Issiqxonalarda mahsulot yetishtirishning iqtisodiy samaradorligi

Ф

Ishchi kuchiga talab

Ishchi kuchiga taklif

Ishchi kuchi qiymati

Ishchi kuchi bahosi

\ ✓
Ishchi kuchini yollashdagi raqobat

( 2.2.2 jadval)

To'g'ridan-to'g'ri ishlab chiqarish bilan shug'ullanuvchi korxonaning ishlab chiqarish va ishlab chiqarish resurslari aniq aktivlari (shunday qilib, do'konlari, zavod apparati, tadqiqot bo'limlari va ish.).
Ishlab chiqarish sohasida xizmat band bo'lmagan-sanoat (noishlab chiqarish) manbalar. Bu guruh oila ishchilarni va ijtimoiy-madaniy sohani (fermer xo'jaliklari, sog'liqni saqlash, uy-joy xizmatlari, maktablar, va hokazo) o'z ichiga oladi.
Korxona barcha xodimlari sanoat ishlab chiqarish sohasida toifasida bir qator bo'linadi.
Biznes boshqaruvi uchun menejerlar. Manpower eng yuqori kompaniya darajasi - direktorlari va ularning o'rinbosarlari. O'rtacha birligi tanishlar siljishlar, idoralar, bo'lim vakili. Mahalliy darajada, yuksak mahorat ustalari bor.
Mutaxassislar zavod do'konlari va xizmatlar bilan band, ular muhandislik, texnologiya rivojlantirish, ishlab chiqarishni boshqarish, va hokazo tayyorlash bilan shug'ullanadi etiladi Barcha ekspertlar darajadagi bo'linadi. eng yuqori darajasi etakchi mutaxassislari, idoralar, tarmoqlari va ularning o'rinbosarlarini rahbarlari tomonidan taqdim etiladi. Yaqin - iqtisodchilar, yuristlar, muhandislar va boshqalar Past darajalari - kichik mutaxassislar, distribyutorlar ishlash, texnologiya, va hokazo
Ish bevosita ishlab chiqarish bilan shug'ullanuvchi. ishlab chiqarish jarayoni ishchi ishtirok tabiatiga qarab birlamchi va ikkilamchi bo'linishi mumkin.
Xodimlar bilan shug'ullanuvchi texnik ishlab chiqarish (rassom, buxgalterlar, yozuvchi) ning tuzilishi kabi professional tuzilishi (kasb-hunar nisbati) malaka (umumiy yoki zavodida) vaqtda, jinsi va yoshi (turli mahorat darajalariga yoki professional ta'lim darajasi nisbati ishchilar), ta'lim darajasi sifatida qarash va asoslar tahlil qilinishi mumkin , yuqori ( to'liq bo'lmagan oliy, maxsus) ikkilamchi yoki birlamchi, ikkilamchi o'rta umumiy, to'liq.
Mehnat bozorining ijtimoiy-iqtisodiy mazmuni va uning tarkibiy qismlarining tadqiqoti mazkur bozomi o'tish davrida bajaradigan asosiy vazifalarini aniqlab beradi:

• 
  ishchi kuchiga talab va taklifning hajmi, tarkibi va nisbatini shakllantirish;
  
• 
  bozor uslubida xo'jalik yuritishning iqtisodiy, ijtimoiy va huquqiy mexanizmlari yordamida ishchi kuchiga talab va taklifni tartibga solish;
  

—mehnat resurslarining oqilona bandligini ta’minlashga bevosita ta'sir ko'rsatish;

• 
  ishsizlami ish topishga va ularning malakasi hamda raqobat qobiliyatini oshirishga ko'maklashish;
  

