|
O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi
Buxoro Davlat Universitetining Pedagogika Instituti
“Maktabgacha ta'lim” yo'nalishi
“Matematik tasavvurlarni shakllantirish nazariyasi va texnologiyasi” fanidan
MUSTAQIL ISH
Mavzu: Bolalarni vaqtni chamalashga o‘rgatish vazifalari.
Guruh: 5MT-21 S
Bajardi: Nekova M.
Rahbar: Yashiyeva F.Y.
Buxoro - 2022
Bolalarni vaqtni chamalashga o‘rgatish vazifalari.
Reja:
Kichik guruh yoshidagi bolalarga vaqtni tushuntirish.
O‘rta guruh yoshidagi bolalarni vaqtni chamalash
haqidagi tasavvurlarini shakllantirish.
3. Katta guruh yoshidagi bolalarning vaqtni chamalash
haqidagi tasavvurlarini shakllantirish.
Kichik guruh yoshidagi bolalarning vaqtni tushuntirish.
Bolalarning vakt xakidagi tasavvurlarini mustaxkamlash va chukurlashtirish: “Ertalab”, “Kechkurun”, “Kunduz”, “Tun”, “Kecha”, “Bugun”, “Ertaga” tushunchalarini farkdash va bu suzlardan tugri foydalanish kunikmasini mustaxkamlash.
Bolalarni xafta kunlari bilan tanishtirish va xafta kunlari nomlarini izchillik bilan aytishga urgatish. Kecha xaftaning kaysi kuni bulganligini, bugun kanaka kun, ertaga kaysi kun bulishini aniklashni urgatish.
Bolalarning vakt xakidagi tasavvurlarini mustaxkamlash va chukurlashtirish. Yil fasllari bilan tanishtirish va fasllarning nomini tugri ketma-ketlikda aytishga urgatish. Vakt tushunchalarini shakllantirish ishini kundalik turmushda utkazish kerak. Anik kun tartibi (kat’iy urnatilgan turish vakti, ertalabki badantarbiya, mashgulotlar, ovkatlanish, kordik chikarish vaktlari) bolalarda sutka kismlari kakida tasavvurlarki shakllantirish uchun real sharoitdir.
Sutka davomida tarbiyachi bolalar e’tiborini ular faoliyatlari xarakterlari bilan boglik kar xil vakt oraliklari urtasidagi munosabatlarga karatadi.
Tarbiyachi sutka kismini aytadi va bolalarning shu kismga mos keluvchi faoliyat turlarini sanab utadi, masalan: “Xozir ertalab. Siz gimnastika kildingiz, yuvindingiz, nonushta kilasiz” yoki “Hozir kunduzi. Kunduzi ota- onalarimiz ishlashadi, biz esa shugullanamiz” Tarbiyachi bitta bola bilan, kichik-kichik guruklar bilan sukbatlashib, ulardan kechasi, ertalab (uygonganlaridan keyin), kunduzi nima kilganliklarini gapirib berishni suraydi.
Elementar matematik tasavvurlarni rivojlantirishga bagishlangan mashgulotlarda bolaning sutka kakidagi tasavvurlari mustakkamlanadi. Maktabgacha yoshdagi bolalarning kar bir vakt oraligi uchun xarakterli bulgan faoliyat turlari tasvirlangan rasmlar uzlariga kursatiladi va ulardan suraladi: “Rasmda tasvirlangan bolalar nima kilishmokda?”, “Buni ular kaysi vaktda kilishmokda?”
Ushbu savollarga javob berish taklif kilinadi: “Sen kachon dam olasan? Sayr kilasan? Uxlaysan? va kk.
Kichkintoylarga kunduzi, kechasi, ertalab, kechkurun tasvirlangai rasmlarni sutkaning berilgan kismi uchun xarakterli bulgan amaliy faoliyatlari tavsiflangan kikoyalardan, she’rlardan parchalar ukishdan kam foydalanish mumkin.
Vaqtni chamalash. Kichikguruhda bolalarning ertalab, kunduzi, kechqurun va kechasi kabi vaqt oraliqlari haqidagi tasavvuri aniqlanadi. Bir kunni kichkintoylar o'z faoliyatlari mazmunining o'zgarishiga liamda shu vaqt oralig'ida o‘z atroflarida bo'lgan katta yoshli kishilar faoliyatiga qarab farq qiladilar.
