Injenerlik konstruksiyalari 5340700 «Gidrotexnika qurilishi

A - 1 ,63

^bb = — ^{, m (723)}

Qoplamani hisoblashda dastlab uning qalinligini minimal qiymati qabul qilinadi (masalan zulfinning oraliq masofasi £₀ >10 m bo„lsa, t_q=10 mm) so„ngra qoplama tayanchlari orasidagi masofalarning to„g„ri belgilanganligi quyidagi shart bo„yicha tekshiriladi:


113



[f,] = 1 , б 3 ■ t, • > f,, m (7.24)

bu yerda [f,] - qoplama tayanchlari orasidagi masofaning ruxsat etilgan

qiymati, m; t, - qoplamaning qalinligi, m; - qoplama tayyorlangan po„lat tunukaning egilishga bo„lgan hisobiy solishtirma qarshiligi, kPa; P₀< - qaralayotgan uchastkaning o„rtasiga nisbatan suvning gidrostatik bosimi, kPa.








iu M epyurasi


So


T

14. 
    rasm. Qoplamaning hisoblash sxеmasi.
    

Agar, tekshirishlarda f , > [f,] bo„lsa, qoplamaning qalinligini o„zgartirmasdan yordamchi to‘sinlarni sonini oshirish yoki ularni qaytadan joylashtirish talab etiladi. Bunda yuqoridan pastga tomon yordamchi to„sinlar orasidagi masofalar kamayib borishi kerak. Agar, qoplamaning qalinligi kattalashtirilsa metall sarfi keskin ortib ketadi.

16. 
    rasmdagi epyura momentining maksimal qiymatini quyidagich aniqlash
    

P

mumkin: M_{m ax} = ——- , kN^m (7.25)

16

Yordamchi to‘sinlar, zulfinlardagi to„sinlar panjarasining gorizontal elementlari hisoblanadi va ular o„z navbatida qoplama uchun tayanchlar vazifasini o„taydilar.

Yordamchi to„sinlar odatda zulfinning yuqori va pastki bog„lamlaridan tashqari qo„shtavrlardan tayyorlanadi. Chunki, qo„shtavrlarning bikrligi shvellerlarnikiga nisbatan kattaroq bo„ladi. Lekin ularda atmosferadagi zararli chiqindilarni to„planishi natijada ular korroziyaga beriluvchan hi-oblanadi. Shuning uchun ham aksariyat hollarda yordamchi to„sinlar shvellerlardan loyihalanadi.


114





Yordamchi to„sinlar qoplama orqali uzatiladigan uzluksiz kuchlar ta’siriga hisoblanadi. Shuning uchun ularni hisoblash sxemasi barcha oraliqlarda birdek teng taqsimlangan yuklar ta’sir etuvchi ko„p oraliqli gorizontal uzluksiz to„sin ko„rinishida qabul qilinadi. Bunda to„sinlar panjarasidagi vertikal ustunlar gorizontal yordamchi to„sinlar uchun tayanchlar vazifasini o„taydilar. Shu bois ham ular orasidagi masofalar, ya’ni panellar uzunligi £_p gorizontal yordamchi to„sinlar uchun oraliq masofalar hisoblanadi (7.17-rasm).

Yordamchi to„sinlarni hisoblashda odatda eng ko„p yuklangan to„sin qabul qilinadi. Ko„pincha eng pastda joylashgan yordamchi to„sinlar boshqalariga nisbatan bir muncha ko„proq yuklangan bo„ladi. Yordamchi to„sinlarni hisoblashda birinchi navbatda ularning hisoblash sxemasi tuzilib (7.17,a-rasm), ularga ta’sir etadigan teng taqsiimlangan yukning qiymati quyidagi formula yordamida hisoblab topiladi:

q_yu = P _о‘ ■ a_b, kN/m (7.26)

bu yerda: P _о■ - qaralayotgan to„singa ta’sir etadigan gidrostatik bosimning o„rtacha qiymati, kPa; a_b - qaralayotgan to„singa nisbatan yuklanganlik yuzasining vertikal balandligi, m. Uning qiymatini 7.17,b-rasmdan foydalaniba aniqlash

mumkin: a_b = + b, m (7.27)

