Integratsiyalashgan pedagogikasi

Irsiyat
— bu genetik dasturda berilgan sifatlar va xususiyat­
laming ota-onalardan bolalarga o ‘tishi.
Muhit
deganda, kishiga ta ’sir etadigan tashqi voqealarning 
yig‘indisini tushunamiz. Bunga tabiiy muhit (geografik), ijtimoiy 
muhit, oila muhiti va boshqalar kiradi. Ular bolalaming rivojla­
nishiga alohida ta ’sir etadi.
Tarbiya —
biron m aqsadga qaratilgan jarayon, u doim o 
muayyan dasturga ega bo‘ladi va buning uchun maxsus vakolatga 
ega bo ‘lgan kishilar tom onidan amalga oshiriladi. Hammamizga 
yaxshi m a’lumki, bolaning layoqatini rivojlantirish, qobiUyatli 
bolaga aylantirish va hayotga mos qihb o'stirish uchun ko‘p m eh­
nat qilish kerak. Maxsus muassasalarida tarbiyachining rahbar­
ligida amalga oshiriladigan tarbiya jarayoni yetakchi hisoblanadi. 
C hunki tarbiya bu — m uhit ta ’siri bera olm agan fazilatlarni 
o ‘zlashtirib, bilim va m a’lum ot egallashiga zamindir. Tarbiya tu- 
fayli tug‘ma kam chiliklarni ham o ‘zgartirish m um kin. M asalan, 
ko‘rlar, gunglar ham o ‘qitilib, sog‘lom bolalar qatoriga tayyor­
lanadi. 0 ‘qituvchi-tarbiyachilar o ‘quvchilaming barcha yosh davr- 
lari jismoniy va mhiy taraqqiyotidagi o ‘zgarishlari, ulam ing o ‘ziga 
xos xususiyatlari to ‘g‘risida yetarli m a’lumotga ega bo‘lishlari lo­
zim. Bu m a’lum otlar o ‘qituvchining b a ’zi masalalarini ijobiy hal 
qihsh uchun, o ‘quvchilarga pedagogik ta ’sir o ‘tkazish rejasini tu ­
zilishi uchun zarurdir. Endi «Umumiy psixologiya» darsligi bilan 
solishtirib ko‘ramiz.
«Psixo» — jon, m h, «logos» — fan, ya’ni psixologiya m h 
haqidagi fandir. U kishining ichki m hiy dunyosini o'rganadi. Psi­
xologiya fani taraqqiyotiga eram izdan aw al yashagan Aristotel 
asos solgan. Hayot sezgidan boshlanadi. Biz tashqi voqealami, 
hodisalarni, sezgilar orqali qabul qilamiz, faqat sezib qolmay, 
ulami butun hohda idrok etamiz. Narsa va hodisalar haqida fikr 
yuritamiz, gapiramiz, bu esa tafakkur va nutq jarayonlariga bog‘liq. 
Ko‘rgan, bilganlarimizni eslaymiz, bu xotira.
Insonda sezgi, diqqat, idrok, xotira, tasaw ur, tafakkur, xayol, 
nutq, his-tuyg‘u va iroda kabi mhiy jarayonlar kiradi. Ana shu 
jarayonlam ing faollashishi yoki susayishi m hiy holatlar deyiladi. 
Ularga quvnoqlik, xursand bo ‘lish, g ‘azablanish, uyalish, naf- 
ratlanish, parishonlik va qo‘rqib ketish kiradi. Insonning mhiy

---

xususiyatlariga xarakter, qobiliyat va tem peram ent kiradi. Psixo­
logiya fani yuqorida sanalgan ruhiy jarayonlar, ruhiy holatlar va 
ruhiy xususiyatlami o ‘rgatadi. U quyidagi tarm oqlarni o ‘z ichiga 
oladi: