|
Baqlaw ushın sorawlar:
1. Awıldaǵı az komplektli mektebinde oqıw jumısın
shólkemlestiriwdiń ózgeshelikleri nelerden ibarat?
2. Az komplektli mektepte sabaq ótiwdiń shama menen
sxemasın dúziń?
3. Ózbetinshe jumıstı jolǵa qoyıw ózgeshelikleri nelerden
ibarat?
127
II.BAP.
JEKE METODIKA MÁSELELERI
1-§.
TERIS EMES PÚTIN SANLARDÍ NOMERLEWDI
OQÍTÍW METODIKASÍ
Talabalarda usı tema boyınsha bilim kónlikpelerine qoyılatuǵın
talaplar:
I. Hár bir talaba:
1. Konсentrler boyınsha «nomerlew» temasın mazmunı hám
wazıypaların biliwi;
2. Oqıwshılardı ózlestiriwdi rawajlandıratuǵın shınıǵıwlar
sistemasın islew proсesi:
a) pánler aralıq baylanıslılıq hám sanlardıń xanalar boyınsha óz-
ara tıǵızlıǵına baylanıslı metodlar:
b) natural sanlar qatarın payda etiw prinсipleri:
v) sannıń onlıq quramı haqqında:
g) konсentrler boyınsha sanlardıń oqılıwı hám jaylasıwı:
d) jańa sanaq birliginiń payda qılınıwı:
e) konсentrler boyınsha sanlardıń jaylasıw quramı:
j) xana birlikleri boyınsha qatnas:
z) sanlar quramınıń oqılıwı hám jazılıwın biliwi kerek.
Temanı úyreniw proсesinde kórgizbelilikten paydalanıw.
II. Biliw kerek:
– tema boyınsha dástúr talapları tiykarında sanlardı xana
qosılıwshıları qosındısı kórinisinde súwretlew;
– sabaqlıq boyınsha kógizbeler tiykarında sáwbetlesiwler alıp
barıw:
– oqıw materialın ózlestiriwdi bekkemlewge hám kúsheytiwge
baylanıslı oyınlar tańlaw:
– bilim, uqıplılıq hám kónlikpelerdiń payda bolıwı boyınsha
túrli metodlar hám shınıǵıwlar, ózbetinshe jumıslar dúze alıw:
– hár qıylı kórinistegi kórgizbeli qurallar tiykarında jańa
materialdı bekkemlew hám bayan ete alıw. Nomerlew metodikası
basqıshında oqıwshılardıń wazıypası balalarda sanaw uqıplılıqların
qáliplestiriw hám 1-10, 100 ishinde, 1000 ishinde hám kóp xanalı
sanlardı sanap biliwdi, didaktikalıq prinсipler tiykarında natural
128
qatardıń dúzilisin ashıp beriw hám bul tiykarda sandı natural izbe-
izliktiń aǵzası sıpatında táriyiplewden ibarat.
Bunıń ushın oqıwshılardıń tómendegilerge erisiwin támiyinlew
zárúr:
1) oqıwshılardıń shama hám сifrlar tártibi haqqındaǵı túsinikleri
anıqlanadı:
2) Predmetlerdi sanawdı qáliplestiriw:
3) 1 den 10 ǵa shekemgi sanlar izbe-izligin jaqsı ózlestirip alıwı
kerek;
4) zatlardı sanawdı hám sanaw tártibi kórsetilgende hár bir zattıń
berilgen gruppadaǵı tártip nomerin aytıp bere alıwı kerek;
5) sanlardıń 1 den 10 ǵa shekemgi qatarındaǵı hár bir san
qanday payda bolıwın ańlı ózlestiriwi kerek;
6) сifrlardı oqıp alıwı hám hár bir сifrdı zatlardıń sáykes sanı
menen sáykes qoya alıwı kerek;
7) sanlardı salıstırıwdı biliwi kerek;
8) 2,3,4,5 sanlarınıń eki qosılıwshıdan ibarat sanlar quramınıń
barlıq jaǵdayların bekkemlep, ózlestirip alıwı kerek;
9) 2+1, 4-1, 1+3 hám t.b. kórinistegi matematikalıq jazıwlardı
oqıy alıwı hám bunday jazıwlardı anıq súwretler menen sáykes
qoyıwın biliwi kerek.
10) shamalar járdeminde predmetlerdi ózara salıstırıw, «kóp»,
«kem», «artıq», «biyik», «pás», sıyaqlı túsiniklerdi salıstıra alıw:
– dóńgelek, kvadrat, úshmúyeshlikti bir-birinen parıqlay biliwi
hám atın ayta alıwı kerek.
Nomerlew metodikası natural sanlar hám nol haqqındaǵı
maǵlıwmatlardı onlıq, júzlik, mıńlıq, kóp xanalı sanlar konсentrleri
boyınsha kiritiwdi názerde tutadı.
