M. T. Asqarova, G‘. E. Zaxidov, L. F. Amirov

 
20.2-rasm. Ichki muvozanatga erishish mexanizmi. 
Aytaylik E nuqtada ham ichki, ham tashqi muvozanat 
ta’minlansin. Agar davlat xarajatlari G o‘ssa, daromad multiplikativ 
samara bilan E dan A ga qadar ko‘payadi. Daromad muvozanat (E) 
nuqtasidan ortiqcha talab holatiga (A) o‘sishi natijasida ortiqcha 
daromad inflatsion bosimni yuzaga keltiradi. Ichki muvozanatni 
tiklash uchun talabni kamaytirish maqsadida foiz stavkasi R ni 
ko‘tarish orqali pul massasini kamaytirish talab etiladi. 20.2.-rasmda 
bu holat A nuqtadan D nuqtaga qadar siljishi ko‘rinishida aks etadi. Bu 
nuqtada daromad resurslarning to‘liq bandliligiga mos keladi, ichki 
muvozanat esa tiklanadi. O‘z navbatid, G va R ning ichki muvozanatni 
ta’minlovchi kombinatsiyalari ijobiy egilishga ega YY egri chizig‘ini 
yuzaga keltiradi. YY egri chizig‘idan o‘ngda va quyida joylashgan 
nuqtalar ortiqcha talabni aks ettiradi. YY egri chiziqdan chapda va 
yuqorida joylashgan nuqtalar ortiqcha taklifni aks ettiradi. Bu 
nuqtalarda talab kamayadi va foiz stavkasi o‘sadi. 
20.2–rasmdan ko‘rinib turibdiki BB egri chizig‘i YY egri 

---

260 
chizig‘iga nisbatan yotiqroq. BB egri chizig‘ining tikligi kapital 
mobilligi bilan belgilanadi. Kapital qanchalik harakatchan bo‘lsa joriy 
operatsiyalar schyotining taqchilligini moliyalashtirish uchun zarur 
bo‘lgan kapitalning oqib kelishini rag‘batlantiruvchi foiz stavkasi R 
shunchalik kam miqdorga o‘sadi. Bunda BB egri chizig‘i yotiqroq 
bo‘ladi. 
Kapital kamroq harakatchanligi sharoitida BB egri chizig‘i tikroq 
ko‘rinishni oladi. Ammo kapitalning nisbatan kamroq mobilligi 
sharoitida ham BB egri chizig‘i YY egri chizig‘idan ko‘ra tikroq 
bo‘lmaydi. BB egri chizig‘ining tikligi kapitalning mobilligi 0 ga teng 
bo‘lgan sharoitda YY egri chizig‘i tikligiga tenglashadi. Boshqa 
barcha holatlarda YY egri chizig‘i BB egri chizig‘iga nisbatan tik 
bo‘ladi. 
Shunday qilib fiskal va monetar siyosatni qo‘shib olib borish 
ichki va tashqi muvozanatni ta’minlash imkonini beradi. Navbatdagi 
muammo - fiskal va monetar siyosatning ichki va tashqi muvozanatga 
ta’siri darajasini aniqlashdir. Bu nazariy masalani yechishga Robert 
Mandell va Markus Fleming urinib ko‘rinishgan.