Injenerlik konstruksiyalari 5340700 «Gidrotexnika qurilishi

////

////


1


Z'





I#


i


f

J

yy/ZvA

,W/a

16. 
    rasm. Segmentli zulfinlar yuk ko‘taruvchi qismlarining konstruktsiyalari.
    

a^{) q}

rmirtrm


Л-

S/AS'


(





b) ^q


q


mrntmm

16. 
    rasm. Segmentli zulfinlardagi portal turlari.
    

r


r


Rama elementlaridagi kuchlar va momentlar qurilish mexanikasi fanida tavsiya

etilgan qoidalar asosida aniqlanadi. So„ngra esa portal elementlarining ko„ndalang

124





kesimlarini aniqlashga kirishiladi. Bunda mumkin qadar quyidagilarga amal qilish lozim: rigellarni iloji boricha yig„ma to„sin, portal oyoqlarini esa prokat qo„shtavrlar ko„rinishida loyihalash kerak. Agar prokat qo„shtavrlarning yuk ko„tarish qobiliyati kichik deb topilsa, u holda ular yaxlit yig„ma kesimli kolonnalar ko„rinishida ham loyihalanishi mumkin.

Portal elementlarini loyihalashda ularning o„ziga xos quyidagi kesimlar bo„yicha mustahkamliklarini tekshirish maqsadga muvofiq bo„ladi: rigellarning oraliq masofalarining o„rtasida; rigellarning konsol va portal oyoqlariga biriktirilgan qismlarida; portal oyoqlarining rigellarga biriktiriladigan qismlarida.

Portalning oyoqlari asosan bo„ylama egilishga ishlaydi. Ularni portal tekisligi bo„yicha hisoblashda portal oyoqlarining nazariy uzunligi (tayanchdagi sharnir o„qidan to rigel kesimining neytral o„qigacha bo„lgan masofa) ularning hisobiy uzunligiga teng deb qabul qilinadi. Portal tekisligidan tashqarida esa portal oyoqlarining hisobiy uzunligi tayanch fermalarining tugunlari orasidagi masofalarga teng deb qabul qilinadi.

Segmentli zulfinning tayanch ferma elementlaridagi zo„riqishlar konstruktsiyaning xususiy og„irlik kuchi va ko„tarish zanjiri yoki po„lat arqonidan (kanat) qoplama orqali uning egrilik markazi tomon yo„nalgan teng taqsimlangan bosimi bo„yicha aniqlanadi. Ushbu kuchlar unchalar katta bo„lmaganligi uchun odatda tayanch ferma elementlarining ko„ndalang kesimlari ruxsat etilgan egiluvchanligini [X] = 150 deb qabul qilinadi.

Bundan tashqari asosiy rigellarning balandligini kamayishi ko„ndalang fermalarning (diafragmalarni) og„irligini kamaytirish imkonini beradi. Natijada zulfinning xususiy og„irligi kamayib uning ko„tarish uchun kamroq energiya sarf etiladi.

Segmentli zulfinlarni konstruktsiyalashda rigellarni alohida qismlarga

(panellarga) ajratish, yordamchi to„sinlarni joylashtirish, ko„ndalang va bo„ylama

bog„lam fermalaridagi panjaralar turini tanlash yuqorida bayon etilgan yassi

zulfinlarni konstruktsiyalash qoidalariga o„xshash tarzda amalga oshiriladi. Bundan

tashqari segmentli zulfinlarning qoplamasini va yordamchi to„sinlarini

125





konstruktsiyalash va hisoblash ham xuddi yassi zulfinlarniki singari amalga oshiriladi. Segmentli zulfinlarning ko„ndalang bog„lam fermalarini hisoblash yassi zulfinlarning ko„ndalang fermalarini hisoblash singari amalga oshirilsa ham, faqat ushbu fermalarga qo„yilgan tashqi yuklar zulfinning aylanish radiusi bo„yicha markazga yo„nalgan deb qaraladi.

ZULFINLARNIHISOBLASHGA DOIR AMALIYMASHG‘LOTLAR

1. 
   Masala. Yassi suv zilfinlarini hisoblash. Hisoblash uchun berilganlar: suv sathining balandligi H = 8 m ; zulfinning kengligi £₀ = 1 4 m; zulfin ВСт3кп2 rusumli po‘latdan yasalgan bo‘lib, uning uchun elastiklik moduli £ = 2 1 0­1 0 ³MP a, zulfinning solishtirma qarshiligi = 2 2 5 MP a, rigelning solishtirma qarshiligi ft_zr = 1 7 0 M Pa; elektrodning markasi Э42; po‘lat simning markasi Св- 08; konstruk-siyaning ish sharoiti koeffitsiyenti = 1 ; po‘lat qoplamaning qalinligi
   

Yechish: Zulfinlarning yuklangan oraliq masofasi, ya’ni yon tomondagi vertikal zichlagichlar orasidagi masofani (7.15) formuladan foydalanib,aniqlayimiz: