Jyul Vern, «O‘n besh yoshli kapitan». «Yangi asr avlodi»

229
«O‘n besh yoshli kapitan»
Uya egalari qachon ketib qoldi ekan?
Qirchumolilarning o‘z uyalarini tashlab ketganlari 
Benedikt tog‘ani juda hayron qoldirdi, shuning uchun u 
buning sababini tekshirishga kirishdi. U yerga tushib, 
qo‘liga fonus oldi-da, gumbazning yoriq va teshiklarini 
qaray boshladi. Tog‘asi tushmagur, qirchumolilarning 
oziq-ovqati turadigan «omborni» topib oldi.
Bu ombor pastki qavatda ekan. Benedikt tog‘a bu 
yerdan hali unchalik qotmagan daraxt yelimi topib oldi. 
Demak, qirchumolilar bu yelimni omborga yaqindagina 
olib kelishgan ekan.
– Yo‘q, yo‘q! – deb xitob qildi olim, go‘yo birov bilan 
bahslashayotganday, – qirchumolilar bu yerdan yaqin 
o‘rtadagina ketib qolishgan!
– Kim yo‘q deyapti sizga, janob Benedikt? – dedi Dik 
Send. – Qirchumolilar bultur ketgan bo‘lsa ham, shu 
bugun ketgan bo‘lsa ham – biz ga baribir – ishqilib joyini 
bizga tashlab ketibdi-ku.
– Yo‘q, – deb qarshi turdi Benedikt tog‘a. – Qirchu-
molilarning nima uchun ketib qolganini bilish juda 
zarur. – Ehtimol, ular kuni kecha yoki bugun ertalab 
shu yerda yashagan bo‘lsalar kerak, chun ki yelim qotib 
ham ulgurmabdi...
– Bizning nima ishimiz bor u bilan, janob Benedikt? 
– dedi Dik Send.
– Ular bir ishni sezib qochib ketgan bo‘lsalar kerak. 
Buni qaranglar, uyada bitta ham hasharot qolmabdi-ya! 
Hatto ular hamma tuxumchalarni ham olib ketib qo-
lishibdi. Ana shuning uchun aytamanki, sezgir hasha-
rotlar birorta xatarni sezganlari uchun bu yerdan qochib 
ketishibdi.
– Ehtimol, ular bizning kelishimizni bilib, uyalarini 
tashlab ketishgandir? – dedi kulib Gerkules.
– Bo‘lmagan gap! – deb jerkib gapirdi Benedikt tog‘a, 
negrning gaplari jig‘iga tekkanidan. – Siz o‘zingizni bu 
mard hasharotlardan kuchliroqman deb o‘ylaysizmi? 

---

230
Jyul Vern
Mabodo ular sizning jasadingizni ko‘rib qolsa bormi, 
bir necha mingi birpasda suyaklaringizgacha tozalab 
qo‘yardi.
– Obbo, o‘likni kemirish qiyin ishmi! – dedi Gerkules 
bo‘sh kelmaslikka tirishib. – Tirik Gerkulesni yeyolmas 
deyman! Yuz mingtasini ham ezib tashlarman!..
– Ikki yuz mingtasini, besh yuz mingtasini va bir 
milliontasini qirib tashlarsiz-u, – dedi shartta Benedikt 
tog‘a, – lekin bir milliardini qirish qo‘lingizdan kelmas! 
Bir milliard qirchumoli sizni xoh tirik, xoh o‘lik bo‘ling – 
baribir – so‘nggi suyagingizgacha yeb qo‘yadi!
Boshda bu gaplar bekorchiday ko‘rinsa-da, am mo Dik 
Send o‘yga cho‘mdi. Benedikt tog‘aning gaplari unga juda 
qattiq ta’sir qildi. Dik, hasharotlarning kun kechirishini 
yaxshi biluvchi olimning gaplari to‘g‘ri ekanligiga ishonar 
edi. Agar qir chumolilar biror hodisa bo‘lishini sezib sha-
harchalarini tashlab ketgan bo‘lsalar, demak, bu uyda 
yashash xavfli bo‘lishi kerak.
Ammo tashqarida qattiq sel-bo‘ron bo‘layotgani sababli 
bu boshpanani tashlab chiqishni xayolga ham keltirib 
bo‘lmasdi. Shuning uchun Dik Send bu to‘g‘rida bosh 
qotirib o‘tirmasdan:
– Siz, janob Benedikt, qirchumolilar omborlarida 
oziq-ovqatlarini qoldirib ketishibdi, debmidingiz? – deb 
so‘radi u. – Ovqat to‘g‘risida gapirilgandan keyin ovqat 
yeyish esimga tushdi. Qani, qorinni bir to‘yg‘azib olay-
lik-chi. Ertaga yomg‘ir tingandan keyin nima qilish 
to‘g‘risida maslahatlashib olarmiz.
Nan kampir kechki ovqat hozirladi. Sayyohlar juda 
charchagan bo‘lsalar ham, lekin ishtahalari joyida edi. 
Hali ikki kunga yetadi deb mo‘ljallagan konservalar xo‘b 
yeyildi. Yomg‘irda sal-pal uvigan qoq nonlarni hamma 
kasir-kusur qilib kavshar edi lar. Gerkulesning kattakon 
tishlari qoq nonni xud di tuyganday mayda-mayda qilib 
yuborar edi.
Biroq missis Ueldonning ovqatga tobi yo‘qroq edi. Dik 
qistab qo‘ymaganidan keyin bir burda qoq non yedi, xo-

---