4. Sanlardıń xana quramların biliwinen paydalanıp, eki sandı
olardıń sanlar qatarındaǵı alǵan orınları boyınsha salıstırıp biliw.
5. Sandı onıń xana qosılıwshılarınıń qosındısı menen almastıra
alıw.
6. Sanlardıń natural izbe-izligi hám onlıq quramın
biliw
tiykarında sanlardı qosıw hám alıwdı biliw.
7. «Úsh xanalı san», «úshinshi xana birlikleri» terminlerin biliw.
1000 ishindegi sanlardı nomerlewdi úyreniwde oqıtıwshınıń
wazıypası oqıwshılardı tómendegilerge úyretiwden ibarat.
1)predmetlerdi birimlep, onlap, júzlep, gruppalarǵa birlestirip
sanaw:
2)1000 ishinde sanlardı oqıw hám jazıw hám olardı
natural
qatarda keliw tártibin biliw:
3)Sanlardı júzlik, onlıq hám birliklerden payda qılıw (yaǵnıy
sanlardıń onlıq quramın biliw):
4)Ońnan shepke esaplaǵanda birlikler (I xana birlikleri), onlıqlar
(II xana birlikleri), júzlikler (III xana birlikleri) qaysı orında
jazılıwın anıqlaw:
5)Sandı (eki xanalı hám úsh xanalı) xana qosılıwshıları qosındısı
kórinisinde ańlatıw hám berilgen sanda qálegen xana birliginiń
ulıwma sanın tabıw.
1000 ishinde sanlardı awızeki nomerlewge baylanıslılıǵın bir
neshe basqıshqa ajıratıw múmkin.
1. Tayarlaw jumısı.
I. Biz basqıshtıń tiykarǵı wazıypası 100 ishinde nomerlewge
baylanıslı materialdan 1000 ishinde sanlardı nomerlewge járdem
beretuǵın jumıslardı tákirarlawdan ibarat.
II.
Dáslep oqıwshılardı jańa sanaq birligi – mıńlıq
penen
tanıstırıw kerek. Bul tanıstırıw kórgizbeli qollanbalar járdeminde
ámelge asırıladı
III.
Awızeki nomerlewdi úyreniwde gezektegi qádem
oqıwshılardı natural qatardıń 100 den 1000 ǵa shekem bolǵan sanlar
menen tanıstırıw.
IV.
Jumıstıń gezektegi basqıshında úsh xanalı sanlardıń ańlı
quramın, júzliklerden, onlıqlardan hám birliklerden payda bolıwı.
V.
Úlken birlikler menen ańlatılǵan sanlardı kishirek birlikler
menen ańlatılǵan sanlar menen almastırıw (atlı sanlar).
155
2.
Jazba nomerlew. Eki xanalı jazba nomerlew tákirarlanıp
úsh xanalı sanlardı jazba nomerlewge ótiledi. «San» hám «сifr»
terminleriniń mánisleri hám bular arasındaǵı parıqlar; sanlardıń
jazılıwında сifrlardıń orın mánisi,
sonday-aq, eki xanalı sanlardıń
xana quramı analizine baylanıslı bir neshe shınıǵıwlar orınlanadı.
Oqıwshılarǵa sanlar kassasınan 0, 3, 4, 10, 20, 70, 95, 100, 200, 500,
900, 999 sanların alıp neshe xanalı ekenligin analiz qılınadı. Mısalı,
547 sanın payda etiw ushın 500 sanı jazılǵan hám 40 sanı jazılǵan, 7
sanı jazılǵan kórgizbeler qatarı taxtaǵa dizip qoyıladı hám sanlardaǵı
noller jasırınılıp ústine 40 sanı, bul sandaǵı noldi jasırıp, 7 sanı
qoyıladı, nátiyjede 547 sanı payda bolıwı túsindiriledi.
