|
ISSIQXONALARDA MAHSULOT YETISHTIRISHNING IQTISODIY SAMARADORLIGI
KIRISH.
MAVZUNI NAZARIY ASOSLASH VA ADABIYOTLAR SHARXI.
ISSIQXONALARDA RESURSLARDAN FOYDALANISHNI BOSHQARISH.
Yer rusurslari va ulardan foydalanishni boshqarishni tashkil etish.
2.2 Mehnat resurslari va ulardan foydalanishni boshqarish.
2.3 Moddiy texnika resurslari va ulardan foydalanishni tashkil etish.
3. ISSIQXONA MAHSULOTLARI YETISHTIRISHNING XOZIRGI HOLATI.
3.1 Jahon miqyosida issiqxonalarda mahsulot yetishtirish boshqaruvining hozirgi holati.
3.2 O’zbekistonda issiqxona mahsulotlari yetishtirish boshqaruvining hozirgi holati.
3.3
4. ISSIQXONALARDA MAHSULOT ISHLAB CHIQARISH BOSHQARUVINI TASHKIL ETISHNI TAKOMILLASHTIRISH
4.1 Mahsulot urug’ini yaxshilashni boshqarish yo’nalishlari.
4.2 Mineral o’g’itlar balansini boshqarishni tashkil etish.
4.3 Issiqxona mahsulotlarini saqlash va tashkil qilishni takomillashtirish.
Xulosa va takliflar.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.
KIRISH
Issiqxona — noqulay iqlim sharoitida ekinlarga sunʼiy muhit (harorat, yorugʻlik, namlik va b.) yaratadigan inshoot. Asosan, mavsumdan tashqari davrlarda mahsulot yetishtirish, issiqxona va ochiq dala uchun koʻchatlar oʻstirishga xizmat qiladi. Issiqxona oynaband yoki polimer plyonka, stekloplast va h. k. bilan oʻralgan boʻladi. Yogʻoch yoki temir, poʻlat, alyuminiy kabi metall us-kunalardan tiklanadi. Issiqxona larning xil-maxil turlari mavjud. Ular foidalanish muddatlari va davomliligiga qarab — qishki hamda bahorgi; vazifasiga koʻra — koʻchat oʻstiriladigan va sabzavot yetishtiriladigan; sabzavotlarni oʻstirish texnologiyasiga qarab — tuproqli va gidropon; ichki jihozlarga qarab — soʻkchakli va tuproqli turlarga boʻlinadi.
Konstruktiv yechimi jihatdan Issiqxona lar nur oʻtkazuvchi nishab tomonlari miqdorita qarab, bir, ikki va koʻp tomonlama nishabli turlarga boʻlinadi. Oʻzbekistonda, asosan, pomidor, bodring, rezavor ekinlar, sabzavot oʻsimliklari koʻchati, shuningdek, limon va manzarali oʻsimliklar Issiqxona da yetishtiriladi.
Yozi qisqa boʻlgan oʻrta va shimoliy mintaqalarda Issiqxona da turli sabzavot va boshqa qishloq xoʻjaligi ekinlari yil boʻyi oʻstiriladi, hosil olinadi va oʻsimliklarning yangi nav hamda duragaylari yetishtirish va boshqa i. t. ishlari olib boriladi.
Qishki Issiqxona lar yil boʻyi foydalanishga moʻljallangan boʻlib, ularda sabzavotlar bahorgi issiqxona, parniklar, ilitilgan yorlarla oʻstirish uchun koʻchatlar yetishtiriladi. U metall yoki temir-betondan ishlanadi. Bahorgi Issiqxona lar yengil kon-struksiyalardan sabzavotlar yerda oʻstiriladigan qilib quriladi. Biologik issiqlik yoki quyosh nuri bilan isitiladi. Quyosh nuridan mukammal foidalanish uchun bir nishabli Issiqxona tomi (qiyaligi 33—45°) janubiy ga, ikki va koʻp ni-shablarniki esa (29—33°) sharq va gʻarbga qaratib quriladi. Issiqxona shakli jihatidan ham fonarsimon, angar, blokli, soʻkchakli kabi bir necha turlarga boʻlinadi. Issiqxona larda oʻsimlik tuproqda (geoponika), tuproqsiz (yoki gidropika) muqitda oʻstirilishi mumkin. Tuproqli Issiqxona larda sabzavotlar bevosita srda oʻstirilib, tuproq tagidan, biologik yoki texnikaviy usulda isitiladi yoki butunlay isitilmaydi. Oʻsimliklarga mexanizmlar yordamida ishlov berish va parvarishlash qulay.