Aniq kundalik tartib, bolalaming uyqudan turish, ertalabki gimnastika, nonushta, mashg'ulot vaqtlari qat’iy belgilab qo'yilgan- ligi va hokazolar kunning bo'laklari haqida tasawur hosil qilish uchun sharoitlar yaratadi.
Pcdagog (tarbiyachi) vaqt bo'lagining nomini aytadi va bolalar- ning shu vaqtga mos bo'lgan faoliyal turlarini sanab chiqadi. «Ho/.ir ertalab. Biz gimnastika qildik, yuvindik, endi esa nonushta qilamiz». Yoki: «Biz allaqachon nonushta qilib bo'ldik, shug'ullanib ham bo'ldik, hozir kunduzi. Tez orada tushki ovqalni yeymiz».
Masalan, boladan quyidagilar so'raladi: «Hozir ertalab. Sen erta bilan nima qilasan? Sen o‘mingdan qachon turasan?» va shu kabilar.
Rasmlar shunday bo'lishi kerakki, ularda vaqt uchun xarakterli bo'lgan belgilaraniq ko'rinib tursin. U bolalarga savollar beradi: «Sen erta bilan nima qilding? Kunduzichi?». Yoki: «Sen qachon o'ynaysan? Qay vaqtda sayr qilasan? Sen qachon uxlaysan?» Kcyin bolalar, masalan, erta bilan, kunduzi yoki kechqurun kattalar yoki bolalar nima qilayotganliklari tasvirlangan rasmni tanlab oladilar. Bolalar asta-sekin erta bilan, kunduzi, kechqurun, kechasi so'zlarining aniq mazmunini tushunib oladilar, ularda vaqt haqida tushuncha va tasawur hosil qilinadi. Bolalar o'z nutqlarida ulardan foydalana boshlaydilar.
Kichik guruhdagi singari o'rta guruhda ham vaqtni bilish asosan bolalarning kundalik hayotida o'stirib boriladi. Muhimi, bu o‘rgatishning puxta hissiyot asosida amalga oshirilishidir.
Pcdagog sutka qismlarining nomini bolalar va ularga yaqin katta yoshli kishilarning ertalab, kunduzi, kcchqurun, kechasi nima qilishlari bilan bog'lab, bolalarning sulka qismlari haqidagi tasavvurlarini aniqlaydi.
Bolalarning sutka haqidagi tasawurini aniqlash maqsadida ular bilan suhbat olib boriladi. Suhbat taxminan mana bunday o'tkazilishi mumkin: avval tarbiyachi bolalardan ular bolalar bog'chasiga kelishdan oldin nima ish qilganliklarini, bolalar bog'chasida ertalab, kunduzi nima qilganliklarini gapirib berishlarini so'raydi. U bolalarning sutkaning har bir qismida nima qilayotganliklarini aniqlaydi va umumlashtiradi. Suhbat oxirida ertalab, kunduzi, kechqurun va tun — bular sutkaning qismlari ekanligini aytadi.
«Bugun», «ertaga», «kecha» kabi vaqt tushunchalari nisbiy xarakterga ega. Bolalar ulami o'zlashtirishlari qiyin.
Shuning uchun imkoni boricha bugun, ertaga, kecha so'zlari- dan ko‘proq foydalanish va bolalami bu so'zlarni ishlatishga undab turish zarur. Tarbiyachi muntazam ravishda ularga: «Biz qachon rasm chizdik? Biz bugun (kecha) nimani ko'rdik? Ertaga qayerga boramiz?» savollari bilan murojaat qilib turishi lozim.
Tez, sekin so‘zlarining ma’nosi aniq misollar bilan ochib beriladi. Tarbiyachi bolalar diqqatini o'yin davomida ular bajar- magan harakatlarning tezlik darajasiga jalb etadi («Poyezd sekin yurayapti, keyin borgan sari tezroq va tezroq yura boshladi»).
Katta guruh yoshidagi bolalarni vaqtni chamalash.
Do'stlaringiz bilan baham: |
