М. Г. Давлетш ин, Ш. Д устм ухам едова, М. М авлонов, С. Т уйчиева, М. Д ж ум абаева



Download 5,06 Mb.
Pdf ko'rish
bet44/93
Sana02.07.2022
Hajmi5,06 Mb.
#730775
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   93
Bog'liq
Ёш ва педогогик психология

"Мен шуни хох/гай м ан ”
мотивидан 
"Мен ш уни баж ариш им керак"
мотиви устунлик кила бошлайди.
52


Мактабда биринчи синфга келган хар бир укувчида психик зурикиш кучаяди. Бу 
нафакат унинг жисмоний саломатлигида, балки хатти-харакатида хам, яъни маълум 
даражада куркувни кучайиши, иродавий фаолликнинг сусайишида намоён булади.
Бу даврга келиб бола атрофидагилар билан узаро муносабат да маълум бир 
натижаларга зришгзн, узи хохлаётган нарсаларки хамда, уз оиласида узи эгаллаган 
урнини аник; биладиган булади. Шунингдек, у узини-узи бошкариш малакасига эга 
булади, вазият ва холатга караб иш юрига олади. Бу ёшдаги болалар х.атти- 
харакатлари ва мотивлари уларнинг узларига берадиган бахоларига караб 
"Мен яхши
боламан ”
эмас, балки бу хатти-харакатлар узгалар куз унгида кандай намоён 
булншига караб бах,оланишини тушуна бошлайдилар.
5.2, К и ч и к м а к т а б ёш ид аги б о л а л ар н и н г а к л и й ривож лан и ш и
М актабга келиш арафасида боланинг суз бойлиги уз фикрини баён эта 
оладиган дараж ада ортади. 6 ёшдаги нормал ривожланаётган бола уз нуткида 3000- 
7000 сузни ишлатади. Бошлангич синф ёшидаги болалар нутки асосан от, феъл, 
сифат, сон ва богловчилардан иборат булади. Бу йшдаги болалар уз нуткларида 
кайси сузларни ишлатгани афзалу, кайсиларини ишлатиш мумкин эмаслигини 
фарклай оладилар. 6-7 ёшли бола 
жумлаларинн мураккаб грамматик тизимда туза 
олади. Бола бутун болалик даврида нутки и жадал равишда эгаллаб бориб, нуткни 
узлаштириши маълум бир фаолиятга айлана боради. 7-9 ёшли болаларнинг узига хос 
я на бир хусусияти шундаки улар уз фикрларини баён этиш учун гина эмас, балки уз 
сухбатдош ининг диккатини узига жалб килиш учун хам гапирадилар.
Бу даврда боланинг ёзма нутки хам ш акллана бош лайди. Езма нутк 
жумлаларни тугри т у з и т ва сузларни тугри ёзишга маълум талаблар куйилганлиги 
билан характерланади. Бола сузларни кандай эшитган булса, шундайлигича 
ёзилмаслигини билиши. уларни тугри талаффуз этишга ва ёзишга урганиши зарур. 
Ёзма нуткни эгаллаш асосида болаларда турли матнлар хакида маълумотлар юзага 
келади. Ну даврда ёзма нутк эндигина шакллана бошлаганлиги боис, болада узи ёзган 
фикрларни, суз ва харфларни назорат этиш малакаси хали ривож ланм аган булади. 
Л екин унга ижод килиш им конияти берилади. Ушбу мустакил ижодий иш мактаб 
ёшидаги укувчиларда берилган мавзуни англаш, унинг мазмунини аниклаш, фикрини 
баён этиш учун маълумот туплаш, мухим жихатларини ажратиб олиш, режа тузиш, 
уни маълум кетма-кетликда баён этиш, малакасини юзага келтиради. Ж умлаларни 
тугри тузиш, айнан шу мазмунга мос сузларни топиш ва уларни тугри ёзиш, тиниш 
белгиларини тугри куйиш , у*з х о гал ар и н и то п а олиш ва ту гр и л аш аклий 
ривожланишнинг курсаткичларидан хисобланади.
^У киш фаолияти кичик мактаб ёшидаги укувчининг акл-идроки, , сезгирлиги, 
кузатувчанлиги, эслаб колиш ва эсга тушириш имкониятларининг ривожланиши 
учун мухим ш арт-ш ароитлар яратади, хисоблаш малакаларини шакллантиради^ 
Таълим жараёнида уларнинг билимлар кулами кенгаяди, кизикишлари ортади, 
ижодий 
изланиш 
кобилияти 
ривожланади, 
уларда 
тафаккурнинг 
фаоллиги, 
мустакиллиги ортади, аклий имкониятини ишга солиш вужудга келади. М азкур 
ёш даги болалар уз идрокларининг аниклиги, равонлиги, уткирлиги билан бошка ёш
53


даврдаги инсонлардан кескин фарк килади. Улар чар бир нарсага берилиб, ута 
синчковлик билан карашлари сабабли идрокнинг мухим хусусиятларини узлаштириш 
нмкониятига эга буладилар.
Биринчи синфга келган бола предметларнинг ранги, шакли ва катталигини, 
уларни макоида жойлашишини билиш билан, бирга уларни таккослай олади. 
Мактабда муваффакиятли укиш учун бола сенсор ривожланганлик даражасини 
юкори булиши жуда мухим. Мактаб ёшига келиб, нормал ривожланаётгаи бола раем 
ва суратлар реал хаётни акс эттираётганлигинн яхши тушунадилар. Шунинг учун хам 
сурат ва р ас м л ар д а нималар акс этган и н и реал хаётга таккослаган холда билишга 
харакат киладилар. Бола расмларда атроф-хаётдаги нарсаларни кичиклаштириб 
тасвирланганлигини англай биладилар. Бу тасаирлар болаларда эстетик ва бадиий 
дидни ривожлантиради. Чунки, бола шу расмлар оркали олам гузаплигини, унинг 
турфа рангл&рдан иборат эканлигани англайди, ажратади ва уз муносабатими билдира 
олади. Укув фаолияти психик функцияларни юкори ривожланганлик даражасини 
талаб этади. Боланинг диккати, хотира ва тасаввури мустакил туе ола бошлайди. 
Лекин, одатдаги холат ва вазиятларда болага уз психик функцияларини юкори 
даражада ташкил зтиш хали бирмунча мураккаблик тутдиради.

Download 5,06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   93




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish