Matematika oqíTÍw metodikasí


V. Jıl dawamında jumıstı rejelestiriw haqqında



Download 6,19 Mb.
Pdf ko'rish
bet55/137
Sana04.06.2022
Hajmi6,19 Mb.
#634844
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   137
Bog'liq
1 Matematika o‘qitish metodikasi P

 
V. Jıl dawamında jumıstı rejelestiriw haqqında 
Jıl dawamında jumıs keleshegin jarqın kóz aldına keltiriw ushın 
aldınnan oqıw materialınıń sherekler boyınsha shamalap bólistiriliwi 
menen tanısıw kerek. 
Sabaqlarǵa baylanıslı kórsetpeleri sherek (36-saat). 
Sanlardı hám olar ústinde ámellerdi úyreniwge tayarlıq (16-saat) 
1-sabaq 1. Oqıwshılardıń tayarlıǵın anıqlaw. 
Balalar ózleri islegen súwretlerinde úlken adamlardıń miynet 
etiwi haqqında aytadı. Bul súwretlerden balalar óz Watanı, onıń 
tábiyatın súyiwi, mámleketimiz qalay jasap atırǵanı menen qızıǵıwı 
hám biliwin kóz aldına keltiredi» 
Sol súwret boyınsha balalarǵa beriw múmkin bolǵan sorawlar: 
«Súwrette neshe bala bar? Jetekshileri neshew? Barlıǵı bolıp 
neshe adam bar? Balalar islegen súwretler neshew? Shep tárepte 
tómende turǵan súwretti dıqqat penen qarań hám «neshe», «shepte», 
«ońda», «joqarıda», «tómende», «aldında» hám sol sıyaqlı sózlerden 
paydalanıp olarǵa baylanıslı sorawlar dúziń. 
Balalar sızǵan basqa súwretler de soǵan uqsas qaraladı. 
«Stolǵa dıqqat penen qarań. Onda neshe jeńil mashinalar 
bar?,,,Traktorlar-she?, Júk mashinalar-she?» hám.t.b. 
Balalar logikalıq shınıǵıwlardı orınlawda hár bir súwret 
boyınsha shepten ońǵa qarap esaplaǵanda qaysı predmettiń súwreti 
birinshi, ekinshi, úshinshi, tórtinshi bolıp islengenin anıqlaydı. 
Dápterde islew. 
1) Kvadratlar, dóńgelekler hám úshmúyeshlikler ústinde qálem 
júrgizip shıǵıń hám boyań. Kvadratlar dóńgeleklerden kóp bolıwı 
ushın neshe kvadrat kerek bolsa, sonsha kvadrat sızıń. Kvadratlar 
qansha bolsa, úshmúyeshlikler sonsha bolıwı ushın neshe 
úshmúyeshlik kerek bolsa, sonsha úshmúyeshlik sızıń. 
146


