К а р и м о в а. А., И с л о м о в ф. Р., А в л о қ у л о в а. З

бух­
галтерия ҳисоби субъектлари 
ҳисобланадилар.
Ю ридик шахе ҳисобланмайдиган, аммо банкда 
счётга ва тугалланмаган балансга эга бўлган хўжалик 
субъектлари ҳам бухгалтерия ҳисоби субъектлари ҳисоб- 
ланадилар ва \исобни “Бухгалтерия ҳисоби тўғриси- 
да”ги Қонунга мувофиқ юритадилар.
2.3. Бухгалтерия ҳисобининг усуллари 
ҳақида тушунча
Бухгалтерия ҳисоби ўзининг предмети хусусиятла- 
рига мос ўрганиш усулларидан фойдаланадики, булар 
маълум кузатиш натижаларини пул кўрсаткичида ифо­
далаш, қайд қилиш ҳамда уни зарур ёзувлар ёрдами­
да тартибга солиш, унинг натижаларини аниқлашдан 
иборатдир. Ҳар бир фанда бўлгани каби, бухгалтерия 
ҳисоби фанида ҳам унинг предметини ўрганиш усул­
лари мавжуд. Бу усулларга куйидагилар киради:

---

Ҳужжатлаштириш. 
Бу корхона хўжалик фаолиятини 
кузатиб бориш, ҳисобга олинадиган хўжалик операция­
ларини назорат қилиш ва акс эттиришнинг асосий 
усулидир. Ҳужжатлаштириш бухгалтерия ҳисобида му- 
ҳим аҳамиятга эга бўлиб, ҳар қандай содир бўлган 
хўжалик муомаласининг ҳужжатларда ўз вақтида ҳамда 
тўғри акс эттирилишини тақозо этади. Ҳужжатсиз бух­
галтерия ҳисобида ёзувлар амалга оширилмайди. Хуж­
жат юридик асосга эга бўлиб, улар корхона фаолияти­
га баҳо беришда бухгалтерия ҳисоби маълумотлари- 
нинг ишончлилигини таъминлайди.
Инвентаризация. 
Бу бухгалтерия ҳисоби маълумот­
лари билан ҳақиқат ўртасидаги тафовутни бартараф 
қилиш мақсадида корхона маблағлари натура ҳолати- 
ни, ушбу корхонанинг бошқа корхоналар билан ҳисоб- 
китоб ишларини текшириш усулидир. Инвентаризация 
ёрдамида ҳақиқатдаги мавжуд моддий қийматликлар, 
тугалланмаган ишлаб чиқариш, дебитор ва кредитор­
лар бухгалтерия ҳисобидаги маълумотлар билан тақ- 
қосланади. Аниқланган тафовут, яъни маблағларнинг 
ортиқча ёки кам чиқиши тегишли далолатномаларда 
расмийлаштирилади ва ҳисобда акс эттирилади.
Баҳолаш. 
Баҳолаш хўжалик маблағлари, уларнинг 
ташкил топиш манбалари ва хўжалик жараёнини пул 
ўлчовида ифодалаш усулида намоён бўлади. Бу усул 
бухгалтерия ҳисобида натура ўлчовидаги мулкларни 
қиймат ўлчовига келтириш ва бир хил ўлчовда акс 
эттириш ҳамда умумлаштириш учун фойдаланилади. 
Ушбу усул ёрдамида мулклар умумлаштирилиб, уму­
мий баланс чиқариш имкони мавжуд бўлади.
Калькуляция. 
Бу корхона фаолиятини бошқариш жа­
раёнида сарфланган харажатларни ва ишлаб чикарил­
ган маҳсулот, иш ёки хизмат бирлигининг таннархини 
аниқлаш усулидир.