Исломда мерос ва унинг тақсимоти

 
МЕРОСНИНГ РУКНЛАРИ 
“Рукн” – ўзи бир воқеъликнинг ажралмас қисми бўлган 
ҳолда унингсиз ўша воқеълик вужудга келмайдиган нарсадир. 
Масалан, намозда қироъат қилиш намознинг рукнидир. 

---

www.madrasa.uz
 
8 
Қироъат қилиш намознинг ажралмас қисми бўлиб, 
қироъатсиз намоз – намоз ҳукмида бўлмайди.
Мероснинг рукнлари деганда – уларсиз мерос қолдириш 
ва мерос олиш вужудга келмайдиган, мероснинг ажралмас 
қисми бўлган нарсалар кўзда тутилади.
Мероснинг рукнлари учта бўлиб, улар қуйидагилар: 
1. Мерос қолдирувчи. У вафот топган инсон бўлиб, 
ўзидан қанчадир миқдорда мерос ва меросхўр қолдирган 
бўлади. 
2. Меросхўр. Мерос қолдирувчининг вафотидан кейин 
ҳаёт бўлган ёки ҳаёт бўлганнинг ҳукмида бўлган меросга 
ҳақдор 
мусулмон 
киши. 
Шаръиятда 
белгиланган 
меросхўрларгина меросхўр ҳисобланади. Ҳеч ким, ҳатто, 
мерос қолдираётган инсон ҳам “фалончи меросхўр бўлсин” 
деб айта олмайди. Мерос қолдирувчининг васияти қолдирган 
молининг учдан бири ила ўталади, қолгани меросхўрларга 
шаръият бўйича тақсим қилиб берилади.
3. Мерос бўлиб қолувчи мол-мулк ва шаръий 
ҳуқуқлар. Мерос бўлиб қолувчи мол-мулк ва шаръий 
ҳуқуқларни мерос илмида “тарика”, яъни меросхўрлар учун 
тарк этиб кетилган нарса дейдилар. Қуйида мерос бўлиб 
қолувчи мол-мулк ва шаръий ҳуқуқларни “тарика” деб 
номлаймиз. “Шаръий ҳуқуқлар” деганда – савдо моли айбли 
чиққанида ихтиёр қилиш шарти, қози томонидан белгиланган 
қасос олиш ҳаққи, қарзни олиш учун гаровга қўйилган 
нарсани ушлаб туриш ҳаққи кабилар тушунилади. Аммо 
барча шаръий ҳуқуқлар ҳам мерос бўлиб қолавермайди. 
Масалан, савдони муайян муддатда юргизишни ёки 

---