2) Súwretshi dóńgelekten paydalanıp, qanday predmet súwretin 
sızǵan. Dóńgeleklerden paydalanıp jáne qanday predmetler 
súwretlerin sızıw múmkin. Sol súwretti sızıp bilemiz be? 
3) Shaqmaqlarǵa sızılǵan figuralar ústinen qálem júrgizip shıǵıń. 
Qatar aqırına shekem figuralar súwretin sızıń. 
Kitap beti boyınsha: 1) Neshe paxta paqalı súwreti salınǵan 
bolsa, sonsha japıraq súwretin sızıń. 
2) Sızǵısh ústinen qızıl qálem júrgizip shıǵıń. 
3) Qatar aqırına shekem shaqmaqlarǵa naǵıs sızıwdı dawam 
ettiriń. 
1 den 10 ǵa shekem bolǵan sanlar. 0 sanı.
Temanı úyreniwdiń tiykarǵı wazıypaları.
1. 1 den 10 ǵa shekem bolǵan sanlar izbe-izligin erkin iyelew. 0 
sanınıń sanlar qatarındaǵı ornın biliw. 
2. Kórsetilgen sanaq tártibinde berilgen gruppadaǵı predmetlerdi 
sanaw hám onıń hár bir predmetiniń tártip nomerin anıqlaw 
tájiriybesin iyelew. 
3. 1 den 10 ǵa shekem bolǵan sanlar qatarında hár bir san 
qanday payda bolıwın ańlı ózlestiriw (sanawda aldın keletuǵın sanǵa 
1 di qosıw yamasa keyin keletuǵın sannan 1 di alıw menen payda 
etiledi). 
4. Сifrlardı oqıw hám hár bir сifrdı (baspa yamasa jazba) 
predmetlerdiń tiyisli sanına sáykes qoyıw. (Bul basqıshta balalar 
jazıwǵa ele úyretilmeydi). 
5. Sanlardı salıstırıw uqıplılıǵın (tiyisli shınıǵıwlar <,>,= 
belgilerinen paydalanbay orınlanadı) iyelew. 
6. 2,3,4,5 sanlarınıń eki qosılıwshıdan ibarat quramınıń barlıq 
jaǵdayların puxta ózlestiriw. 
7. 1+1, 3-2, 2+3 hám t.b. kórinisindegi eń ápiwayı 
matematikalıq jazıwlardı oqıw hám bunday jazıwlardı konkret 
illyustraсiyalar menen támiyinlew. Tolıq predmet kórgizbelilik 
tiykarında tiyisli máselelerdi sheshiw hám olardıń sheshimlerin 
«jazıw» (1+1=2, 3-2=1, 2+3=5 hám t.b.). 
8. Dóńgelek, úshmúyeshlik, kvadratlardı bir-birinen parıq qılıw 
hám ataw. 
Bul baǵdarlardıń hár biri boyınsha islew metodikasın 
konkretlestiremiz. 
147


1. Sanlar izbe-izligin erkin iyelew. Bul tómendegini bildiredi: 
a) bul izbe-izlikti qálegen sannan baslap tuwrı hám keri tártipte 
aytıw;
b) sanawda berilgen sannan keyingi, berilgen eki san arasındaǵı, 
sanawda berilgen sannan aldıńǵı sandı ayta alıw. 
Sanlar qatarın erkin iyelew ushın tema boyınsha hár bir sabaqta 
mazmunı boyınsha da, kórinisi boyınsha da hár qıylı bolǵan 
shınıǵıwlardı kiritiw zárúr. 
2. Predmetlerdi sanaw uqıplılıǵın qáliplestiriw aldıńǵı 
sabaqlarda baslanǵan edi. «1 den 10 ǵa shekem bolǵan sanlar» 
temanıń wazıypası bul uqıplılıqtı úzil-kesil puxtalawdan ibarat. 
Bunda sol nárse názerde tutıladı, balalar predmetler sanaǵın hár qıylı 
sharayatta orınlawdı úyrenip alıwı kerek, bunda sanaw obyektleri 
hár qıylı (predmetler, háreketler, sózler, buwınlar, dawıslar hám t.b.) 
bolıwı kerek. 
«Balalar úlken kublardı sanań. Sanamay turıp, kishi kublar 
neshew, degen sorawǵa juwap beriw múmkin be?» (Múmkin. Úlken 
kublar 7, kishi kublarda sonsha, demek olarda 7) tipindegi 
shınıǵıwlarda sanaw uqıplılıqların qollana alatuǵın bolıwı ushın 
«sonsha» túsinigin ózlestiriwge baǵdarlanǵan shınıǵıwlardı 
tákirarlaw paydalı. Sonnan keyin usı kórinistegi shınıǵıwlardı usınıw 
múmkin. «Dóńgelekler hám úshmúyeshlikler sanı teń bolıwı ushın 
ne qılıw kerek?» Balalar bunda tómendegidey pikir júritiw kerek 
bolıp esaplanadı: «6 dóńgelekke jáne bir jetinshi dóńgelekti qosıw 
múmkin» yamasa «7 úshmúyeshlikten jetinshi úshmúyeshlikti alıw 
múmkin». Bul predmetlerdi qayta sanawdan birimlep qosıp sanawǵa 
úyretiwge tayarlıqtan ibarat bolıp esaplanadı. Bul bolsa balalar 
keyingi temada tanıstıratuǵın máselelerdi sheshiwge tayarlıq bolıp 
esaplanadı. 
Predmetlerdiń tártip nomerin anıqlaw uqıplılıǵın iyelewde bir 
predmettiń ózi qanday sanaw tártibinde orınlanǵanlıǵına qarap 
(soraw qanday ańlatılıwına qarap) hár qıylı tártip nomeri alatuǵın 
shınıǵıwlardan paydalanıw kerek. 
Máselen: «Eger figuralar shepten ońǵa qarap sanalsa, úlken qara 
dóńgelek sanaq boyınsha neshinshi boladı? Ońnan shepke qarap 
sanalsa she? Eger úlken dóńgelektiń ózlerin ǵana shepten ońǵa qarap 
sanalsa she? Ońnan shepke qarap sanalsa she?»
148


