К а р и м о в а. А., И с л о м о в ф. Р., А в л о қ у л о в а. З

Мураккаб бухгалтерия проводкаси дейилганида 
эса, 
бир неча \исобварақ дебетланиб, битга ҳисобварақ- 
нинг кредитланиши ёки бир қисобварақнинг дебетла­
ниши ҳамда бир неча ҳисобварақларнинг кредитлани­
ши тушунилади.
Бир вақтнинг ўзида бир неча ҳисобварақ дебетла­
ниб ва бир неча ҳисобварақ кредитланиши \оллари юз 
бермайди.
Оддий бухгалтерия проводкасига қуйидаги бухгалте­
рия ёзувини мисол қилиб келтириш мумкин. Масалан, 
асосий ишлаб чиқаришга 200000 сўмлик материал бе- 
рилди. Ушбу муомалага қуйидаги проводка берилади:
Д-т 2010—“Асосий ишлаб чиқариш” — 200000 сўм;
К-т 1010—“Хом-ашё ва материаллар” — 200000 сўм.
Юқоридан кўриниб турибдики, корхонада содир 
бўлган хўжалик муомаласи битта ҳисобварақнинг дебе­
тида, иккинчи ҳисобварақнинг кредитида акс этти­
рилган.
Энди, мураккаб бухгалтерия проводкасига мисол 
келтирамиз.
Мисол.
К о р х о н а н и н г и ш ч и в а х и з м а т ч и л а р и г а и ш ҳ а қ и
ҳ и с о б л а н д и :
1) 
А с о с и й и ш л а б ч и қ а р и ш д а б а н д б ў л г а н и ш ч и л а р г а — 
5 0 0 0 0 с ў м ;

---

2) Ёрдамчи ишлаб чиқаришда банд бўлган ишчиларга — 
20000 сўм;
3) Тайёрлов цехида банд бўлган ишчиларга — 44000 сўм;
4) Корхона бошқарувида банд бўлган ходимларга — 30000 
сўм.
Ушбу муомалаларга қуйидаги мураккаб бухгалтерия про­
водкаси берилади:
Д-т 2010—“Асосий ишлаб чиқариш” — 50000 сўм;
Д-т 2310—“Ёрдамчи ишлаб чиқариш” — 20000 сўм;
Д-т 2510—“Умумишлаб чиқариш харажатлари” — 44000 
сўм;
Д-т 9420— “Маъмурий-бошқарув харажатлари” — 30000 сўм;
К-т 6710—“Ишчи ва хизматчиларга иш ҳақи юзасидан 
қарзлар” — 144000 сўм.
Юқоридаги муомаладан кўриниб турибдики, хўжа- 
лик муомаласи таъсирида тўртта ҳисобварақ дебетлан- 
ган ҳамда битта ҳисобварақ кредитланган.
Шуни таъкидлаб ўтиш лозимки, икки ёкдама ёзиш 
усули бухгалтерия ҳисобининг муҳим усули сифатида 
бухгалтерия баланси ва ҳисобваракдар тизими билан 
чамбарчас боғлиқцир. Чунки хўжалик муомалаларини 
икки ёкдама ёзганда ҳисобваракдар тизимидан фойда­
ланилади. Ҳисобваракдар тизимига эса бошланғич маъ­
лумотлар бухгалтерия балансидан олинади. Демак, икки 
ёкдама ёзиш усули бухгалтерия балансидаги тенгликни 
ҳисобваракдар тизими ёрдамида ҳамма вақт таъмин- 
лаб туради.
2.8. Бухгалтерия ҳисоби ҳисобварақлар режаси ва 
унинг иқтисоднй мазмуни
Корхонада бухгалтерия ҳисобини тегишлича таш­
кил этиш учун корхона молиявий-хўжалик фаолияти­
нинг бухгалтерия ҳисоби ҳисобварақлари режаси ҳамда 
ҳар бир ҳисобварақ тавсифланган ва уларга дойр ҳисоб- 
варакдарнинг намунавий корреспонденцияси берилган 
режани қўллаш бўйича йўриқномадан тўғри фойдала­
ниш катта аҳамиятга эга ҳисобланади.
Бухгалтерия ҳисобини миллий андозаларини амал­
га татбиқ этиш ва бу борадаги ишларни янги босқичга 
кўтариш мақсадида бухгалтерия ҳисобварақларининг

---

янги режаси ишлаб чиқилди. “Хўжалик юритувчи 
субъектлар молиявий-хўжалик фаолиятининг бухгал­
терия ҳисоби ҳисобварақлари режаси ва уни қўллаш 
бўйича йўриқнома” номли 21-сон БҲМА Ўзбекистон 
Республикасининг “Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида”ги 
Қонуни 5-моддасига биноан ишлаб чиқилган.
Хўжалик юритувчи субъектлар молиявий-хўжалик 
фаолиятининг бухгалтерия ҳисоби ҳисобварақлари ре­
жаси асосида хўжалик муомалалари бухгалтерия ҳисоб- 
варакдари ишчи режасини тузадилар ва у хўжалик юри­
тувчи субъектнинг ҳисоб сиёсатида акс эттирилади.