Jahon siyosiy-mafkuraviy ta’limotlar fanining ob’ekti, perdmeti, maqsad va vazifalari. Reja

11.3. Urta asrlarda goyaviy karama – karshilik. Papa xokimiyati va sxolastika xukumronligi.
Urta asrlarda Garbiy Evropa mamlakatlarida cherkov instituti bilan kirol instituti urtasida tez – tez tuknoshuvlar sodir bulib turdi. Buning sababi bir tamondan katolik cherkovining xokimiyat ishlarga aralashishga intilishi, kirolni uz taьsir doirasida ushlab turish, uz mol – mulkini kupaytirish xarakati bulsa, ikkinchi tamondan kirol xokimiyatining cherkov ishlariga aralashishi, mamlakatda uzining mutlak xokimiyatini saklash va mustaxkamlashga bulgan siyosiy intilishi edi. Bu goyaviy kurash moxiyatini xar ikkalasi uchun siyosiy ustunlikka bulgan intilish tashkil etar edi. Natijada bu goyaviy karama -karshilik mamlakatlarda siyosiy tuknoshuvlarni yuzaga keltirdi.
XI asr oxirida episkoplar tayinlash xukuki ustida papa Grigoriy VII va german kiroli Genrix IV urtasida kelishmovchilik kelib chikdi. Ular urtasidagi shiddatli kurashda kirol papani xukumronlikdan maxrum etgan bulsa, Grigoriy VII bunga javoban Genrix IV fukorolarini kirolga sodiklik tugrisidagi kasamlaridan xalos etdi.
Shunday siyosiy tuknoshuvlardan biri Angliya xukmdori Genrix II bilan ingliz cherkovi urtasida sodir buldi. Tuknoshuv sababi Kirol Genrix II ning ingliz cherkovini tamomila uziga karam kilishga bulgan intilishi buldi. U episkoplar va abbatlarning saylovi mening ishtirokimda utkazilishi kerak. deb xisobladi. Ammo kirol bu masalada Kenterberi arxiepiskopi Foma Bekitning karshiligiga duch keldi. Kirol uni uldirish xakidagi farmonga imzo chekdi. Bunga javoban baronlar kirolga karshi kuzgalon kutarishdi. Papa xam agar kirol uz aybini yuvmasa va cherkov ishlariga aralashishni tuxtatmasa, u cherkovdan kuviladi. deb eьlon kildi. Okibatda, uz ishidan pushaymon kirol cherkovga yon berishga majbur buldi.
Urta asrlar davrida Garbiy Evropa mamlakatlarida kirol xokimiyatidan kura kuprok cherkov xokimiyati ustunrok edi. Bunga sabab axolii urtasida diniy karashlarning va cherkov taьsirining kuchli ekanligidadir.
Garbiy Evropa mamlakatlarida vujudga kelgan urta asr goyaviy kurashlari asl moxiyatini cherkov va davlat xokimiyati urtasida dunyoviy neьmatlarga xukumronlikka bulgan intilish tashkil etadi. Cherkov uzining diniy goyalari bilan axolinining keng katlamlariga kirib borish va uz taьsir doirasida ushlab turish uchun turli usul va vositalarni ishga solsa, siyosiy xokimiyat turli konunlar, jamiyatda siyosiy tartib– koidalar orkali odamlar ustidan uz xukumronligini saklab turish va mustaxkamlashga intilar edi. Xar ikkalasining siyosiy xukumronlikka bulgan intilishi bu kurashninig asosiy xususiyatini tashkil etadi.
Urta asr Garbiy Evropa mamlakatlarida papa xukumronligining uziga xos tamonlaridan biri sxolastik karashlardir.
Sxolastika (yun. Shola – maktab, lot. Shjlasticos olim, matab demakdir.) Evropa xristian eьtikodini tushuntirish va asoslashni maksad kilib kuygan teolagik – falsafiy anьanadir. Urta sarlarda Garbiy Evropada keng rivojlangan.
Sxolastik karashlarga kura, dunyoni anglash , atrof – muxitda sodir bulayotgan vokea - xodisalarni fakat diniy mushoxada orkali talkin etiladi. Insonning xar kanday dunyoviy karashlari cherkov manfaatlari nuktai – nazaridan kelib chikilib inkor etiladi. Bu esa odamlar urtasida dunyoni anglashda erkin fikrni taьkiklaydi va fakat diniy karashlarni dunyoviy karashlardan ustun kuyilishiga olib keladi.
Urta asr cherkovi uzining sxolastik karashlari orkali xukumronlikka
intilib keldi va kup xollarda buning uddasidan chikdi.