3. Alınǵan bilimlerdi ulıwmalastırıw, keyin olardı jańa sanlarǵa 
qollanıw ushın hár bir jańa san dáslep úyrenilgen sanlar qanday 
payda bolǵanınday álbette kórsetiliwi menen baqlanıwı kerek. 
Jańa sanlar menen tanıstırılǵan sayın bunday sorawlardı qoyıw 
hám olarǵa juwap beriwde balalardıń úlesi artıp barıwı kerek. 
Bunday shınıǵıwlar nátiyjesinde (eger bunday shınıǵıwlar hár bir 
sandı úyreniwde sistemalı ótkerip turılsa) balalar ulıwma hár bir san 
aldıńǵı sanǵa 1 di qosıw (usıǵan uqsas hár bir san ózinen keyingi 
sannan 1 di alıw) menen payda etiliwi múmkin, degen juwmaqqa 
keltiriliwi kerek. 
Bunday shınıǵıwlardı orınlawda «sanlı tekshe» jaqsı sáykes 
keletuǵın illyustraсiya esaplanadı, «sanlı tekshe» ler sabaqlıq 
betlerinde de (tapsırmalardı hár qıylılılıqqa ǵana emes, al olardı 
quramalastırıw ushın da hár qıylı variantlarda), oqıtıwshınıń 
kestelerinde de beriliwi múmkin. 
4. Hár bir jańa sandı qarawda balalar tiyisli сifr – baspa hám 
jazba сifr menen tanısadı. Olar сifrlardı parıq qılıwdı, tanıs сifrlardı 
basqaları ishinen ajıratıwdı úyrenip alıwı kerek, máselen, 5 sanın 
úyreniwde oqıtıwshı shaqmaqlı taxtaǵa 1,3,5,6,7,2 сifrların terip 
qoyadı hám balalarǵa 5 сifrın hám 2 сifrın kórsetiwdi usınadı (barlıq 
tanıs сifrlardı oqıw hám kórsetiwdi usınadı hám t.b.). 
2. 10 ishinde alıwdıń balalar ushın jańa bolǵan qıyınıraq 
jaǵdayları menen tanıstırıwdıń sabaqlıqta berilgen sisteması 
6,7,8,9,10 sanları quramın biliwdi úzil-kesil puxtalaw ushın jaqsı 
shárt-sharayat jaratadı. Tema boyınsha hár bir sabaqta jumıs bul 
sanlardan hár biriniń quramın joqarıda kórsetilgendey, tákirarlawdan 
baslap, sanlar quramın bilgenlikti puxtalaw menen tamamlanıwı 
kerek. Bunda oqıtıwshınıń wazıypası hár bir oqıwshı san quramınıń 
barlıq jaǵdayların izbe-iz hám tańlap-tańlap ayta alatuǵın bolıwına 
erisiwden ibarat. Sol maqsette qaralıp atırǵan hár bir sannıń 
quramınan ibarat kestelerden 4-shınıǵıw sıyaqlı tapsırmalardan 
paydalanıladı, aqırǵı túrdegi shınıǵıwlarda berilgen san ajıralıwı 
kerek bolǵan eki sannan biri boladı. Qaralıp atırǵan sabaqlarda 
sanlar quramın illyustraсiyalawdıń balalar dáslep tanıs bolǵan 
tańlanǵan jipke dizilgen eki reńli dóńgelekler, chotlardıń usılların 
eslew paydalı. 
149


