Yassi zulfinlardagi bo‘ylama bog‘lamlar, rigellarning yuklanmagan belbog„lari bilan birgalikda bo„ylama bog„lam fermalarini tashkil etadi.
Bo„ylama bog„lam fermalarining hisobini bir muncha soddalashtirish maqsadida ularning panjarasidagi zo„riqishlar faqat zulfinning og„irlik kuchi Fzo ta’siridangina hosil bo„ladi deb qarash mumkin. Bunda zulfinning og„irlik kuchiuning og„irlik markazidan rigellarning yuklangan va yuklanmagan belbog„larining qanday masofada joylashuviga qarab 0 , 6 Fzova 0 ,4Fzo nisbatda taqsimlanadi (7.19,b-rasm). Demak, zulfinning butun og„irlik kuchining qariyib 40% bo„ylama bog„lam fermaning yuqori belbog„idagi tugunlarga uzatiladi.
Shunga asoslanib, bo„ylama bog„lam fermasining har bir tuguniga ta’sir etadigan kuchni quyidagi formula yordamida aniqlash mumkin:
Ft = 0,4-Fzo-fp/fef, kN (7.38)
Shundan so„ng bo„ylama bog„lam fermasining o„zaklaridagi zo„riqishlar qurilish mexanikasida tavsiya etiladigan usullar bo„yicha aniqlanadi va ularning ko„ndalang
121
kesimlari yengil po„lat fermalarni konstruktsiyalash va hisoblash asoslari bo„yicha qabul qilinadi.
Bo„ylama bog„lam fermasining ustunlari bir vaqtning o„zida ko„ndalang bog„lam fermalarining yuklanmagan belbog„lari vazifasini ham o„taydilar. Shuning uchun ham ushbu o„zaklar ko„ndalang bog„lam fermalarini hisoblashda cho„zilishga ishlasa, bo„ylama bog„lam fermasini hisoblashda esa ular siqilishga ishlaydi. Lekin shunga qaramay ularning mustahkamligini va ustuvorligini yetarli darajada ta’minlash maqsadida ular faqat siqilishga ishlaydi deb, ularning ko„ndalang kesimlari tanlanadi.
Segmentli zulfin elementlarini konstruktsiyalash va hisoblash.
Yuza joylashgan segmentli zulfinlarni konstruktsiyalashda, dastlab ularning aylanish o„qining yuqori b’efdagi suv sathiga nisbatan vaziyati aniqlab olinadi. Odatda segmentli zulfinlarning aylanish o„qini yuqori b’efdagi suv sathidan biroz yuqoriroqqa joylashtirish maqsadga muvofiq bo„ladi. Chunki, bunda zulfinlarning tayanch qismini muzlashdan, cho„kindilar bilan ifloslanishdan va suv betida harakatlanuvchi jismlar (muz parchalari, shox-shabbalar va h.k.) ta’sirida mexanik shikastlanishlardan asrashga erishiladi.
Segmentli zulfinlar qoplamasining egrilik radiusi ularning portal ramalarining ishlashiga va zulfinning og„irligiga katta ta’sir ko„rsatadi. Qoplamaning egrilik radiusi qancha katta bo„lsa, portal ramaning ustunlari shuncha katta bo„ladi va zulfinning og„irligi ham nisbatan katta bo„ladi.
Segmentli zulfinning balandligi quyidagicha aniqlanadi:
/izb=H + ( 0 , 3. . .0 , 5 ) , m (7.39)
bu yerda H - yuqori b’efdagi suvning chuqurligi, m.
Segmentli zulfinlarning konstruktsiyalashda ularning qoplamasining egrilik radiusi aniqlanadi:
r=( 1 , 2. . .1 , 5 )-/izb, m (7.40)
122
Segmentli zulfinlarning rigellari ham imkoni boricha xuddi yassi zulfinlarning rigellari kabi teng yuklanganlik sharti bo„yicha joylashtirishi kerak. Buning uchun ular gidrostatik bosimning teng ta’sir etuvchisidan bir xil masofada joylashgan bo„lishi kerak.
Segmentli zulfinlarda quyi rigelning tekisligi suv o„tish yo„lining tekisligidan a2 masofada bo„lishi kerak: a2 « 0 , l 2 - /гzЬ, m (7.41)
Segmentli zulfinlarda yuqori konsol qismining uzunligi а1 va o„rta panelning uzunligi a quyidagi nisbatlarda qabul qilinadi:
a1 « 0 , 4 8 - /izb, m va a « 0 , 4 - /izb, m (7.42)
Segmentli zulfinlar oraliq qurilmalarining konstruktsiyalari bo„yicha quyidagi turlarga bo„linadi: bikr to„g„ri oyoqli (7.20,a-rasm); egiluvchan to„g„ri oyoqli (7.20,b- rasm); elgiluvchan qiya oyoqli (7.20,c-rasm); rigelga sharnirli biriktirilgan oyoqli (7.20,d-rasm).
Qiya oyoqli segmentli zulfinlar bir qancha afvzalliklarga ega bo„ladi. Masalan, zulfinning oraliq qurilmalarida konsolning mavjudligi asosiy rigellardagi eguvchi moment miqdorlarini kamaytirish imkonini beradi va natijada rigelning balandligi kamayib, ko„ndalang fermalaraning (diafragma) ham og„irligi sezilarli darajada kamayadi. Bu esa zulfinning xususiy og„irligini kamayishiga asos yaratadi.
Segmentli zulfinlarning yuk ko„taruvchi qismlarini konstruksiyalashda zulfinning oyoqlari rigellar bilan bikr tarzda biriktirilishi ancha maqsadga muvofiq bo„ladi. Chunki, bunday hollarda zulfinning oyoqlari va rigellari bir butun holda ishlovchi rama konstruktsiyasini (portal) tashkil etadi (7.21-rasm).
Segmentli zulfinlarning portallari quyidagi turlarga bo„linadi: П-shaklidagi rama (7.21,a-rasm); П-shaklidagi konsolli rama (7.21,b-rasm) va trapetsiya shaklidagi konsolli rama (7.21,c-rasm).
Odatda rama oyoqlari tayanchlarga sharnirli biriktiriladi. Shunda rama rigellari egilishga ishlaganida ularga bikr tarzda biriktirilgan rama oyoqlarining ma’lum bir qismi ham egilishga ishlaydi va tayanch sharnirlarida gorizontal yo„nalgan tayanch reaktsiyalari hosil bo„ladi.
123
b) J
N\NH/V
d)
Do'stlaringiz bilan baham: |