Исломда мерос ва унинг тақсимоти

 
ТАРИКАГА БОҒЛИҚ ҲАҚЛАР 
 
“Тарика” деб луғатда бирор инсон ўзидан қолдириб, тарк 
этиб кетган нарсага айтилади. 
Мерос 
илми уламолари истилоҳида 
қуйидагича 
таърифланади: “Тарика – мерос қолдирувчининг ўзидан 
қолдирган мол-мулк ва шаръий ҳуқуқларидир”. 
Тарикага қуйидаги нарсалар киради: 
1. Маййитнинг шаръан мол-мулки деб ҳисобланган барча 
турдаги кўчар ва кўчмас мулклар. Тадбирини қилиб қўйган ва 
фойдаси ўлимидан сўнг вужудга келган мол-мулк. Масалан, 
балиқ тутишга тўр ташлаб қўйгач, вафот топган, вафотидан 
сўнг тўрига балиқлар тушган. Ёки бир кишини савдога вакил 
қилган. Вафотидан сўнг ўша вакил савдодаги фойда билан 
келган ҳолатлар. Маййитнинг бошқа инсон билан 
шерикчиликдаги улуши ҳам тарикага киради. 
2. Маййитнинг ўзининг хоҳиш-иродасига, шахсига 
боғлиқ бўлмаган, маййитнинг мол-мулкига боғлиқ бўлган 
ҳуқуқлар ҳам тарикага киради. Ушбу ҳуқуқлар вафот этган 

---

www.madrasa.uz
 
21 
инсон қолдирган мол-мулкнинг айни ўзига боғлиқ бўлади. 
Масалан, маййитга бир киши ўз мулкини гаровга қўйиб қарз 
олган бўлса, гаров меросхўрлар қўлида туради ва 
меросхўрлар ўша қарздор уларга маййитнинг қарзини 
узмагунича гаровдаги нарсани ушлаб туришлари мумкин. 
Шунингдек, бир киши бошқасидан уйни ижарага олиб ижара 
пулини олдиндан бергач вафот топса, унинг меросхўрлари 
уйнинг ижара пулини қайтариб олишлари ёки ижара муддати 
тугагунча уйдан фойдаланишлари мумкин. 
Шу каби, маййит ҳаётлигида унинг ҳаққи бировнинг 
мулкига боғлиқ бўлиб қолган бўлса, меросхўрлар маййитнинг 
ҳаққини оладилар.
3. Агар мерос қолдирувчи қасосни ёки хун тўлашни 
вожиб қилувчи ўлдириш ила ўлдирилган бўлса, қасос ҳам, 
хун учун тўланадиган мол ҳам тарика ҳисобланади.