«kimyo» kafedrasi “umumiy kimyo” fanidan

Termin	Terminology
O’zbek tilidagi sharhi
Azot (IV) oksidi.	Nitric oxide IV	NO2 qo’ng’ir tusli zaharli gaz modda.NO2 - sovutilganda qizil-qo’ng’ir suyuqlikka aylanadi.
nitridlar	Nitrides	ionli, kovalent va oraliq bog’lanishli bo’lishi mumkin.
ammiak	Ammonia	Azot va vodoroddan tashkil topgan eng muhim, odatiy va keng ko’lamda olinadigan birikma –
gidrazin	Hydrazine	Azotning vodorod bilan hosil qilgan murakkab birikmasi

Glossariy

Termin	Terminology	O’zbek tilidagi sharhi
Fosforit	Phosphorite	Ca3(PO4)2 - kukuni fosforli o’g’itdir. Bu o’g’it tarkibida 16-35% gacha P2O5 bo’lishi mumkin. Lekin fosforit unidagi fosfor - Ca3(Po4)2 tarkibli modda shaklida bo’ladi. Bu modda suvda yomon eriydi, shu sababli kislotali bo’lmagan tuproqlardafosforit unini o’simliklar kam o’zlashtiriladi
Fosforessensiya	Phosphorescence	fosforning qorong’ida shulalanish xodisasidir. Oq fosfor qorong’i joyda shulalanadi, chunki uning sirtida juda oz miqdorda ajralib turadigan bug’lar xavoda yorug’lik chiqarib yonib turadi. Moddalarning qorong’ida shulalanish xodisasi fosforessensiya deb yuritiladi (Lyumennessensiya xodisasiga qarang).
Fosfor (V)-oksid	phosphorus oxide 5	P4O10 (P2O5 dimerlangan xolati) – fosforning kislorod mo’l bo’lgan sharoitda yonishidan xosil bo’ladi. U rangsiz nixoyatda gigroskopik modda bo’lib, 1 atm bosimda 360^0S da sublimatlanadi. Uni boshqa aralashmalardan tozalashda shu xossasidan foydalaniladi. Fosfor(V)-oksid namni yutuvchi vosita sifatida ishlatiladi. U fosfat kislota angidrididir.
Fosfor (III)-oksid	phosphorus oxide 3	P4O6 (% dimerlangan) – fosforning xavoda sust oksidlanishi natijasida xosil bo’ladi.
Fosforli o’g’itlar	phosphate fertilizers	o’simliklar o’zlashtira oladigan fosforli birikmalaridi. Fosforning juda ko’p birikmalari mineral o’g’it sifatidf ishlatiladi. Lekin o’simliklar fosforning xar qanday birikmasini xam o’zlashtiravermaydi. O’simliklar suvda yoki suyultirilgan organik kislotalarda eriy oladigan fosforli birikmalarnigina oson o’zlashtiradi. Eng ko’p qo’llaniladigan fosforli o’g’itlar quyidagilardir: 1. Fosforit yoki apatit; 2. Superfosfat; 3. Qo’sh superfosfat; 5. Termofosfatlar; 6. Nitrofoska yoki azofoska va hokazolar.

Glossariy