Oqıwshılar menen sanlar xanaları tákirarlanıp, «Birinshi xana
birlikleri», «Ekinshi xana birlikleri» túsiniklerine tiykarlanıp jańa
túsinik «Úshinshi xana birlikleri», yaǵnıy, úsh xanalı sanlar
túsindiriledi. Oqıwshılardıń aldın alǵan bilimleri tiykarında «San»
hám «сifr» terminleri qanday túsingenligi analiz etiledi. Sanlardıń
jazılıwında nolden paydalanıwǵa ayırıqsha itibar beriledi.
Baqlawlarǵa tiykarlanıp tómendegi juwmaq shıǵarıladı: ońnan
shepke qarap esaplaǵanda birlikler birinshi orınǵa (olar birinshi xana
birlikleri dep ataladı), onlıqlar ekinshi orınǵa (olar
ekinshi xana
birlikleri dep ataladı), júzlikler úshinshi orınǵa jazıladı. 1000 sanın
qalay jazılıwı kórsetiledi.
Tómendegi shınıǵıwlardı orınlaw jazba nomerlewge baylanıslı
bilimlerdi bekkemleydi.
1.
Sanlar qatarın jazıń: 192, 365, 449, 852, 973, 1000, 43, 100,
135, 299,….
2.
Úsh júz on hám úsh júz jigirma altı qalay jazılıwın túsindiriń.
3.
865 hám 943 arasındaǵı sanlardıń barlıǵın jazıń.
4.
3, 6, 9 сifrları járdeminde payda bolatuǵın barlıq úsh xanalı
sanlardı jazıń.
5.
Tómendegi sanlardıń jazılıwında 9 сifrı neni bildiredi?
923, 995, 293, 906, 609, 590, 559,…
5.Úsh júzlik hám altı birlik: 4 onlıq hám 2 birlik: altı júzlik hám
6 onlıqtan ibarat sandı jazıń.
Awızeki nomerlewdi, soń jazba nomerlewdi úyreniwde sanlardı
xana qosılıwshılarına ajıratıwǵa keltiriletuǵın qosıw hám alıw
jaǵdayları qaraladı.
156
Mısalı, 10+7, 18-10, 15-5 ti sheshiń.
100 ishindegi sanlardı nomerlew sabaǵında sanlardıń natural
qatarı menen sistemalı jumıs orınlap turılıwı kerek. Predmetlerdi
birimlep qosıp sanaw hám ajıratıp sanawǵa baylanıslı 14-1, 17+1
sıyaqlı mısallardı sheshiw, salıstırıwǵa baylanıslı 16<17, 18>15
mısalların kórsetiw kerek.
Túsindiriwde shópler baylamı, dóńgelekler, abak hám
basqa
kórgizbelilikten paydalanıladı. 1 xanalı hám 2 xanalı san túsinikleri
kiritiledi. Tómendegi kórinistegi shınıǵıwlardı beriw múmkin.
1.
Aldın 1 xanalı, keyin 2 xanalı sanlardı tártip penen jazıń. 2,
13, 15, 12, 8, 11, 17, 14.
2.
4 qálegen bir xanalı san jazıń hám hár birin 10 ǵa arttırıń.
3.
1 hám 2 сifrı menen aldın 1 xanalı, keyin 2 xanalı san jazıń.
Bunnan keyin 21-100 ishinde sanlardı nomerlewge ótiledi.
1.
Onlıqlar sanaǵı, 10, 20, 30,…payda bolıwı hám atalıwı.
2.
Sanlardıń onlıqlardan hám birliklerden payda bolıwı.
3.
Eki xanalı sanlardı jazba nomerlew, jazıw hám oqıw, 1 hám 2
xana birlikleri.
1-tapsırma. Júzler hám mıńlar koncentrinde quramında
nomerlew menen baylanıslı máselelerdi salıstırıń. Bul máseleniń
uqsaslıǵı hám parqı nede? Ózara baylanıstı analiz etiń.
2-tapsırma. Úsh xanalı sanlardı nomerlew boyınsha sabaq
bólegin islep shıǵıń. Sabaqtıń maqset hám wazıypaların anıqlań.
3-tapsırma. Ekinshi klass sabaqlıǵınan
xanalar birlikleri menen
ańlatılǵan shamalardı anıqlań hám shınıǵıwlar dúziń.
Do'stlaringiz bilan baham: 