3. Máseleler ústinde islewde balalarda másele tekstinde 
berilgenlerdi ózbetinshe analiz qılıw hám ámel tańlawdı tiykarlap 
beriw uqıplılıqların qáliplestiriwge úlken itibar beriw kerek. 
Balalardı hár qıylı túrdegi máselelerdi sheshiwde ámel tańlawda 
sáwlelenetuǵın ózgesheliklerin belgilewdi úyrenip alıwın názerde 
tutıp, qarsı qoyıw hám salıstırıw boyınsha shınıǵıw qıldırıw kerek. 
4. Santimetr menen islew hám sızǵısh járdeminde ólshew 
dawam ettiriledi. Tiyisli uqıplılıq hám kónlikpelerdi bekkemlew 
maqsetinde 
santimetrli 
bólimlerge 
iye 
sızǵısh járdeminde 
kesindilerdi ólshew hám salıstırıw boyınsha ámeliy jumıslar 
orınlanadı. 
5. Sanlar izbe-izligin ózlestiriw jumısı pútin ekinshi yarım jıllıq 
dawamında alıp barılıwı kerek. Bul jumıs qaralıp atırǵanda tema 
boyınsha sabaqlarda da dawam ettiriliwi kerek. 
Sabaqlarǵa baylanıslı kórsetpeler: 
58-sabaq 6,7,8,9,10 sanlarınan alıw. 
Sabaqtıń maqseti: 1) Balalardı alıw usılı menen tanıstırıw; 2) 6-3 
kórinisindegi jaǵdaylarda alıw usılın qaraw 
Ótilgen material ústinde islew. Awızeki shınıǵıwlar hám ámeliy 
jumıslar. 
1. 0 den 10 ǵa shekem sanlar izbe-izligin sanlardıń artıp barıw 
tártibinde qálegen sannan baslap aytıw. «Shınjır bolıp sanaw» oyını. 
Usı kórinistegi shınıǵıwlar: «Sanawda 13 sanınan keyin keletuǵın 
(20 sanınan aldın keletuǵın, 9 benen 11 sanları arasında keletuǵın) 
sanlardı aytıń». 
2. 10 ishinde predmetler sanaǵı hár qıylı ámeliy máselelerdi 
(qatardaǵı oqıwshılar sanın hám olarǵa tarqatılıwı kerek bolǵan 
dápterlerdi, kitaplardı hám hám t.b. sanaw) sheshiwde balalardı 10 
ishinde sanaw uqıplılıqlarınan paydalanıw hám bul uqıplılıqlardı 
rawajlandırıw kerek. 
3. Jańa materialdı úyreniwge tayarlaw sıpatında sanlar quramın 
illyustraсiya qılıwdıń balalarǵa tanıs usıllarınan paydalanıp 6 sanı 
quramın tákirarlaw kerek, bul usıllar: predmetlerdi bir teksheden 
ekinshisine alıp qoyıw, qatarda bir neshe predmetti qálem menen 
ajıratıw, sanlı figurada bir neshe dóńgelekti ajıratıw. «Mısal oylap 
tap» oyını. 
150


4. Qosıw menen alıw arasındaǵı baylanıstı ashıp beriwshi 
mısallar úshligin sheshiw hám jańa materialdı úyreniwge tayarlıq 
boladı: 6=4+2; 6-2=4; 6-4=2.
1-Tapsırma. 
Birinshi 
klass 
sabaqlıǵındaǵı súwretlerden 
paydalanıp nomerlew teması boyınsha sáwbet qılıń. 
2-Tapsırma. Birinshi klass sabaqlıǵınan nomerlew temasın 
úyrenip onda kórsetilgen shınıǵıwlarda: 
a) tártip nomerleri; 
b) predmetlerdi aytıw hám salıstırıw nátiyjesinde payda bolǵan 
сifrlardı anıqlań; 
v) ólshew shaması sıpatında сifr joqarıdaǵı wazıypalarda óz 
sáwlesin tapqanlıǵın anıqlań. 
3-tapsırma. Birinshi klass sabaqlıǵınan shınıǵıwlar tańlap 
esaplaw kónlikpesin rawajlandırıwshı hám onı eslep qalıwǵa xızmet 
etetuǵın tapsırmalar dúziń. 
4-tapsırma. Didaktikalıq materiallar arqalı sanaw hám jańa 
sanaw birligi haqqındaǵı oyınlardan turaqlı paydalanıń. 
5-tapsırma. 
Salıstırıwǵa baylanıslı awızeki shınıǵıwlar 
sistemasın dúziń. 

Download 6,19 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   137




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish