«kimyo» kafedrasi “umumiy kimyo” fanidan

Muzlash temperaturasi	freezing temperature
suyuqlik ustidagi to’yingan bug’ bosimining kristall holatidagi qattiq faza ustidagi to’yingan bug’ bosimiga to’g’ri keladigan temperatura.
Suyuqlikning qaynash temperaturasi	The boiling temperature of the liquid	suyuqlik sathidagi bug’ bosimining tashqi muhit bosimiga teng bo’lgan holat.
Ebulioskopik doimiylik	ebuloskopik constants	1 kg erituvchida 1 molь noelektrolit modda eriganda eritmaning qaynash harorati toza erituvchinikidan necha gradusga farq qilishi.
Izotonik eritma	isotonic solution	standart qilib olingan eritma osmotik bosimiga teng osmotik bosimli eritma.
Gipertonik eritma	hypertonic solution	osmotik bosimi standart eritmanikidan yuqori bo’lgan eritma
Gipotonik eritma	hypotonic solution	osmotik bosimi standart eritmanikidan kam eritma.

Glossariy

Termin	Terminology	O’zbek tilidagi sharhi
Elektrolitlar	Electrolytes	suvdagi eritmalari yoki suyuqlanmalari elektr tokini o’tkazuvchi moddalar
Noelektrolitlar	non-electrolytes	suvdagi eritmalari elektr tokini o’tkazmaydigan moddalar
Kuchli elektrolitlar	strong electrolytes	suyultirilgan suvli eritmalarda ionlarga deyarli to’liq dissosilanadigan birikmalar
Kuchsiz elektrolitlar	weak electrolytes	suyultirilgan suvli eritmalarda ionlarga qisman (oz darajada) dissosilanadigan birikmalar
Dissosilanish darajasi	the degree of dissociation	ionlarga dissosilangan molekulalar sonining eritilgan moddaning barcha molekulalari soniga nisbati
Kislotalar	Acid	suvda eriganda kation sifatida vodorod ionini ajratadigan elektrolitlar
Asoslar	Alkalis	suvda eriganda anion sifatida gidroksil ionini ajratadigan elektrolitlar
Dissosilanish doimiysi	dissociation constant	ayni temperaturada muvozanatda turgan ionlar konsentrasiyalari ko’paytmasining muvozanatdagi elektrolit konsentrasiyasiga nisbati.
Izotonik koeffisient	Van't Hoff factor	elektrolit eritmasidagi molekula va ionlarning umumiy soni erigan molekulalar umumiy sonidan necha marta ko’pligini ko’rsatadi
Muvozanat	Equilibrium	eritmada molekulalarning ionlarga ajralish tezligi, hosil bo’lgan ionlarning o’zaro birikib yana molekulalarga aylanish tezliklarining o’zaro tenglashishi.

Glossariy

Termin	Terminology	O’zbek tilidagi sharhi
Oksidlanish qaytarilish reaksiyalari	redox reaction	oksidlanish darjasi o’zgarish bilan boradigan reaksiya turi
Oksidlanish	Oxidation	zarrachaning elektron berish jarayoni
Qaytarilish	Recovery	zarrachaning elektron biriktirib olishi.
Oksidlovchi	Oxidizer	elektronni biriktirib oladigan zarracha
Qaytaruvchi	reducing agent	elektronlarini beradigan zarrracha
Oksidlanish darajasi	oxidation degree	elementning olgan yoki bergan elektronlar soni.

Glossariy

Termin	Terminology	O’zbek tilidagi sharhi
Elektroliz	Electrolysis	qizdirib suyuqlantirilgan elektrolit yoki uning suvdagi eritmasi orqali elektr toki o’tganida sodir bo’ladigan oksidlanish-qaytarilish jarayoni
Elektrod	Electrode	elektr o’tkazgich
Katod	Cathode	elektronlar beradi (qaytaruvchi
Anod	Anode	elektronlarni qabul qiladi (oksidlovchi).
Kation	Cation	eritmalarning manfiy qutbiga xarakatlanadigan musbat zaryadli ionlar.
Anion	Anion	eritmalarning musbat qutbiga xarakatlanadigan manfiy zaryadli ionlar.
Elektrolitlar	Electrolytes	elektr tokini o’tkazuvchi ionlarning ma’lum konsentrasiyasi qatnashadigan kimyoviy modda yoki sistema
Faradey I qonuni	I Faraday's law	elektroliz vaqtida elektrodda ajralib chiqadigan moddaning miqdori eritmadan o’tgan elektr oqimi miqdoriga to’g’ri proporsional
Faradey II qonuni	II Faraday's law	agar bir necha elektrolit eritmalari orqali bir xil miqdorda ketma-ket ulangan xolda elektr oqimi o’tkaztlsa,elektrodlarda ajralib chiqadigan moddalarning massa miqdorlari o’sha moddalarning kimyoviy ekvivalentlariga proporsional bo’ladi
Faradey soni -	Faraday number	96500 kulon
Elektrokimyoviy ekvivalent	electrochemical equivalent	eritmadan 1 K modda miqdori o’tganda ajralib chiqadigan modda massasi

Glossariy

Termin	Terminology	O’zbek tilidagi sharhi
Atom	Atom	kimyoviy elementning odiy va murakkab moddalar molekulasi tarkibiga kiruvchi eng kichik zarracha. Ikkinchi ta’rifi musbat zaryadlangan Yadro bilan bitta yoki bir necha elektronlardan tarkib topgan elektroneytral zarracha.
Molekula	Molecule	muayyan moddaning kimyoviy xossalarini o’zida saqlab qoladigan eng kichik zarracha
Kimyoviy element	chemical element	atomlarning har qaysi alohida turi. (Yadro zaryadlari teng bo’lgan – atomlar turi).
Davriy sistema	periodical system	davriy qonunning matematik ifodasi.
Izotop	Isotope	atom massalari bilan farq qiladigan kimyoviy elementning turli xil ko’rinishi
Atom yoki ion radiusi	atomic or ionic radius	Yadro markazidan atom yoki ionning eng oxirgi elektronini orbital radiusi
Atom massasi	atomic mass	kimyoviy element atomining atomning massa birligida ifodalangan o’rtacha qiymati

Glossariy

Termin	Terminology	O’zbek tilidagi sharhi
Galogen	Halogen	yunonchada “galos” tuz va “genodos” tug’diruvchi degan ma’noni bildiradi
Intergalogen birikmalar	Interhalides	turli xil galogenlarning o’zaro hosil qilgan birikmasi
Kislotali angidrid	acid anhydride	suvda eriganda kislota hosil qiladi
Asosli angidrid	alkaline anhydride	suvda eriganda asos hosil qiladi
Ftor flyuorit	fluorite fluorine	ftorning kalьsiy elementi bilan hosil qilgan tabiiy minerali (SaG’2).
Elektroliz	Electrolysis	elektr toki yordamida olib boriladigan oksidlanish-qaytarilish jarayoni elektr energiyasini kimyoviy energiyaga aylanishini amalga oshirish jarayoni
Xlorli ohak Sa(OSl)Sl	bleaching powder	Sa(ON)2 eritmasini xlorlash natijasida olinadigan Sa(ON)2+ Sa(OSl)2 + SaSl2 aralashmasi
Javel suvi KaOCl	zhavel water	KON va Sl2 orasidagi reaksiya natijasida hosil bo’ladi

Glossariy

Termin	Terminology	O’zbek tilidagi sharhi
Yonish	Combustion	issiqlik va yorug’lik chiqarish bilan boradigan shiddatli oksidlanish jarayoni
Oksid	Oxide	kislorodning boshqa elementlar bilan hosil qilgan birikmasi
Ozon O3	Ozone	kislorodning allotropik shakl o’zgarishi
Ozonator	Ozonator	kisloroddan elektr razryadi ta’sirida ozon olish uchun qurilma
Ozonidlar	Ozonides	ishqoriy metallarning birikmalari, NaO3 – ozonid natriy

Glossariy

Termin	Terminology	O’zbek tilidagi sharhi
δ- bog’	δ-band	kimyoviy bog’ bo’lib, unda atom Yadrolarini bog’lovchi chiziq bo0lovchi elektron bulutlarini o’q simmetriyasi hisoblanadi.
π- bog’	π-band	bog’lovchi elektron bulutlari faqatgina atom Yadrolari orqali o’tuvchi simmetriya tekisligiga ega bo’ladi.
s-elementlar	s-element	atomlaridagi oxirgi elektron. s- orbitaliga joylashadigan elementlar
p–elementlar	p-element	atomlardagi oxirgi elektron p- orbitalga joylashadigan elementlar.
Xalkogenlar	Halkogen	Oltinchi gurux r elementlari.

Glossariy