Gidropon Issiqxona lar tuproq ishlatmay sabzavot yetishtirishga moʻljallangan. Ular issiqxona poliga oʻrnatilgan yoki 70—80 sm baland koʻtarilgan suv oʻtkazmas soʻkchaklar bilan jihozlanadi. Soʻkchaklar ichi neytral substrat (shagal, kum, keramzit va b), bilan toʻldiriladi. Avtomat qurilmalar yordamida soʻkchaklarga ozikli eritma yuborib turiladi, ushbu eritma oʻsimliklarning qulay oziqlanishi va suv ichishini taʼminlaydi. Bunday Issiqxona larda barcha jara-yonlar avtomatlashtirilgan.
Ustiga plyonka yopilgan kichik gabaritli, yengil yigʻma Issiqxona lar bahorda foidalanish uchun katta ahamiyatga ega. Havo tayanchli yoki puflama Issiqxona lar qurilishida plyonkalarning yengillik va egiluvchanlik xossalaridan toʻla foydalaniladi. Keyingi yillarda koʻpgina mamlakatlarda, asosan, blokli Issiqxona lar qurildi. Zamonaviy issiqxona xoʻjaliklari sanoat asosida kurilgan va yil boʻyi sabzavot yetishtiriladigan haqiqiy fabrikalarga aylangan.
Mamlakatda meva-sabzavot mahsulotlari yetishtirish va eksport qilish hajmlarini koʻpaytirish, yer va suv resurslaridan foydalanish samaradorligini oshirish, qishloq xoʻjaligiga innovatsion texnologiyalarni joriy etish boʻyicha chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.
Shu bilan birga, haqiqiy ahvol tahlili meva-sabzavot mahsulotlarini yetishtirish va xorijiy davlatlarga eksport qilishda issiqxona xoʻjaliklarining salohiyatidan toʻlaqonli foydalanishga toʻsqinlik qilayotgan muammolar saqlanib qolayotganidan dalolat bermoqda.
Xususan, issiqxona komplekslari ishlab chiqarish boʻyicha zamonaviy quvvatlarning mavjud emasligi mahalliy ishlab chiqaruvchilarni uskunalarni xorijdan keltirishga majbur qilmoqda, bu esa ularga servis xizmatlari koʻrsatish bilan bogʻliq muammolarga hamda katta miqdorda kuch va mablagʻ sarflashga sabab boʻlmoqda.
Zamonaviy issiqxona komplekslarini tashkil etishni davlat tomonidan qoʻllab-quvvatlashning amaldagi mexanizmlari samaradorligining pastligi meva-sabzavot mahsulotlari yetishtirish, mazkur sohaga investitsiyalar jalb qilish boʻyicha biznes-loyihalarni keng miqyosda amalga oshirishga toʻsqinlik qilmoqda. .
Bahor-yoz oylarida bodring , pomidor, salat, gulkaram va b.; kuzqish oylarida pomidor, koʻk piyoz, gulkaram, salat, selderey, petrushka va b. yetishtiriladi. Bodring tugishi va mevalarning oʻsishi uchun fotosintetik aktiv radiatsiyaning (FAR) minimal oʻrtacha kunlik yigʻindisi 28 kkal/sm2 ni, pomidor uchun esa 38 kkal/ sm2 ni tashkil etishi lozim. Oʻzbekistonda FARning dek.—yanv. oylaridagi yigʻindisi 2620—3390 kkal/sm2 tashkil etadi. Kuzqish davrida bodring yetishtirish uchun tuvakchalarda yetishtirilgan kuchatlar sent. da issiqxonaga oʻtkaziladi, okt. ning 2-yarmidayoq ulardan hosil olinadi. Kishki issikxonaga bodring urugʻi dek. ning oxirida ekiladi, 40—45 kunlik koʻchati esa yanvar ning 2-yarmi—fev. ning boshlarida oʻtkaziladi. Bahorgi issiqxonalarga koʻchat martning boshlarida oʻtqaziladi. Kuzqish davrida pomidor yetishtirish uchun urugʻi iyulda tuvakchalarga ekilib, kuchatlarni avg . da issiqxonaga oʻtkaziladi. Qish-koʻklam davridagiga esa urug dek. ning boshida sepilib, koʻchati fevral ning boshlarida issiqxonaga oʻtkaziladi. Bahorgi issiqxonalarga faqat martning boshlarida koʻchat oʻtqazish mumkin boʻlganligi sababli, urugʻ yanvar boshlarida ekiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
