Matematika oqíTÍw metodikasí

1. Túsindirmeli – illyustrativ metod.
Jańa informaсiyanı 
dáslep ózlestirilgen informaсiya menen salıstıradı hám eslep qaladı. 
2. Reproduktiv metod.
Reproduktiv metodtıń tiykarǵı belgisi 
iskerlik usılın tiklew hám oqıtıwshınıń tapsırmaları boyınsha 
tákirarlawdan ibarat. Bul metod járdeminde oqıwshılarda uqıplılıq 
hám kónlikpeler qáliplesedi. 
3. Bilimlerdi mashqalalı bayan etiw. 
Izleniwlerdi alıp barıwǵa 
úyretedi. 
4. Evristikalıq metod.
 
 
59

---

Oqıtıwdıń izertlew metodı
Máselen, 1 klass oqıwshılarında sandı qosındıǵa qosıw uqıbın 
qáliplestiriw metodikasın qarayıq. Oqıwshılarǵa usı teńliklerdi 
bildiriwshi súwretler kórsetiledi: 
a + (b + c) = d,
(a +b) + c = d,
(a + c) + b = d 
Bul súwretler boyınsha máseleler dúziledi hám oqıwshılar olardı 
sheshedi. Sheshimdi analitikalıq ańlatıp, oqıwshılar sandı qosındıǵa 
qosıw qaǵıydasına keledi. 
Tuwırıtórtmúyeshlik 
haqqında 
túsinik 
payda 
etiwde 
oqıwshılarǵa (1-klass) arasında tuwrıtórtmúyeshlik bolǵan 
tórtmúyeshlikler kópligi (qalǵan tórtmúyeshliklerdiń múyeshleri teń 
emesligi kórinip turadı) kórsetiledi. Bul figuralardıń ózgesheliklerin 
analiz etip, oqıwshılar, bul tórtmúyeshlikten biri ayırılıp turadı degen 
juwmaqqa keledi: onıń barlıq múyeshleri teń hám tuwrı múyeshler. 
Tórtmúyeshliklerdiń bul túrine kem itibar beriledi, olardıń 
sıpatlanıwshı qásiyeti yadlap qalınadı. 
Hár qıylı oqıw maqsetleri ushın paydalanılǵan bul usıllardaǵı 
ulıwmalıqtı bayqaw ańsat. Oqıtıwshı birinshi jaǵdayda da, ekinshi 
jaǵdayda da oqıwshılarǵa elementleri puxta tańlanǵan kópliklerdi 
kórsetedi. Elementlerdi jetiskenlik penen tańlaw oqıw materialın 
ózlestiriw tezligin asıradı. Dáslepki kópliklerdegi elementler sanın 
arttırıw, olardı reńbe-reń qılıw menen (máselelerdiń mazmunı 
boyınsha, tórtmúyeshliklerdi, máselen, reńi boyınsha) oqıtıwshı 
oqıw materialın jáne de sıpatlıraq ózletiriliwin támiyinlew múmkin. 
Oqıwshılardıń jumısı oqıtıwshı tayarlaǵan didaktikalıq materiallardı 
baqlaw hám analiz qılıwdan ibarat boladı. Oqıtıwda bunday 
didaktikalıq jollardan barlıq waqıtta paydalanıw matematikalıq 
bilimlerdi iyelewde oqıwshılardıń ǵárezsiz qatnası úlesiniń artıwına 
járdem bere almaydı. Olar hesh qashan, obyektler kópligin izertlew 
ushın tiykarǵı zattı oqıtıwshı qılǵanınday, ajıratıp alıp bilmeydi 
(sebebi oqıtıwshı bul kóplikti úyrenilip atırǵan obyektlerdiń 
xarakteristikalıq qásiyetlerin bilip turıp dúzedi). 
Endi matematikalıq bilimlerdi ózbetinshe alıwǵa, yaǵnıy 
matematikalıq iskerlikti ámelge asırıwǵa oqıwshılardı úyretiwge 
arnawlı baǵdarlanǵan metodikalıq jollardı kórip shıǵayıq. 
Matematika oqıtıw metodikası bunday iskerliktiń úsh aspekti (tárepi) 
ajıratıladı: empirikalıq materialdı matematikalastırıw (EMM), 
60

---

matematikalıq materialdı shólkemlestiriw, (MMSh), matematikalıq 
teoriyanı shólkemlestiriw (MTSh). Baslawısh klaslar oqıwshıları bir 
dárejede logikalıq qurallarǵa da iye emes hám olardıń matematikalıq 
bilimleri teoriyalıq xarakterde emes, sol sebepli olardı matematikalıq 
iskerlikke úyretiw máselesi bir dárejede tek EMM ǵa salıstırǵanda 
hám MTSh ge salıstırǵanda orınlanıwı múmkin.