Yordamchi to„sinlardagi eguvchi mometning maksimal qiymati quyidagi formula yordamida hisoblab topiladi:

Mrnax = 0, 1О7 ■ qyu ■ £"u , kN-m (7.28)

bu yerda - zulfin ustunlari orasidagi masofa, m.

Zulfin ustunlari orasidagi masofa quyidagicha aniqlanadi:

£ zu = £ef/n, m (7.29)

bu yerda n - zulfin ustunlarining soni.

Yordamchi to„sinning talab etilgan qarshilik momenti quyidagi formula orqali

aniqlanadi: W = —^тах , m³ (7.30)

Ru

bu yerda R_u - prokatning egilishga bo„lgan hisobiy qarshiligi, kPa.


115





Yordamchi to„sinlarni hisoblashda qoplamaning vertikal tekisligi bo„yicha a_t uzunlikdagi qismi yordamchi to„sin bilan birga ishlaydi deb qabul qilinadi va uning qiymati quyidagi formula yordamida hisoblab topiladi (7.17, c-rasm):

dt = b + l , 3-t, - и , m (7.31)

bu yerda b - qo„shtavr tokchasining kengligi, m (agar, yordamchi to„sin shvellerdan iborat bo„lsa, u holda b = 0 ); ft_u - po„lat tunukaning hisobiy qarshiligi, MPa; E - po„lat tunukaning elastiklik moduli, MPa; t , - qoplamaning qalinligi, m.


a)


M epyurasi





b)





So


So


V


<1


So


J\


So

16. 
    rasm. Yordamchi to‘sinlarni hisoblash sxеmalari: a - umumiy hisoblash sxemasi; b - har bir yordamchi to„singa ta’sir etadigan gidrostatik bosimning o„rtacha qiymatini aniqlash sxemasi; c - yordamchi to„sinning hisobiy kesim yuzasi; 1 - asosiy to„sin (rigel); 2 - qoplama.
    

1


116





Yuqoridagi hisoblash sxemasi (7.17,c-rasm) bo„yicha yordamchi to„sinning ko„ndalang kesimi qoplamaning elementar bo„lakchasi bilan birgalikda yig„ma kesimni tashkil etadi, shu bois ham yuqorida hisoblab topilgan W qiymati bo„yicha sortamentdan yordamchi to„sin profil raqamini aniqlashda, uni bir raqamga kichik qabul qilish tavsiya etiladi. Chunki, bunda qoplamaning qalinligini ham e’tiborga olish kerak. Shundan so„ng qabul qilingan yig„ma kesimning inertsiya momenti J_x va minimal qarshilik momenti W_min aniqlanadi. Yig„ma to„sin profilining to„g„ri qabul qilinganligi quyidagi shart bo„yicha tekshiriladi: W_min > W.

Yassi po‘lat zulfinlarning vertikal ustunlari, yordamchi to„sinlarga tayanch vazifasini o„tashi bilan birga bir vaqtning o„zida ko„ndalang bog„lam fermalarining yuklangan belbog„i vazifasini ham o„taydilar. Shu sababli zulfinning vertikal ustunlari aloxida hisoblanmaydi. Ular ko„ndalang fermalarni hisoblashda, fermaning yuklangan belbog„lari sifatida bo„ylama kuchlarga va maxalliy egilishga ishlaydigan elementlar singari murakkab zo„riqishlarga hisoblanadi. Odatda yassi po„lat zulfinlarning vertikal ustunlari yakka qo„shtavrlardan yoki bir juft shvellerlardan iborat deb qabul qilinadi.