К а р и м о в а. А., И с л о м о в ф. Р., А в л о қ у л о в а. З

Таъминот жараёни 
корхона ишлаб чиқариш фаоли­
ятининг нормал бориши учун мунтазам равишда хом­
ашё, материал, ёқилғи, шунингдек, турли хилдаги асо­
сий воситаларнинг харид қилиб турилиши зарурлиги 
билан изоҳланади. Бу жараён ишлаб чиқариш жараёни 
учун зарур воситаларни мол етказиб берувчилардан 
пулга сотиб олиб, корхонага келтириш билан чегара- 
ланади.
Ишлаб чиқариш жараёни 
моддий неъматлар яратиш 
билан боғлиқ бўлган энг мураккаб хўжалик муомала- 
ларини ўз ичига олади. Бу жараёнда меҳнат буюмлари, 
меҳнат воситалари ҳамда ишчи кучи ёрдамида истеъ­
мол қийматига эга бўлган моддий неъматлар ишлаб 
чиқарилади.
Сотиш жараёни 
хўжалик маблағлари айланишининг 
сўнгги босқичи бўлиб, бу босқичда корхона томони­
дан ишлаб чиқарилган маҳсулотлар харидор ва истеъ­
молчиларга шартномалар асосида етказилади. Сотиш 
жараёни хўжалик жараёнини тугаллайди ва яна янги- 
дан таъминот жараёни бошланади ҳамда бу жараён 
олдингига қараганда кенгроқ туе олади.
Ҳисобот давридаги корхона фаолиятининг якуний 
кўрсаткичи бўлиб молиявий натижа ҳисобланади. 
Мо­
лиявий натижа 
— хўжалик юритувчи субъектнинг фойда 
ёки зарар шаклида ифодаланган фаолиятининг пиро­
вард иктисодий якунидир.
Молиявий натижа, яъни фойда ёки зарарни ўлчашда 
даромадлар ва харажатлар бевосита дахлдор элемент- 
лар ҳисобланади.
Даромадлар ва харажатлар куйидагича аникланади:
— 
Даромадлар
 
— 
бу ҳисобот даврида ицтисодий фой-

---

дани активлар оқими ёки кўпайиши шаклида ўсиши ёки 
пассивларни қатнашчиларнинг капиталдаги омонатла- 
ридан фарқ қилувчи ўсишига олиб келувчи камайишидир;
— 
Харажатлар 
— ҳисобот даврида иқтисодий фой­
дани активларнинг чиқиб кетиши ёки улардан фойдала­
ниш шаклида камайиши, шунингдек, қатнашчилар ўр та - 
сида капиталнинг камайишига олиб келувчи мажбури­
ятларнинг юзага келишидир.
Даромадлар ва харажатларни аникдаш уларнинг асо­
сий хусусиятларини белгилайди, шу билан биргаликда 
улар молиявий натижа, яъни фойда ёки зарарни аник,- 
лашда алоҳида аҳамият касб этади.
Ҳисобот даврида олинган барча даромадларнинг ха­
ражатлардан ортиши 
фойда 
сифатида эътироф этила­
ди. Агар корхонанинг ҳисобот давридаги барча хара­
жатлари барча даромадларидан ортиқ бўлса, у ҳолда 
молиявий натижа 
зарар 
сифатида эътироф этилади.
“Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида”ги Қонуннинг 3- 
моддасига биноан Ўзбекистон Республикаси ҳудудида 
Ўзбекистон Республикасида руйхатга олинган хоҳ Ўз- 
бекистон Республикаси ҳудудида, хоҳ унинг ташқари- 
сида жойлашган барча хўжалик субъектлари юридик 
шахслар, уларнинг шўъба корхоналари, филиаллари, 
ваколатхоналари ва бошқа таркибий бўлинмалари