday tasvir usullaridan foydalangan?” kabi savol- topshiriqlardan foydalanish oʻquvchilar faolligi oshiradi.

Savol-topshiriqlar ustida jamoa, juft va yakka tartibda ishlash mumkin.