Jahongir mamatov karimovning kirdikorlari

25. SIYOSATDAN UZOQLASHTIRISH 
O’zbekistonda siyosat haqida gaplashish eng tahlikali ishdir.(Xabarlar oqimidan). 
Qaynotam 76 yoshda. Ismlari Olim. O’zlari ham olim, o’qimishli odam. Hali ham tinmay kitob 
o’qiydilar. Ammo siyosatdan gap ochmaydilar. Men ham gaplashganimizda bu tamoyilga to’la 
rioya qilaman. 
Bir kun buqoq bo’yicha taniqli olim Rajabbek Islombekovning rus tilida yozilgan hujjatli-romani 
haqida gapirib, unda muallif ikkinchi jahon urushi paytida talaba ekan, Mirzacho’lga toshbaqa 
tergani olib borishganini yozganini aytdilar. 
Keyin׃ 
-Bu menga bir voqeani eslatdi,-dedilar,-Urush yillari temir yo’l xizmatida ishlaganlar harbiy 
sohaga oid odamlar hisoblanardi. Xalq haqida hech kim o’ylamasa ham, temiryo’lchilar haqida 
o’ylashardi. Bu Stalinning topshirig’i edi. Samarqand vokzaliga haftada bir marta, bir vagonda 
toshbaqa olib kelishardi va vokzal yonidagi “Gigant” oshxonasida, bu hozir ham bor, toshbaqani 
pishirib, temiryo’lchilarga berishardi. Ular “Tovuq egandek bo’ldik” deyishardi. Bir kun toshbaqa 
ortilgan vagonni qarshilagan bir temiryo’lchi ruschalab “Ana Stalinning tovuqchalari” (“Stalinskie 
kurochki”) keldi degan ekan, uni ushlab ketishdi. Shu-shu undan darak bo’lmadi… 
Qaynotaming uylari vokzalning yonida bo’lgani uchun ham ko’p xotiralari shu joy bilan bog’liq. 
Men u kishining xotiralarini eshitdim-da, indamadim. Chunki mening xayolimga boshqa narsa, 
bugungi siyosat bilan bog’liq gaplar kelgandi. 
Bugungi siyosat haqida gapirib, keksa odamni tahlikaga solmaslik uchun yaxshisi indamay 
qo’yaman. Chunki bugun siyosat haqida gapirish siyosatchilar, jurnalistlar, ziyolillar bilan birga 
keksa odamlarga ham tahlikali. 
Xorazmlik 70 yoshli mashhur tadbirkor Isoqjon ota Abdullaevni o’yladim. Keksayib qolgan 
otaxon avvaliga Karimovga xat yozib, adolat istadi. Orada kimdir unga “Agar siz Karimovni 
maqtasangiz, u sizni qiynayotgan odamlarning dodini beradi” degan ekan. Shunday ham qilib 
ko’rdi. Bo’lmadi. Uning savollari, adolat yo’lidagi intilishlari doim o’zining mulkiga aylanib 
qolaverdi. Oxiri u suv qulog’ining boshida Karimovning o’zi turganini angladi. Uni tanqid qila 
boshlagandi, shavqatsiz qo’l uni panjara ortiga tashladi-11 yilga! Chunki Karimovning nomini 
aytish, uni tanqid qilish – siyosat. Siyosatga aralashdingizmi, tamom! 
Keyin qashqadaryolik 70 yoshli Yodgor Turlibekov haqida o’yladim. “Amerika ovozi”da 
ishlaganimda bu insondan ko’p suhbatlar olganman. Uning dunyo qarashi keng, mulohazasi 
chuqur. U bir qancha maqolalar ham yozdi. Maqolalari xalq dardi bilan yo’g’rilgan. U ham 
kalavaning uchi kimga borib taqalishini bilib, buni ochiq ayta boshlagandi, zindonband etishdi. 
1991 yil O’zbekiston televideniesida “Navro’z marafoni”ni o’tkazdik. Jurnalist Dadaxon Yoqubov 
bilan ikkalamiz 36 soat tinmay, jonli dasturni boshqardik. Butun mamlakat oyoqqa qalqib ketdi. 
Odamlar bir necha joyda o’rnatilgan telekameralar yoniga kelishga oshiqardilar. Shoiru 

