11
2)
davlat tomonidan iqtisodiy siyosati yuritish va iqtisodiyotni tartibga solish;
3)
jahon xo‛jaligi doirasida milliy iqtisodiyotni boshqa mamlakatlar iqtisodiyoti
bilan o‛zaro munosabatlari masalasi.
Makroiqtisodiyotning boshqa iqtisodiy fanlar bilan aloqasi.
Umuman olganda iqtisodiy nazariya singari, makroiqtisodiyot ham jamiyatning
iqtisodiy tizimi, davlatning ijtimoiy-iqtisodiy siyosati faoliyati mexanizmining
ilmiy asosidir. Makroiqtisodiyot u bilan o‛zaro aloqada bo‛lgan boshqa iqtisodiy
fanlar uchun metodologik asos bo‛lib xizmat qiladi, birinchi navbatda milliy
iqtisodiyotni prognozlash va rejalashtirish, ijtimoiy-iqtisodiy statistika, mintaqaviy
iqtisodiyot, pul muomalasi va kredit, moliya va boshqalar. Makroiqtisodiyot
iqtisodiy munosabatlar nazariyasini va ushbu munosabatlar
subyektlaridan biri -
davlatning xatti-harakatlarini shakllantiradi, boshqa iqtisodiy fanlar tomonidan
qo‛llaniladigan makroiqtisodiy kategoriyalarning mohiyati va mazmunini ochib
beradi. Boshqa tomondan, makroiqtisodiyotda boshqa fanlarning metodlari va
usullarini qo‛llash makroiqtisodiy jarayonlarning tarixiy,
iqtisodiy, ma’muriy,
demografik, mintaqaviy va boshqa omillar ta’siridagi xususiyatlarini yanada to‛liq
aks ettirishga imkon beradi. Shu ma’noda, boshqa iqtisodiy fanlar iqtisodiy
nazariyaga (va makroiqtisodiyotga) nisbatan ham obyekt, ham funksiya bo‛yicha
xususiydir. Makroiqtisodiyot prognozlash va rejalashtirish, statistika, iqtisodiy
tarix, mintaqaviy iqtisodiyot o‛rtasidagi bog‛liqlikni ta’kidlash ayniqsa muhimdir.
Makroiqtisodiyot va milliy iqtisodiyotni prognoz qilish milliy boylik va yalpi
mahsulot,
mamlakatda milliy daromad, iste’mol va jamg‛arishni yaratish va
foydalanishni tavsiflovchi toifalar va ko‛rsatkichlarga asoslanadi. Makroiqtisodiyot
bashorat qilish obyekti va uning mexanizmini aniqlaydi (yalpi talab va yalpi
taklifning muvozanati, uning omillari orqali), bashorat qilish va rejalashtirish
metodologiyasi va tamoyillarini shakllantiradi. Milliy iqtisodiyot darajasida
rejalashtirishda makroiqtisodiy tahlil asosida rivojlanishning oldingi bosqichining
xususiyatlari va istiqboldagi
vazifalari hisobga olinadi, ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlanishning ustuvor yo‛nalishlari, maqsad va vazifalari, shuningdek o‛sish
parametrlari (indikativ rejalashtirish) ta’kidlanadi. O‛tish davri iqtisodiyotiga ega
12
bo‛lgan ko‛plab mamlakatlar tomonidan ishlab chiqilgan ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlanishning uzoq muddatli dasturlari davlatning iqtisodiy siyosati va
strategiyasini
asoslaydigan
prognoz-rejalashtirish
hujjatlari
hisoblanadi.
Makroiqtisodiyot va statistika (birinchi navbatda ijtimoiy-iqtisodiy statistika)
nafaqat umumiy va xususiy iqtisodiy fan sifatida, balki
iqtisodiy hodisalar va
jarayonlarning miqdoriy va sifat xususiyatlariga munosabati bilan ham farqlanadi.
Makroiqtisodiyot iqtisodiy munosabatlarni tashkil etishning mohiyati va mazmuni,
funksiyalari va tamoyillarini ochib beradi, ya’ni birinchi navbatda ularning sifatiy
baholarini beradi. Statistika darajalarni miqdoriy baholash va iqtisodiy jarayonlar
chegaralarini, ularning rivojlanish ko‛lami va omillarini aniqlash, tendensiyalar va
qonuniyatlarni
aniqlash
qobiliyatini
ta’minlaydi.
Makroiqtisodiyotda
qo‛llaniladigan milliy hisoblar tizimi milliy mahsulot va boylikni makroiqtisodiy
statistik tahlil qilish obyektini belgilaydi. Shu bilan birga, statistik usullar
(masalan,
indeksli, grafik, jadvalli) makroiqtisodiyotda omillar o‛zaro bog‛liqligi
xususiyatlarini baholash va tasvirlash, iqtisodiy qonunlarning amaldagi hayotida
namoyon bo‛lishida keng qo‛llaniladi. Makroiqtisodiyot va iqtisodiy tarix,
iqtisodiy jarayonlarning rivojlanishini tavsiflaganda, xuddi shu usuldan
foydalaniladi. Makroiqtisodiyot iqtisodiy nazariyaning ajralmas qismidir.
Makroiqtisodiyotdagi ushbu tamoyil mantiqiy, tizimli
usul bilan birlashtirilgan
bo‛lib, bu iqtisodiy nazariyaning turli xil yondashuvlari, maktablari va
yo‛nalishlarini, iqtisodiyotning tarixiy rivojlanishidagi asosiy tendensiyalarni
ajratib ko‛rsatish imkonini beradi, pul-kredit tizimi va unga tegishli siyosat,
daromadlarni farqlash va turmush darajasining o‛sishi va boshqalar. Ammo
makroiqtisodiyot tarix bilan cheklanib qolmaydi. U qonuniyatlarni topishga, milliy
iqtisodiyot rivojlanayotgan qonuniyatlarni kashf etishga,
makroiqtisodiy tartibga
solish mexanizmi va vositalarini ishlab chiqishga intiladi, tarix (shu jumladan
iqtisodiy) iqtisodiy rivojlanish voqealari va faktlarini ularning o‛ziga xos o‛ziga
xosligi, ishlash joyi va vaqti bilan izohlashga harakat qiladi. Makroiqtisodiyot va
mintaqaviy iqtisodiyot, birinchidan, iqtisodiy hodisalarni qamrab olish darajasi
(hajmi) bilan farq qiladi: mintaqaviy iqtisodiyot milliy iqtisodiyotning bir qismidir;
13
ikkinchidan,
mintaqaviy
iqtisodiyotning
mikro
va
makroiqtisodiyotni
birlashtiruvchi, oraliq bo‛g‛ini
ekanligi, ma’lum darajada iqtisodiyotning
boshlang‛ich bo‛g‛iniga xos xususiyatlarga ega. Makroiqtisodiyot va mintaqaviy
iqtisodiyotning o‛zaro bog‛liqligi iqtisodiyotning nisbatlarini o‛zida mujassam
etadi
Do'stlaringiz bilan baham: 
