L. S. Karieva makroiqtisodiyot

Makroiqtisodiyotni o‛rganish obyekti
 
milliy iqtisodiyot, ya’ni mamlakatning 
yagona yaxlit iqtisodiy tizimi bo‛lib, u o‛zaro birlashtirilgan va bir-biriga bog‛liq 
bo‛lgan quyi tizimlar to‛plamini o‛z ichiga oladi: 
- iqtisodiyot sohalari, tarmoqlari, tarmoqlari va kichik tarmoqlari, mintaqalari, 
iqtisodiyotning tarkibiy qismlari; 
- yig‛ma (bog‛langan) ko‛rsatkichlar: yalpi ichki mahsulot va yalpi milliy 
mahsulot, milliy boylik va milliy daromad, muomaladagi pul muomalasi, ish bilan 
band bo‛lgan aholining umumiy soni, iste’mol, milliy bozorda ish qobiliyati va 
holati, yalpi talab va yalpi taklif. Iqtisodiy ko‛rsatkichlar dinamikasini, ya’ni vaqt 
o‛tishi bilan o‛zgarishini tahlil qilish, ma’lum bir davr uchun milliy iqtisodiyotning 
holati va rivojlanish tendensiyalarini baholash, muammolarni aniqlash, ularni hal 
etish yo‛llari va usullarini aniqlashga imkon beradi; 
- o‛rtacha ko‛rsatkichlar: o‛rtacha yillik (oylik o‛rtacha), aholi jon boshiga 
o‛rtacha daromadlar va xarajatlar, o‛rtacha ish haqi, aholi jon boshiga o‛rtacha 
iste’mol va jamg‛arma, o‛rtacha mehnat unumdorligi, o‛rtacha yillik o‛sish 
sur’atlari, o‛sish, pasayish va boshqalar. 
Makroiqtisodiyotda yig‛ish natijasida olinmaydigan ko‛rsatkichlar qo‛llaniladi. 
Bunga quyidagilar kiradi: inflyasiya darajasi, foiz stavkasi darajasi, milliy valyuta 
kursi, multiplikator va tezlashtirish effektlari va boshqalar. 
Makroiqtisodiyot subyektlari (iqtisodiy agentlari): 
- uy xo‛jaliklari - maqsadi foydaliligini maksimal darajaga ko‛tarish bo‛lgan 
umumiy, oqilona ta’sir qiluvchi makroiqtisodiy agent. Ular iqtisodiy resurslarning 
egalari (mehnat, yer, kapital va tadbirkorlik qobiliyati); tovarlar va xizmatlarning 
asosiy xaridorlari; 
- firmalar - iqtisodiy faoliyatning maqsadi maksimal foyda olishdan iborat 
bo‛lgan jami, oqilona harakat qiluvchi makroiqtisodiy agent. Ular iqtisodiy 
resurslarning asosiy xaridorlari va tovar va xizmatlarni ishlab chiqaruvchilar; 
- davlat iqtisodiy jarayonlarga ta’sir o‛tkazish, iqtisodiyotni tartibga solish 
uchun siyosiy va qonuniy huquq bilan ifodalanadigan oqilona harakat qiluvchi 
makroiqtisodiy agentdir. Bozor iqtisodiyoti sharoitida davlatning asosiy vazifasi 

---

9 
milliy bozordagi nosozliklarning (fiyasko) oldini olish va ularni yo‛q qilish, 
ijtimoiy farovonlikni maksimal darajaga ko‛tarishdir. U jamoat mahsulotlarini 
ishlab chiqaruvchi, davlat sektori faoliyatini ta’minlash uchun zarur bo‛lgan 
tovarlar va xizmatlarni sotib oluvchi, milliy daromadni qayta taqsimlovchi, moliya 
bozorida kreditor yoki qarz oluvchi, bozor iqtisodiyoti faoliyatini tartibga soluvchi 
va tashkilotchi vazifasini bajaradi; 
- tashqi sektor bu mamlakat xalqaro savdo, kapital harakati orqali o‛zaro 
aloqada bo‛lgan dunyoning barcha boshqa davlatlarini birlashtiradigan, oqilona 
harakat qiluvchi makroiqtisodiy agentdir. 
Mikroiqtisodiy tahlil obyekti bo‛lib alohida tovarlar bozorlari, resurslar 
bozorlari, ulardagi talab va taklif hisoblansa makroiqtisodiyotda milliy iqtisodiyot 
darajasida mehnat, pul, tovarlar va xizmatlar bozorlarining o‛zaro munosabatlari va 
o‛zaro ta’sirini tahlil qilinadi.