L. S. Karieva makroiqtisodiyot

Y=C+I+G+X
n , 
bunda X
n 
-
xorijliklarning shu mamlakat ichkarisida ishlab chiqargan tovar va 

---

20 
xizmatlarga qilgan xarajatlari bilan xorijda ishlab chiqarilgan tovar va xizmatlarga 
ichki xarajatlar o‛rtasidagi, ya’ni eksport va import o‛rtasidagi farqni 
shakllantiradi. 
Eksport va import birgalikda mamlakatning tashqi savdosi (tashqi savdo 
aylanmasi) hajmini tavsiflaydi. Makroiqtisodiy tahlil nuqtai nazaridan eksport va 
import nisbati (tashqi savdo balansi bo‛lgan pul ko‛rinishidagi farq) masalasi juda 
muhimdir. Agar ma’lum bir vaqt ichida import eksportdan oshib ketsa, u holda 
yuqoridagi formulada sof eksport bo‛yicha xarajatlar salbiy bo‛lib, bu yalpi 
talabning pasayishiga va shu sababli makroiqtisodiy tahdidga olib kelishi mumkin. 
Agar eksport importdan yuqori bo‛lsa, unda sof eksport ijobiy bo‛ladi, bu esa 
umumiy talabni oshiradi. Yalpi talabning bunday o‛sishi nafaqat iqtisodiyotning 
barqarorlashishiga yordam beradi, balki ma’lum sharoitlarda (eksport sohalariga 
investitsiyalarning ko‛payishi) iqtisodiy o‛sishga zamin yaratadi. 
Shu bilan birga, turli mamlakatlar turli darajalarda tovar, xizmat, pul, kapital va 
ishchi kuchini xorijiy mamlakatlar bilan almashtirishda qatnashadilar. Mamlakat 
qanchalik kichik bo‛lsa, qoida tariqasida, uning tashqi bozorga nisbatan bog‛liqligi 
shunchalik katta bo‛ladi va aksincha, mamlakat qanchalik katta bo‛lsa va o‛z 
resurslari bilan ta’minlansa, bu qaramlik shunchalik kam bo‛ladi. Turli 
mamlakatlar iqtisodiyotining tashqi dunyo bilan munosabatlarining tabiati va 
tuzilishi har xil bo‛lishi mumkin, shuning uchun mamlakatlar tashqi dunyoga 
ochiqlik darajasi bilan farq qiladi. Ushbu mezon yopiq va ochiq iqtisodiyotni 
aniqlashga ikkinchi yondashuvni shakllantiradi. Ushbu yondashuvga muvofiq: 
Ochiq iqtisodiyotning tashqi dunyo bilan iqtisodiy o‛zaro ta’sirida minimal 
to‛siqlar mavjud. (Bunday to‛siqlarga umuman ega bo‛lmagan mamlakatlar deyarli 
yo‛q).