Kurbanova durdona salaxitdinovna gimnastika va uni o

 
1 2 3 4 
5 6 7 
41-rasm 
Oldinga va orqaga to‘ntarilishni qisqacha ko‘rib chiqamiz. 41-rasmda o‘tirgan 
holatdan orqaga ag‘darilish ko‘rsatilgan. Gimnastikachi qizga to‘ntarilishni 
bajarishga imkon beruvchi asosiy harakatlar o‘ng oyoqni siltab, chapi bilan 
itarilishda ta’minlanadi. Bunda gimnastikachi qiz siltagan oyog‘iga mos (o‘ng) 
qo‘liga tayanadi (1-3 kadr). 
Keyinchalik harakat mashqning navbatdagi bosqichlarida amalga oshadi ( 4- 
kadr va h.k,). Siltanuvchi oyoq harakatining ilgarilanishi vaqtida itaruvchi oyoq 
harakatining kechikishiga e’tibor beriladi (4-5 kadr). Keyin gimnastikachi qiz
xuddi shunday ilgarilovchi harakat bilan siltangan oyoqni polga qo‘yib, 
mashqning keyingi bosqichlariga o‘tadi. Oldinga ag‘darilishni kinogrammani 
teskari yo‘nalishda kuzatib tasavvur qilish mumkin.

---

133
Ilgarilanma harakat va mushak apparatining yuqori tonusi gimnastikachi qizga 
o‘tirish holatiga ohista o‘tish imkonini beradi.
Badiiy gimnastikada to‘ntarilishlarning boshqa qardosh sport turlarida kam 
uchraydigan antiqa turlari keng tarqalgan. 
42-rasmda bir qo‘l orqali bajariladigan «uchib o‘tish» tasvirlangan.
1 2 3 
4 5 6 
7 8 9 
42-rasm 

---

134
Bu to‘ntarilishning ichki jihati - gimnastikachi qiz tanasining aylanishi. U 
polga parallel joylashgan tananing bo‘ylama o‘qiga nisbatan bajariladi. Aylanish 
chap oyoqda siltanish va o‘ngida itarilish hisobiga yuz beradi.
Bunday ag‘darilishni boshqa tomonga bajarishda (kinogrammani teskari 
yo‘nalishda ko‘ring) gimnastikachi qiz shu tarzda bir oyoqda siltash, 
ikkinchisidan itarilishni qo‘llaydi (8-6 kadr) 
43-rasmda (a,b) o‘tirgan holatidan o‘tirishga 360
o
li burilish bilan ag‘darilish 
ko‘rsatilgan.
Texnik nuqtai nazardan bu harakat qo‘llarda tiklanishga yakin, lekin unga 
yetishmagan holatga chiqishni ifoda etadi. U qo‘ldan qo‘lga o‘tish hisobiga 
burilish bilan bajariladi. 
Kinogrammalarni solishtirib (42-43 rasmlar) murakkab to‘ntarilishning 
boshlang‘ich fazalari (43-rasm) uchib o‘tishning boshlang‘ich fazalariga (42- 
rasm) mosligini ko‘rish mumkin. 
Akrobatik burilishlar. Bu turdagi harakatlar o‘ziga xosdir. Ushbu, yelkada, 
ko‘krakda, kuraklarda va h.k. holatlarda bajariladigan burilishlarning ustivor
shartlari hususiyatiga qaramay, ularni bajarishning umumiy prinsipi har qanday 
siltanishli burilishlarni bajarish kabidir.
Xususan, bu yerda shuningdek siltanishli bo‘g‘inning tezlangan harakatini, 
butun tananing sekinlashuv va ozmi-ko‘pmi ifodalangan inertsion harakatini 
ajratish mumkin.
Bularning hisobiga burilishning asosiy qismi amalga oshadi. Bunga yelkada 
bajariladigan 720
o
ga burilish misol bo‘la oladi (44 rasm). Burilishni 
ta’minlovchi boshlang‘ich faol harakatlar o‘ng oyoq bilan intensiv siltanish 
hisobiga bajariladi (1-2 kadr).
Keyinchalik bu oyoq harakati sekinlashadi, chapi asta-sekin o‘ng oyoqga 
yetib oladi, oyoqlar o‘zaro yaqinlashib (jipslashib) va qisman bukilib faol 
harakatdan chiqariladi (rasmda chap oyoqga qaralsin). Keyingi burilishda 

---

135
oyoqlarning nisbatan holati o‘zgarmaydi. Burilishning asosiy qismi sof inertsiya 
harakteriga ega (4-7 kadr). 
Gimnastikachi qiz uni yelka (orqasi)da sirg‘anish hisobiga bajaradi. Agar 
orqa yumaloqlansa va qo’llar polga tegmasa burilish tezligi ortadi. Bu polga 
tegish yuzasini va shunga muvofiq ishqalanish kuchini ham kamaytiradi.