Ekonomika, islep shıǵarıw hám soсiallıq taraw sheńberindegi
jańalıqlardı ámelge asırıw nátiyjeliligi respublikanı joqarı tájiriybeli
kadrlar menen támiyinlew boyınsha zárúr sharalar kóriwdi talap
qıladı. Respublikada kadrlar tayarlaw milliy dástúriniń islep
shıǵılıwı, onıń keń analiz qılınıwı hám Joqarı keńestiń 9 –
sessiyasında «Kadrlar tayarlaw milliy dástúri» niń tastıyıqlanıwı,
Birinshi Prezident I.A.Karimovtıń sessiyadaǵı bilimlendiriwdi
rawajlandırıw hám strategiyalıq baǵdarların belgilep beriwshi sózi
129
xalıq bilimlendiriw sistemasındaǵı eń kerekli waqıya bolıp
esaplanadı.
Birinshi Prezidenttiń 1997-jıl 6-oktyabrdegi xalıq bilimlendiriw
sistemasın hám kadralar tayarlawdı túpten ózgertiw, kámil áwladtı
tárbiyalaw haqqındaǵı pármanında kadrlar tayarlawdaǵı barlıq
jumıslar eń baslı taraw ekenligi aytıp ótilgen.
«Kadrlar tayarlaw milliy dástúr» in ámelge asırıwdıń kerekli
quramlı bólimlerinen biri
bilimlendiriwdi
standartlastırıw,
zamanagóy
test
texnologiyaları
tiykarında
bilimlendiriw
proсesindegi sıpatlı kórsetkishlerdiń monitoring sistemasın jaratıw
bolıp esaplanadı.
Mektepler hám Joqarı oqıw orınlarında kóp basqıshlı test
sistemasın islep shıǵıw hám qollanıw bilimlendiriw sıpatın
kóteriwge pedagoglar, oqıtıwshı hám talabalardıń bilim nátiyjeleri
ushın juwapkerligin asırıwga imkan beredi.
Birinshi Prezident I.A.Karimov 2004-2008-jıllarda xalıq
bilimlendiriwin
ózgertiw haqqındaǵı kórsetpesinde, ásirese,
baslawısh tálimge itibar beriw, onı tájiriybeli oqıtıwshılar menen
támiyinlew zárúrligin esletip, baslawısh tálim xalıq táliminiń
fundamenti, yaǵnıy tiykarı, dep aytqan.
Sonıń ushın baslawısh klass táliminiń dástúrin, sabaqlıqların
hám jumıs tártiplerin qayta kórip shıǵıw zárúrligi kelip shıǵadı.
Ásirese, baslawısh tálim predmetleri ishinde matematikanı oqıtıw
tiykarǵı orın tutadı. Matematika dástúri óz ishine dáslep natural
sanlar menen tórt arifmetikalıq ámeldi orınlawdı aladı. Bul
matematikanıń yadrosın quraydı. Sonıń menen birge, algebra hám
geometriyanıń tiykarǵı túsinikleri, tiykarǵı shamalar kiritilgen, olar
arifmetikalıq ámeller menen zárúriy orında qosıp oqıtıladı.
(N
0
) Teris emes pútin sanlardı nomerlew hám olar ústinde
arifmetikalıq ámeller orınlaw baslawısh klass matematika kursınıń
tiykarın quraydı. Oǵan qosılıp algebra hám geometriya elementleri
oqıtıladı. Dástúrde natural sanlar hám 0 haqqındaǵı maǵlıwmatlardı
áste aqırın onlıq, ekinshi onlıq, júzlik, mıńlıq hám kóp xanalı sanlar
konсentrlerin kiritiw názerde tutıladı. Bul onlıq sanaq sistemasınıń
ózgeshelikleri menen awızeki hám jazba nomerlewdi qayta-qayta
qollanıw arqalı beriledi.
Birinshi onlıq nomerlewde 1-10 sanların sanaw, nomerlerdi
aytıw, izbe-izliktiń úlken-kishiligin ózlestiriw názerde tutıladı. 1-
onlıq penen 0 sanı qosılıp úyretiledi. Ol bos kópliktiń
130
xarakteristikası sıpatında berilgen. Nomerlew dawamında 11-20,
keyin 21-100 ishinde sanlardı nomerlew qaraladı. 1, 2,… onlıqlardı
payda etiw menen birgelikte onlıqlardı yaǵnıy onlıq sanaq
sistemasınıń mazmunı túsindiriledi. Keyingi klaslarda 100 ishinde,
1000 ishinde hám kóp xanalı sanlar temasında jazba hám awızeki
nomerlew, arifmetikalıq ámeller orınlaw komponentleriniń atların
úyretiw ámelge asırıladı.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
