Matematika oqíTÍw metodikasí

2-§.
 
10 ISHINDE NOMERLEW METODIKASÍ
«Onlıq» temasında sanlardı nomerlew, tayarlıq dáwiri. 
Birinshi klasqa kelgen balalar hár túrli jerlerden hám hár túrli 
matematikalıq tayarlıqlarǵa iye boladı. Balalar baqshası yaki bazıbir 
shańaraqlarda tayarlıǵı bar balalar 1-10 ǵa shekemgi sanlardı oqıw, 
sanaw, kerisinshe sanaw jazıw uqıplılıqlarına iye boladı. Biraq 
ulıwma tayarlıqqa iye bolmaǵan balalar da keledi. Sonıń ushın 
oqıtıwshınıń wazıypası 1-klasqa kelgen balalardıń tayarlıǵın 
individual anıqlawdan ibarat. Bul jumıs oqıw baslanıw aldınan 
yamasa birinshi háptede ámelge asırılıwı kerek. Anıqlawda shama 
menen tómendegi sorawlar bolıwı múmkin: 
1. Sanawdı bilesiz be? 
2. Dóńgelek, shóp, bayraqshalardı sanań? 
3. Stolda qansha qálem bolsa, sonsha bayraqsha alıń? 
4. Qaysı dóńgelekler kóp? Qızılları ma, kókleri me? 
5. Tártip penen qoyılǵan zatlardı tártip penen sanań. 
6. 5-1, 8-2, 4-3 sıyaqlı sorawlar. 
Hár bir oqıwshınıń bilim dárejesin esapqa alıw maqsetinde 
oqıtıwshı tómendegishe keste menen jumıs alıp baradı: 
№ waqtı Familiyası atı 
…
ǵa
sh
ek
em
san
ay
a
la
dı
P
re
d
met
le
rd
i 
san
aw
q
an
sh
a
b
o
lsa
so
n
sh
a 
K
óz
d
e
sh
ama
men
en
q
ay
ta
san
aw
Sa
lı
st
ır
ıw
O
ńn
an
s
h
ep
k
e 
Jo
qa
rı
da
T
ómen
d
e 
131

---

1 28.08 Axmedov A. 9 
+ 
+ 
- 
+ 
+ 
+ 
+ 
- 
2 28.08 Valieva M. 
15 - 
+ 
+ 
+ 
- 
+ 
+ 
- 
Tayarlıq dáwiriniń (6-7 shınıǵıw) tiykarǵı wazıypası 
nomerlewdi úyreniwge ótiw ushın zárúr bolatuǵın bilimler, 
uqıplılıqlar hám kónlikpelerdi anıqlaw. 
1-klastıń 1-teması 1-onlıq sanların nomerlewden ibarat. Bunda 
balalar sanaw uqıplılıǵın payda etiw, 1-10 ǵa shekemgi san haqqında 
kózqarasın qáliplestiriw, sanlar qatarın payda etiw sıyaqlı jumıslardı 
orınlaw kerek. 10 ishinde nomerlewde oqıtıwshınıń wazıypası 
balalarda sanaw uqıplılıqların qáliplestiriw hám 1-10 sanlar 
kesindisinde natural san qatarınıń dúzilisin ashıp beriwi hám bul 
tiykarda natural izbe-izliktiń aǵzası sıpatında ańlatıwdan ibarat. 
Nomerlewdi biliw nátiyjesinde oqıwshılar tómendegilerge erisedi: 
1. 1 den 10 ǵa shekemgi sanlar izbe-izligin jaqsı ózlestiriw. 
2. Zatlardı sanawdı hám sanaw tártibi kórsetilgende hár bir 
nárseniń tártip qatarın aytıp bere alıwı . 
3. Sanlardıń 1den 10 ǵa shekemgi hár bir san qanday payda 
bolıwın(1di qosıw yaki 1di alıw menen). 
4. Sanlardı oqıp biliwi hám hár bir sanǵa sáykes keletuǵın 
nárseler toplamın sáykes keltiriw.
5. Sanlardıń úlken , kishi, teńliklerin biliw. 
6. 2,3,4,5,6,7,8,9,10 sanların bir neshe qosılıwshılardan ibarat 
qılıp jaza biliwi. 
7. Dóńgelek, kvadrat, úshmúyishliklerdi bir-birinen ayırıp, 
atların aytıp biliwi. 
Oqıwshılardı nol menen tanıstırıw. 
Bul wazıypalardan kelip shıǵıp temanı úyreniw rejesi dúziledi. 
Natural сifrlar tártibi oqıwshılarda bul qatardıń payda bolıw 
túsiniklerin ańlı ózlestiriwge imkan beredi. Usıǵan itibar qılıw kerek 
hár waqıtta dáslepki ótilgen сifrlar qatarı qayta kórip shıǵıladı hám 
úyrenilip atırǵan jańa сifrlar dáslepki tártiptiń dawamı ekenligine 
dıqqat qaratıladı. 
Natural qatardaǵı úyrenilgen hár bir jańa сifr kórgizbeli material 
menen túsindiriledi, keyin, qosıw hám alıw belgileri menen jazıp 
kórsetiledi. Bul menen qosıw hám alıw ámellerin úyreniwge 
múmkinshilik jaratıladı. 
132

---

Birinshi onlıq ústinde islewde úsh basqısh ajıralıp turıladı: 
1) Tayarlıq dáwiri 
2) Nomerlewdi úyreniw, 
3) Arifmetikalıq ámeller (qosıw hám alıw) 
Tayarlıq dáwiriniń tiykarǵı wazıypası – balalardıń bilim, 
uqıplılıq, kónlikpelerin sistemalastırıw hám toltırıw, nomerlewdi 
úyreniwge ótiwde zárúr bolatuǵın bilimlerdi iyelewlerine sharayat 
jaratıw, birinshi klasqa kelgen balalardıń matematikalıq tayarlıǵın 
úyreniw. 
133

---