Kalmuratov Bayram I. V. Savetskiy

5. 
   ^{Kalmuratov Bayram}
   

<sup>I.V.Savetskiy

Qaraqalpag`istan Turan oypatlig`i

Igor Vitalievish Savetskiy Qaraqalpag`istandi ju`da` ko`p izertlegen ha`m bul jerlerden ju`da ko`plegen qa`dimiy estelikler ha`m eski zamanlardan qalg`an ha`r qiyli ma`deniy miyraslarimizdi tawip usi No`kiste muzey ashqan ha`m ol Savetskiy ati menen atalg`an, ishindegi ko`p ekspanatlar ha`m basqada suwretler Savetskiy ta`repinen alip kelingen. Ha`zirgi ku`nde bul Savetskiy atindag`i muzey du'nya ju`zi boyinsha 2 orinda turadi. Ha`m Savetskiy Qaraqalpag`istannin` barliq jerinde bolip ha`m onin` ko`pshilik su`wretleri Qaraqalpag`istan menen baylanisli, ha`m onin` Qaraqalpag`istan Turan oypatlig`inda saling`an suwreti qatti unadi. Sebebi ol suwretke qarag`anda birden ana watanimiz qansheli gozzal ekenligi ha`m onin` menen maqtanish ete alatug`inimis ko`rinip tur. Quyashtin` azan menen ko`ke ko`teriliwi, bul jerde quyash joq biraq onin` nuri a`ste aqirinliq penen ko`terilip atirg`anlig`i ko`rinip tur. Bul menimshe ele quyash shig`ip u`lgermegen waqittag`i Turan oypatlig`inin` suwreti. Ol ha`zirgi ko`riniste de sonsheli gozzal eger quyash shiqsa ol qanday tu`ske doner eken. Mende ol jerlerdi o`z ko`zim menen ko`rgenimde , mende elede basqasha sezimler payda bolg`an bolar medi ja`ne bilmedim. Bul suwrette tek bir ashiq jer sa`wlelengeni ko`ringeni menende sonin` o`zi bizge jetkilikli. Hesh bolmag`anda usi suwreti arqalida ol jerdi ko`z aldima keltirdim. Ne ushin mag`an bul suwret unadi? Sebebi onda men ana tabiyatimistin` qansheli gozzalig`in ko`rdim. Biz sonsheli baxitlimis usinday gozzal elde tuwilg`animistan. Savetskiydin` bunday suwretleri shet elerde de bolsa kerek menimshe sebebi ha`zir zaman rawajlanip atir sonin` menen birge turizmde. Turistler birinshi bolip usi Savetskiy atindag`i muzeyge keledi. Olar usi suwretlerden ta`sirlenip ha`ttegi pu`tkil Qaraqalpag`istandi aylanip shig`adi. Duris bizlerde shet elerge bariwdi arman etemis biraq olardin` bunday gozzal ana tabiyati ushin emes, biz tek g`ana shet elik adamlarg`a elikleymis bolg`ani. Biraq olarda bizin` elimisti ko`rip, olarda da basqasha ko`z qaras payda boladi. Bizlerde bunday gozzal jerler ju`da ko`p. Bul suwretke jaqsilap itibar bersen`iz aldinda turg`an taw taslaqlar yamasa burin qala bolip keyin buzilg`an qalama?... onin` arjag`inda ko`k bolip suw ko`rinedi. Bir qiziq jeri sonda bul suwreti biyik jerde turip salg`anday yag`niy jerge salistirg`anda sal biyiklew , sebebi itiba`r Bergen bolsan`iz jer sa`l tom`n lew al taslaqlardin` bolsa belinen baslap ko`rinip tur al to`men ta`repi onsha suwretlenbegen. Demek suwret saliwshi insan sa`l joqarilawda turipti. Menimshe suwret salg`anda xudojniktin` qay jerde turiwinada baylanisli bolsa kerek. Biraq men ushin bul jerler qay jerden qarasada gozzal ko`rine beredi. Sonliqtanda bul jerler su`wrettin` shirayin aship turipti. Duris ha`r bir suwrettin` o`zine jarasa gozzalig`i boladi. Dunyanin` o`zi ju`da qiziq; sebebi biz sirt ellerge bariwdi qaleymiz hesh bolmag`anda bir marte bolsada Nuyorkti, Parij, Londondi ko`rsem edi dep aytpaytug`in insanlar ju`da az. Biraq siz hesh oylap ko`rgensizbe olarda bizlerdey bolip oylaydi. Olarda bizin` Qaraqalpag`istandi ko`riwdi arman etetug`in insanlarda bar qayerde dur. Men bilemen bir ku`n kelip bul gozzaliq dunyani qutqaradi bul Sokrattin` ga`pi. Sonliqtanda bul ana tabiyatimisti asirawimiz za`rur. Sebebi ha`zirgi kunde bul gozzaliqqa shan` tu`siriwshi insanlarda az emes. Al onin` aldin aliw ushin ma`mleketimizde qanshadan qansha is ilajlar islenip atir, bunin` barlig`i ma`mleketimizdin` gu`llep jasnawi ushin. Biraq o`z elin`nin` qa`dirine mu`sapir bolg`anda jetesen` degen xalqimizda ga`p bar. Buni bir so`z benen tu`sindirip beriw ju`da qiyin. Hehkimnin` basina mu`sapirlikti tu`sirmesin. Sebeb o`z elinen alista jasaw ju`da qiyin. Ha`zir men buni jaziw arqali tek aytip atirman biraq realliq penen salistirsaq aspan menen jerdey parq bar, duris men mu`sapir bolip ko`rmedim biraq ana watan muxabbatin a`ste aqirinliq penen endi seze basladim. A`sirese bul kartina ana watanima bolg`an muxabatimdi ja`need asirdi. Og`an qarap turip muxabbatin` oyanbawi ju`da qiyin. Mende sonday sezimler payda boldi oni soz benen jetkizip beriwim qiyin. Biraq siz oni oylarin`ista sa`wlelendirsen`iz boladi. Bir oylap ko`rin` siz sol jerdesiz quyash a`ste aqirinliq penen ko`ke ko`terilmekte so waqitta birden bethoven simfoniyasin esitkendey boldim fortepiana menen shertilgen, men sol biyiklikte turippan betimnen jag`imli samal aste siypalap o`tpekte. Xosh sizde de sonday sezimler payda boldima. Men bul suwretti o`z qiyallarimda sonday sa`wlelendirdim.

Men bul esseni jaziw arqali ana watanima bolg`an muxabbat jan`adan oyandi desem boladi. Ha`m men usinday tinish ha`m tatiw jurtta tuwilg`animnan baxitliman. Biraq baxitti tu`siniwim ushin muzeyge bariwim sha`rt emes edi, sebebi baxit ha`r dayim qasimda bolg`an. Tek g`ana oni ko`riw ushin menin` ko`zlerim ashiliwi kerek eken. Ha`m Savetskiydin` bul suwreti arqali men o`z jolimdi taptim. Usi jol bizlerdi keleshek ta`rep baslaydi. Demek keleshegimiz o`z qolimizda.</sup>