M. T. Asqarova, G‘. E. Zaxidov, L. F. Amirov

20.2.
 
Mandell Flemingning ochiq iqtisodiyot modeli 
 
Ichki muvozanat
- inflatsiya jarayonlari mavjud bo‘lmagan 
(yoki uning barqaror past darajasidagi) to‘liq bandlik sharoitida talab 
va taklifning balanslashganligidir. Qisqa muddatli davrda ichki 
muvozanat muammosi, birinchi navbatda, budjet-soliq va pul-kredit 

---

257 
siyosati vositasida yalpi talabni tartibga solish orqali ta’minlanadi. 
Tashqi muvozanat 
qayd qilingan, yoki suzib yuruvchi valuta 
kursi sharoitida to‘lov balansining nolga teng qoldig‘ini ta’minlab 
turilishni anglatadi. Alohida holatlarda bu muammo ikki o‘zaro 
mustaqil qismga bo‘linadi: 
a)
joriy operatsiyalar balansining belgilangan holatini 
ta’minlab turish; 
b)
valuta zaxiralarining aniq belgilangan miqdorini saqlab 
turish. Tashqi va ichki muvozanatni ta’minlab turish usullari bir xil: 
budjet-soliq va pul-kredit siyosati. Ayrim hollarda mustaqil usul 
sifatida almashinuv kursi siyosati ham ajratib ko‘rsatiladi.Tashqi 
muvozanatni ta’minlash kapital harakatining mobilligi (mamlakat–
lararo kapital quyilishi jarayonining ichki foiz stavkasining jahon 
foiz stavkasiga nisbatan o‘zgarishiga javoban keskinlashuvi) sababli 
murakkablashadi. 
Ichki va tashqi muvozanatni ta’minlash muammosi tovar, pul va 
valuta bozorlarining amal qilishiga taalluqlidir. 
Ichki va tashqi muvozanatni ta’minlash makroiqtisodiy tartibga 
solishning muhim muammosi sifatida yuzaga chiqadi, chunki u ichki 
va tashqi o‘zgaruvchilarning bir-biriga o‘zaro ta’sirini va qayta 
ta’sirini ko‘zda tutishni talab etadi. Ochiq iqtisodiyotda iqtisodiy 
siyosat tahlili Mandell-Fleming modeliga asoslangan holda amalga 
oshiriladi. Bu model qisqa muddatda iqtisodiyotni muvozanatlash–
tirishni ifodalaydi va kichik ochiq iqtisodiyot uchun IS-LM modeli–
ning modifikatsiya qilingan shakli hisoblanadi. Ikkala model ham 
baholarning o‘zgarmasligini nazarda tutadi va yalpi talab hajmining 
o‘zgarishi sabablarini tushuntiradi. Ular o‘rtasidagi asosiy farq 
shundaki, IS-LM modeli-yopiq iqtisodiyot modeli, Mandell- 
Fleming modeli esa ochiq iqtisodiyot modeli ekanligidadir. 
Ichki va tashqi muvozanat muammosi, ko‘pincha, IS-LM 
modelining modifikatsiya qilingan shakli vositasida, unga uchinchi- 
BB egri chizig‘i qo‘shilib tahlil qilinadi. BB egri chizig‘i to‘lov 
balansining muvozanatli darajasini tasvirlaydi. Model ham qayd 
qilingan, ham erkin suzib yuruvchi valuta kursi rejimlari uchun va 
kapital mobilligining turli darajalariga moslab tuziladi. 
Bir vaqtning o‘zida ichki va tashqi muvozanatga erishish 

---

258 
muammosini quyidagi yondashuv asosida ko‘rib chiqamiz
(20.1- rasm).