Исломда мерос ва унинг тақсимоти

Тарикага боғлиқ ҳақлар тўрттадир: 
1. Маййитнинг дафн харажатлари. 
2. Маййитнинг мулкидаги бошқаларнинг ҳақларини адо 
қилиш ва қарзларини узиш.
3. Маййитнинг васиятларини тариканинг учдан бири ила 
рўёбга чиқариш. 
4. Меросхўрларнинг ҳақлари. (“Фароизи Сирожия” 
Сирожиддин Сижовандий).
Маййитнинг дафн харажатлари. Ушбу харажатларга 
инсоннинг жони чиқишидан то қабрга қўйилгунича бўлган – 
ювиш, кафанлаш, дафн қилиш ва шу каби нарсаларни 

---

www.madrasa.uz
 
22 
шаръиятга мувофиқ равишда бажариш киради. Агар 
маййитнинг ушбу харажатларга етадиган маблағи бўлмаса, у 
ҳаётлигида унинг нафақаси кимга вожиб бўлган бўлса, 
ўшалар 
ушбу 
харажатларни 
кўтарадилар. 
Бизнинг 
мазҳабимизда хотиннинг дафн харажатлари эрнинг бўйнида 
бўлади. Аллоҳ розилиги учун дафн харажатларини ўзига 
олиш савобли ишдир. Маййитни тайёрлаш ва дафн қилиш 
ишларида исрофга ҳам, камчиликка ҳам йўл қўйиб бўлмайди. 
(“Шарҳи фароизи Сирожия” Журжоний). 
Маййитга қарашли бўлган мулкнинг айни ўзига 
боғлиқ ҳақларни адо қилиш ва бошқа қарзларини узиш. 
Маййитга қарашли бўлган мулкнинг айни ўзига боғлиқ 
ҳақлар “айний ҳуқуқлар” дейилади. Зеро, бу ҳуқуқлар оддий 
қарзлардан фарқли ўлароқ, тариканинг айни ўзига боғлиқ 
бўлади. Масалан, маййит бир кишига ўз мулкини гаровга 
қўйиб қарз олган бўлса, гаров қўлида турган инсон –
меросхўрлар унга маййитнинг қарзини узмагунларича 
гаровдаги нарсани ушлаб туриши мумкин. Шунингдек, бир 
киши бошқасига уйни ижарага бериб, ижара пулини олдиндан 
олгач вафот топса, унинг меросхўрлари уйни ижарага олган 
одамга ижара пулини қайтариб беришлари ёки ижара муддати 
тугагунча уйни ижарачига қўйиб беришлари лозим бўлади.
Шу каби, маййит ҳаётлигида унинг мулкига бировнинг 
ҳаққи боғлиқ бўлиб қолган бўлса, меросхўрлар аввало ушбу 
ҳаққларни ўз эгаларига маййитнинг мулкидан топширишлари 
лозим бўлади. 
 Шундан сўнг унинг айний ҳуқуқлардан бошқа барча 
қарзлари қолган мулкдан узилади. Маййитнинг мулки 

---