Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Xakikat manzaralari 96 mumtoz faylasuf. T. « Yangi asr avlodi ». 2007 y.
2. V. F. Simyonov. Urta asrlar tarixi, 1987 y.
3. Urta asrlar tarixi. T. 1986 y.
4. G’arb falsafasi. 2004 y.
– mavzu. Evropada Uygonish ( Renessans ) davri mafkurasi.
Reja:
1. Renessans mafkurasining mazmun moxiyati.
2. Garbiy Evropada maьnaviy - madaniy uzgarishlar va renessans markazlari.
3. Italiyada gumanizm mafkurasi. D. Aligьeri gumanistik karashlari.
4. F. Petrarkaning Rim respublikasiga munosabati. P. D. Mirondola gumanizmi.
5. Burgerlar mafkurasi. Paduyalik Marsiliy siyosiy karashlari.
1- masala. Renessans mafkurasining mazmun moxiyati.
Mavzuni yoritishda avvalombor Renessans ( Uygonish ) davri xakida tuxtalib utmoklik joiz. Renessans frantsuzcha Suz bulib, Renaissauec - « Uygonish » demakdir. Insoniyat tarixida Evropa tarixiga xos ijtimoiy – siyosiy, maьnaviy – maьrifiy jarayon. Renessans ga xos xususiyat Evropa davlatlarining kupchiligida turli soxalarda ijobiy uzgarishlar, yutuklar amalga oshgan davr. Feodal munosabatlar emirilib, kapitalistik munosabatlar tarkib topayotgan, cherkov xokimiyatining siyosiy ustunlikka intilishi kuchaygan va dunyoviy xokimiyat Bilan keskin munosabatlar avj olgan, ilm – fanning tarakkiy etishi, yirik shaxarlarning usishi, bank, savdo va sanoat Bilan shugullanuvchi Yangi mulkdorlar tabakasi – burjuaziya ning shakllanishi xamda yirik kashfiyot va ixtirolarning vujudga kelishi, adabiyot, sanьat va maorif, madaniyat soxalarida Yangi yunalishlarning paydo bulishi Bilan xarakterlanadi.
Renessans davri Evropaning turli mamlakatlarida ularning ijtimoiy tarakkiyoti bilan boglik xolda turlicha kechgan. Ammo ularning aksariyatida Renessans jarayoni XIV asrning ikkinchi yarmidan XVII asrning boshlarigacha davom etgan. Renessans davrini urganib chikkan tarixchilar va boshka mutaxasislar fikriga kura, bu davrni uch davrga bulish mumkin:
Ilk Renessans davri ( XIV asr )
Etuklik Renessans davri ( XV asr )
Sungi Renessans davri ( XVI asr )
Renessansning vatani bu – Italiya. Aynan Urta Er dengizi atrofidagi davlatlarda, xususan Italiyada Renessansning dastlabki kurtaklari paydo bulgan.
Italiya XIV - XV asarlarda eng tarakkiy etgan mamlakat edi. Boshka mamlakatlarga Karaganda Italiyada avvalrok savdo – sotik va xunarmandchilik tez rivojlandi. Bu esa Italiyada shaxar va shaxarsozlikning tarakkiy etishiga olib kelgan. Shaxarlar xayotiga XIV asrdayok dastlabki manufakturalar kirib borgan. Savdo- sotik, xunarmandchilikning rivojlanishi Italiyada Yangi mulkdorlar tabakasi – bank, sanoat egalari va yirik savdogarlar katlamini shakllanishiga olib keldi.
Kapitalizmga xos ilk kurtaklar xam aynan shu Italiyada paydo buldi, desak xato kilmagan bulamiz. Veneyiya, Genuya, Florentsiya shaxarlarida vujudga kelgan burjua katlami endi asta - sekin xokimiyatni egallay boshladi.
Renessans Italiyada dunyoga keldi va butun Evropa buylab tarkalib voyaga etdi. Uning amal kilishi xar bir mamlakat tarixiy, iktisodiy - ijtimoiy щaroitidan kelib chikib, turlicha kechdi. Shuningdek, Renessans Evropa davlatlarida uziga xos ijtimoiy – iktisodiy, madaniy – maьnaviy tarakkiyotni yuzaga keltirdi.
Evropaning kupgina mamlakatlarida deyarli Italiya Bilan bir vaktda savdo – sotik, xunarmandchilik tezlik Bilan rivojlanib bordi. Yangi shaxarlar va shaxarsozlik avj oldi. Shaxar axolisi kuchib kelayotganlar xisobiga kupayib bordi. Odamlarning turmush tarzida jiddiy uzgarishlar sodir buldi, bu esa ularning dunyokarashiga sezilarli darajadataьsir kidi, albatta.
Odamlar dunyokarashidagi uzgarishlar asrlar davomida yagona goya, mafkura sifatida yashab kelayotgan diniy karashlar ustunligiga putur etkazdi. Dunyoni ilmiy bilishga intilish, ilm – fan tarakkiyoti, ixtirolar, kashfiyotlar yirik dengiz sayoxatlarini keltirib chikargan bulsa, tabiiy va anik fanlarning rivojlanishi ikinchi tamondan urta asrga xos anьanaviy cherkov teologik – sxolastik karashlarning maьlum darajada cheklanishiga olib keldi. « … bu davrga kelib, xristian dini uzining manolit mavkeini yukota boshladi. … itimoiy turmushning barcha jabxalarida cherkov diktaturasi sindirildi. Evropaning bir kator mamlakatlarida sekulilyarizatsiya ( jamiyat xayotiga umumiy taьsirning kamayib borishi ) jarayonining sodir bulishi kishilar dunyokarashiga dinning taьsirini kamytirib yubordi ».1
Renessans davriga xos mafkuraviy jarayonni shunday izoxlash mumkin:
- dunyoni materialistik anglashga intilish
- tabiat xodisalarini nazariy – ilmiy tarzda taxlil etish, amalda sinab kurish
- cherkov faoliyatiga nisbatan tankidiy kuz Bilan karash, dastlabki reformistik karashlarning paydo bulishi
- gumanizm mafkurasining shakllanishi va uning katolik cherkov goyalariga karshi faoliyatining kuchayishi.
Do'stlaringiz bilan baham: |