---

64 
san’atkorlardan tortib, dindoru ateistlarga qadar hamma bu dasturga qo’shilishni istardi. Hatto 
Karimovning o’zi ham keksa otaxonlar o’tirgan so’rining yoniga kelib, “Qani bir qo’llaringni 
ochib, duo qilinglar, ishlarimiz o’ngidan kelsin” degandi. U o’shanda otaxonlar haqida gapirib, 
ularni “Bahosini belgilab bo’lmaydigan xazina” degan edi. Ammo bu xazina o’zigagina oid 
bo’lishini istadi. Hamma joyda otaxonlar uni maqtashlarini qo’lladi. Ozgina savol berib, siyosatga 
aralashganlarini tahqirladi, jazoladi. 
1990 yillarning boshida Karimovning tug’ilgan kunida uning beliga oltin kamar taqishdi. Bu ishni 
oqsoqollar nomidan vakil qilingan hofiz Orif Alimahsumov bajardi. U Karimovni “Boshimizga 
qo’ngan humo qushi” deb atadi. Shundan keyin bu otaxon Karimov bilan tez-tez birga 
ko’rinadigan va tez-tez mukofotlar olib turadigan bo’ldi. Ammo birdan ko’rinmay qoldi. AQShga 
kelib, mardikorlik qilishga majbur bo’lgan favqulodda mahoratli dutorchi va taniqli olim 
Abdurahim Hamidovdan u haqda so’ragandim, quyidagi voqeani aytib berdi. 
-Bir kun oqsoqol “Katta”ning huzuriga borib, xalqning bir – ikki arzi-dodi bitilgan xat bor edi, 
shuni o’zingiz bir ko’rsangiz, odamlar ahvolimiz og’irlashib ketmoqda, deyishmoqda, debdi. 
“Katta” xatni qo’liga ham olmay, o’rnidan turib, Orif otani kabinetining derazasi tomonga 
chorlabdi. Ular pastga Anhor ustidan o’tadigan yo’lga qarashibdi. 
-Chol, qani sanang-chi, ana u o’tayotgan mashinalardan nechtasi “Mersedes”? 
“Katta”ning “Chol” deyishidan Orif ota qo’rqib qolibdi va׃ 
-Manimcha hammasi “Mersedes”,-debdi. 
-Unday bo’lsa, ana u arizani biror joyingizga tiqib qo’ying,-debdi “Katta”. 
Shundan keyin Orif ota ancha yotib qoldilar. Oxirgi marta gaplashganimda o’sha xatni olib 
borganlariga pushaymon edilar… 
Kechagina buxorolik 72 yoshli Salim Sharipov haqida o’qidim. Adolatsiz sud unga bir yil jazo 
bergan. U norozi va adolatni tiklay olmay sarson-sargardon ekan. 
Shuning uchun ham men qaynotam bilan siyosat haqida gaplashmayman. Har holda siz ham 
otangiz yoki qaynotangiz bilan Karimov haqida gaplashmasangiz kerak. Devorning qulog’i bor. 
Yoki ular biror davrada gapirib yuborsalar bormi? 
Ko’rdingiz-mi, naqadar ehtiyot bo’ldik. Demak, Karimov maqsadiga erishdi. Uning kashfiyoti 
unga ish berdi. Bunga yana dalil kerak-
mi? Marhamat׃ 
2006 yilning 19 avgustida jurnalist Davlat Qudrat Bi-Bi-Sida Samarqanddan hikoya qildi. Uning 
mana bu gaplari ham Karimovning kashfiyoti qanchalik ish bergani borasida
׃ 
“…Ertasi kuni Tohir bobo meni qishloqdagi qarindoshining to’yiga taklif etdi. Biz aytilgan vaqt – 
ertalabki soat 7 da to’yxonaga kirib bordik. To’yga kelganlarning aksariyati keksa kishilar edi… 
Davradagi suhbat esa avval narxu-navodan boshlanib, mardikorlar-u Rossiyaga ish izlab ketgan 

---

65 
qo’ni-qo’shnilarga ulanib borardi. Kimdir yaqinining Rossiyadan mayib bo’lib qaytganini, 
boshqasi esa kimningdir jasadi keltirilgani yoki bedarak yo’qolgani haqida gapirardi. Suhbat 
qanchalik qizimasin, davradagilar siyosat haqida lom-mim demas, oldin kuzatganim – O’zbekiston 
prezidentining xizmatlari to’g’risida ham og’iz ochishmadi. Men O’zbekistondagi siyosiy vaziyat 
haqida ular fikrini bilish uchun endigina savolga og’iz juftlagandim, Tohir boboning imosi meni 
to’xtatdi”.