L. S. Karieva makroiqtisodiyot

1.4 Yopiq va ochiq iqtisodiyot tushunchasi 
Har bir mamlakat ko‛plab iqtisodiy aloqalarga ega. Ya’ni o‛zaro tovarlar, 
xizmatlar, axborotlar, kapital va ishchi kuchlari bilan ayirboshlashlardan iborat. 
Bunday aloqalarni rivojlantirish darajasiga qarab iqtisodiyotning qay darajada 
ochiqligi aniqlanadi.
Yopiq iqtisodiyot va ochiq iqtisodiyot tushunchalarini aniqlashda ikkita 
yondashuv mavjud. Birinchi yondashuvga ko‛ra: 
Yopiq iqtisodiyot
- bu xalqaro savdo hech qanday ta’sir ko‛rsatmaydigan va 
shuning uchun hech qanday eksport va importga ega bo‛lmagan iqtisodiyotdir. 

---

19 
Ushbu talqinda yopiq iqtisodiyot, makroiqtisodiy tahlilning asosiy vazifasi 
bo‛lgan milliy iqtisodiyotning ishlash mexanizmini tushunishga imkon beradigan 
nazariy model sifatida qaraladi. 
Yopiq iqtisodiyotni o‛rganish orqali biz milliy daromad aylanmasi modelini 
soddalashtiramiz va milliy iqtisodiyot doirasidagi daromadlar va xarajatlarni tahlil 
qilishga e’tibor qaratamiz. Shu munosabat bilan yopiq iqtisodiyotdagi umumiy 
talab iste’mol, investitsiya va davlat tomonidan rejalashtirilgan xarajatlar yig‛indisi 
sifatida taqdim etiladi: Yopiq iqtisodiyot modelida tovarlar, xizmatlar va kapital 
oqimlari milliy chegaralar tashqarisiga chiqmaydi, hamda unda asosiy 
makroiqtisodiy ayniyat quyidagi ko‛rinishda bo‛ladi:
Y=C+I+G , 
bunda Y - milliy mahsulot, daromad 
C - uy xo‛jaliklaring o‛z mamlakatida ishlab chiqarilgan mahsulotlarni xarid 
qilishga sarflangan iste’mol xarajatlari 
I - shu mamlakat ishlab chiqaruvchilarining o‛z mamlakati investitsiya 
tovarlariga xarajatlari 
G - davlat tomonidan o‛z mamlakati tovar va xizmatlarini xarid qilish. 
Biroq, bir qator muammolar ochiq iqtisodiyotni o‛rganishni talab qiladi. 
Ochiq iqtisodiyot
bu shunday iqtisodiyotki, unda mamalakatning barcha 
fuqarolari xalqaro tovar va kapital bozorida oldi – sotdilarni cheklanmagan holda 
amalga oshirishlari mumkin.
Ochiq iqtisodiyot sharoitida milliy daromad aylanmasi modeli eksport va 
import ta’sirini hisobga oladi va yalpi talab rejalashtirilgan iste’mol, investitsiya va 
davlat xarajatlari va sof eksportga sarflanadigan xarajatlar yig‛indisi sifatida 
taqdim etiladi: 
Ochiq iqtisodiyotda mamlakatlar o‛rtasida o‛zaro aloqalar mavjud va u milliy 
iqtisodiyotda tovar va daromad harakatida namoyon bo‛ladi. Asosiy iqtisodiy 
tenglikka qo‛shimcha ko‛rsatkich kiritilsa, u quyidagi ko‛rinishga ega bo‛ladi.