—ishlab chiqarish xarajatlarini qisqartirish va mehnat taqsimotini o‘zgartirish.
Mehnat bozori sanoat, xizmat ko'rsatish va boshqa mehnatni qo'llovchi sohalarga qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishidan ozod bo'lgan xodimlami raqobat asosida jalb qilishni rag'batlantiradi, shuningdek, muomala sohasida ishchi kuchi zaxirasini shakllantirib, band bo'lmas- dan qolishiga imkon beradi.
Qishloq xo'jaligidagi tarkibiy o'zgarishlar hozirgi sharoitda qishloq joylarida mehnat bozorida ishchi kuchiga talab va taklifning yangi harakatini belgilovchi eng muhim iqtisodiy shartlardan hisoblanadi. Bular sanoat va xizmat ko'rsatish tarmoqlarida yangi ish joylarini yaratishni va hududlaming ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishida sifat o'zga- rishlarini asoslab beradi. Bunday sharoitlarda, bir tomondan, mehnat bozorining yangi infratuzilmasining ko'p sonli mehnat talab qiladigan tarmoqlari va ishlab chiqarish bo'g'inlarini qamrab olsa, boshqa tomondan iqtisodiyotning an’anaviy sektorlarida bozor munosabatlarini vujudga keltiradi va rivojlanadi.
Ishchi kuchiga talabning oshishini asoslovchi omillarga quyidagilar kiradi: noqishloq xo'jaligi tarmoqlarida yangi ish joylarini yaratish, mehnat qo'llaniladigan amaldagi mintaqalarni texnik qayta jihozlash, modemizatsiyalash, qayta ta’mirlash, xorijiy sarmoyalami jalb qilish, yangi yerlarni o'zlashtirish, qayta ishlash sanoati, xizmatlar ko'rsatish va shaxsiy mehnat faoUyati ko'lamini kengaytirish, kichik biznes hamda xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish va boshqalar. Shu bilan bir vaqtda ishchi kuchi taklifini va ish joylariga ehtiyojni pasaytiruvchi omillar vujudga keladi va ular ta’sir qila boshlaydi. Bular — shaxsiy yordamchi xo'jalik, yakka mehnat faoliyati, xususiy tadbirkorlik va o'z-o'zini band qihshning boshqa sohalarini rivojlantirish, bandlikning egiluvchan va nostandart shakllarini kengaytirish, ishlab chiqarish va mehnatni tashkil qilishning bozor usullarini tatbiq etish, inflatsiya va ishsizlikni pasaytirish, mahalliy kadrlarning safarbarligi hamda malakasini oshirish va boshqalardan iboratdir.
Mehnat resurslari bilan kam ta’minlangan hududlarda esa bir qator omillar ishchi kuchiga talabning pasayishiga ko'maklashadi. Xususan, bu ijara va xususiy mulkchilikni rivojlantirish, to'lash qobiliyatiga ega bo'lmagan yoki ekologik zararli korxonalami yopish, yangi yerlarni o'zlashtirish ko'lamini qisqartirish, moddiy-texnikaviy va moliyaviy resurslar ta’minotini yaxshilash, intensiv texnologiyani qo'llash, mehnat unumdorligini oshirish va hokazo. Bundan tashqari, mazkur hudud- larda ishchi kuchi taklilini oshiruvchi omillar mavjud bo'lib, ular kadrlarning malakasi, ma’lumoti, mobillik va eksportga moyillik darajasining pastligi, mehnat resurslari sonini o'sish sur’atining ish joylari miqdoriga nisbatan yuqoriligi, qishloq xo'jahgida ishlovchilami ish joyidan ozod etishning ko'payishi, mehnatni qo'llash mintaqa- larining yetishmasligi va boshqalardir.
Shu bilan birga shunday omillar ham borki, ular kompleks holida ishchi kuchi taklifming shakllanishi holatiga sezilarli darajada ta’sir ko'rsatadi. Ularga quyidagilar kiradi: ishlashni xohlovchilar, yollangan xodimlar va ish beruvchilaming tabiiy va mexanik harakatlari; turmush
uchun zarur bo'lgan mablag'lar jamg'armasi; yollangan xodimlaming pul daromadlari; nafaqaxo'rlar va yosh bolalik ayollaming mehnat va ijtimoiy nafaqalari, imtiyozlari va kafolatlari; kasbiy tayyorlash yoki qayta tayyorlash va malakasini oshirishga zaruriyati bo'lgan shaxslarni mablag'lar bilan ta’minlovchi davlat, korxona va oilaning moliyaviy imkoniyatlari; shaxsiy yordamchi xo'jaligida va yollanmasdan «uy mehnati»da band bo'lganlarning soni; qurolli kuchlarda xizmat qiluvchilar soni va ularda xizmat qilish muddati; muqobil va malakali kasbiy xizmatlami takomillashtirish va hokazo.
Ishchi kuchiga talabning o'sishi yoki kamayishi (dinamikasi) quyidagi miqdor va sifat ko'rsatkichlarining o'zgarishi bilan aniqlanadi: mavjud bo'lgan va yangidan yaratiladigan ishchi joylari; investitsiya salohiyati va uning takror ishlab chiqarish tuzilishi; iqtisodiyotdagi tarkibiy o'zgarishlar; mulkchilik shakllarining turli- tumanligi; korxonalar va tashkilotlarning to'lovga qodir emasligi (bankrotligi) va hokazolar.
Ishchi kuchlari taklifmi rag'batlantirish xodimlami ishga yollash va joylashtirishga yordamlashish usullarini qo'llash orqali amalga oshiriladi.