Kirish 2 II. Asosiy qism

Turli o'simlik va jinslardan olinadigan kulning kimyoviy tarkibi, %

Kul turi	K2O	P2O5	CaO
Yaproqli daraxtlar kuli	10	3.5	30
Ninabargli daraxtlar kuli	6	2.5	35
Javdar somoni kuli	16.2	4.7	8.5
Grechixa somoni kuli	35.3	2.5	18.5
Kungaboqar poyasi kuli	36.5	2.5	18.5
Tezak (go’ng) kuli	11	5	9
Torf kuli	1	1.2	20
Toshko’mir kuli	2	1	-

Xlor-kaliy elektroliti. Bu oʼgʼit kaliy xloridning turli birikmalar (5% MgO, 5% Na₂O va 50% gacha xlor) bilan aralashmasidir. Xlor-kaliy elektroliti — karnallitdan magniyni ajratish jarayonida olinadigan chiqindidir. Oʼsimliklarga taʼsiri boʼyicha kaliy xloridga yaqin. Serchang, sariq, tusli mayda kristall kukun. Tarkibida 31,6—45,5% K₂0 mavjud, mushtlashmaydi (tarkibidagi nam miqdori 4% gacha yetishi mumkin). Qogʼoz qoplarga joylab yoki ochiq holatda tashiladi. Аsosiy oʼgʼit sifatida barcha qishloq xoʼjalik ekinlariga ishlatish mumkin.

Cement changi (gardi). Tarkibida karbonatlar, bikarbonatlar va kaliy sulfat holida oʼrtacha 14—15% K₂0, shuningdek, 19% CaO, 3—4% MgO va 1% atrofida Na₂O tutadi. Unga xos boʼlgan salbiy fizikaviy xossalarni (changish, kuchli gigroskopiklik) donadorlashtirish yoʼli bilan yoʼqotish mumkin. Xlorga taʼsirchan ekinlarga asosiy oʼgʼit sifatida kiritiladi.

Kaliyli oʼgʼitlarning aksariyati qishloq xoʼjalik ekinlarining oʼsib-rivojlanishiga salbiy taʼsir koʼrsatadigan xlor ionlarini tutadi. Shuning uchun ular tarkibidagi kaliyning xlorga bulgan nisbatini (K₂0:Cl) bilish muhim ahamiyatga ega. Bu nisbat silvinitda 4,0:5,2, karnallitda 3,0:3,3, 40% li kaliy tuzida 1,4:1,9, kaliy xloridda 0,9:1,0, kaliy sulfat va kalimagda 0,02:0,1 ga tengdir.