Matematika oqíTÍw metodikasí

 
 
 
 
 
 
 
 
 
55

---

INDUKСIYA, DEDUKСIYA, ANALOGIYA 
Bul úsh metod jańa bilimlerdi iyelewdiń hár bir jaǵdayı 
tiykarında jatıwshı juwmaqlardıń ózgesheliklerine qarap bir-birinen 
parıq qılınadı. 
Indukсiya metodı biliwdiń sonday jolı bolıp esaplanadı, bunda 
oqıwshınıń pikiri birlikten ulıwmalıqqa, dara juwmaqlardan ulıwma 
juwmaqqa baradı. İnduktiv juwmaq-daradan ulıwmaǵa qarap 
baratuǵın juwmaq bolıp esaplanadı. Bul metodtan paydalanıp bir 
nızamdı ashıw yamasa qaǵıydanı shıǵarıw ushın oqıtıwshı mısallar, 
máseleler, kórgizbeli materiallardı puxtalıq penen tańlaydı. 
Baslawısh klaslarda indukсiya metodı menen tıǵız baylanıslı 
halda dedukсiya metodınan da keń paydalanıladı. Baslawısh 
klaslardıń jańa oqıtıw dástúri talaplarına ótiw múnásibeti menen 
dedukсiya metodınan paydalanıw shegaraları bir qansha keńeydi. 
Ádettegi metodika derlik induktiv metodtan paydalanıwdı, deduktiv 
metodtan paydalanıwdıń sheklengenligin uqtırıp turadı. 
Dedukсiya metodı biliwdiń sonday jolı, bul jol ulıwma bilimler 
tiykarında jańa dara bilimlerdi alıwdan ibarat. 
1+2=3 
3-2=1 
3-1=2 
Dedukсiya bul ulıwma qaǵıydalardan dara mısallarǵa hám 
konkret qaǵıydalarǵa ótiw bolıp esaplanadı. Induktiv hám deduktiv 
juwmaqlarǵa mısallar keltiremiz. Birinshi klass oqıwshılarına 
qosındı menen qosılıwshı arasındaǵı baylanıstı túsindiriw ushın 
balalardı juwmaqqa induktiv jol menen alıp kelemiz. 
Kórgizbeliliklerden (hár qıylı dóńgeleksheler) paydalanıp, aldın 
barlıq dóńgeleksheler qanshalıǵı tabıladı. 
(1+2=3) 
Sonnan keyin, 1 qızıl dóńgelekshe (birinshi qosılıwshını 
ańlatıwshı) súrip qoyıladı, bunda balalar 2 kók dóngelekshe yaǵnıy 
ekinshi qosılıwshı qalıwına isenim payda etedi. (3-2=1) Sonnan 
keyin 3 dóńgeleksheden 2 kók dóńgelekshe (ekinshi qosılıwshını 
ańlatıwshı) ayrılsa, 1 qızıl dóńgelekshe, yaǵnıy birinshi qosılıwshı 
qalıwına isenim payda etedi (3-1=2). Sonan keyin basqa sanlar 
hámde basqa kórgizbeli materiallar menen bir qatarda sonday 
shınıǵıwlar orınlanadı hám balalardıń ózleri usı ulıwma juwmaqtı 
ańlatadı: