Ijtimoiyish

Ko'makka  muhtoj  bolalarni  hayotga  psixologik  jihatdan

 

tayyorlash.

M a’lumki,  ko‘m akka  muhtoj  bolalar  ju d a   sezgir  va  o ‘zining 

jism oniy  imkoniyatlari  cheklanganidan  xijolat  holatida  yashaydilar 

va doim o  buni  yashirishga  intiladilar.  Ularning  ko‘ngillari  nozik va 

sezuvchan  boMadi.  Shuning uchun  ijtimoiy  ish tam oyillarini ana shu 

sharoitdan kelib chiqib belgilash m aqsadga muvofiq boMadi.

Tam oyillar bilim lam i  tashkii  qilishning  muhim  vositasi  sifatida 

qonuniyatlar  bilan  bir  qatorda  -   faoliyatning  m uqarrar  qoidalarini 

belgilovchi  asosiy  tayanch  g ‘oyalar,  qoidalar  sifatida  amal  qiladi. 

Tam oyillar  bilish  va  atrof-borliqni  o ‘zgartirish  jarayonida  vujudga 

keladigan  m antiqiy  xulosalarning  natijasidir.  Tam oyillar,  qonuni- 

yatlardan  farqli  oMaroq,  odam larning  subyektiv  xulosalari  boMishi 

ham mumkin:

H ar  bir  fan  nazariy  v a  am aliy  bilim lar,  nazariyalar,  uslub  va 

uslubiyat  (texnologiya)lar  qorishmasidan  iborat.  Shundan  kelib 

chiqilsa,  ijtimoiy  ish  faoliyatning  universal  turi,  bilim ning  sohasi 

sifatida  esa  u  boshqa  fanlam ing  butun  bir  majmuyi  bilan  uzviy 

bogMiq,  ijtim oiy  ish  tam oyillarining  bir  necha  guruhini  ajratib 

ko‘rsatish mumkin:

210

---

— M azmuniga  ko‘ra:  insonparvarlik;  demokratizm;  qonuniylik; 

kishiiar  faoliyatining  muayyan  shart-sharoitlari  bilan  bogMiqlik; 

ijtimoiy faollikni rag^atlantirish;  ijtimoiy adolat; altruizm;  ijtimoiy, 

jamoaviy  va  shaxsiy 

m anfaatlarning  uyg‘unlashuvi;  o^zini-o^zi 

ta ’minlash;  ijtimoiy xizm atlar sohasida  inson  va  fuqarolar huquqini 

himoya  qilish  va  ularning  davlat  tomonidan  kafolatlanishini 

ta’minlash,  fuqarolar  uchun  ijtimoiy xizmatlarga  ega  boMishda teng 

imkoniyatlarni  ta ’minlash;  xizm atlarga  ega  boMishda  fiiqardlaming 

roziligi;  ijtim oiy  xizm atlarga  ega  boMishning  ochiqligi;  ijtimoiy 

ishda  sir  saqlash;  ijtimoiy  xizm atning  barcha  tur  v a  shakllari 

vorisiyligi; adreslilik;  sogMigi  va  hayoti  x av f ostida boMgan  fuqaro­

larga ko6m ak  berishdagi  ustuvorlik;  profilaktika yo‘nalishi;  ijtimoiy 

reabilitatsiya  va  adaptatsiyaga ko-m aklashuv;  idoralararo  va  fanlar- 

arolik;  faoliyat  nuqtayi  nazaridan  yondashuv;  ijtimoiy  xizmatni 

nududiy tashkil qilish; aholiga  ijtimoiy xizmat kobrsatishda ko‘ngilli 

jam oatchilik  faoliyatini  davlat  tomonidan  qoMlab-quvvatlash  va 

boshqalar;

— Tashkiliy:  ijroni  nazorat qilish va tekshirish; xizm atchilarning 

vakolatlari va m as’uliyatlari, huquqlari  va majburiyatlarining birligi; 

umumiylik; kom plekslik; vositachilik; hamkorlik; yordam ko4rsatish 

va boshqalar;

—  Psixologik-pedagogik:  kom pleks  va  differensiallashgan 

yondashuvlar;  texnologik  vakolatlilik;  faollikni  rag'batlantirish; 

maqsadga  y o 6naltirilganlik;  hamdardlik,  jozibadorlik,;  ishonch; 

vorisiylik;  paydarpaylik;  uzluksizlik;  mijozning  yqsh  va  shaxsiy 

xususiyatlarini  hisobga olish va boshqalar.

Tam oyillardan ba’zi birlarini ko6rib chiqamiz.

Insonparvarlik  ijtimoiy  ishdagi  insonni  oliy  qadriyat  sifatida 

baholaydigan,  uning  fuqarolik  sha’ni  va  huquqlarini  himoya 

qiladigan,  shaxsning  o 'z   qobiliyatlarini  erkin  va  har  tomonlama 

nam oyish  qilishi  uchun  sharoit  yaratadigan  yetakchi  maqsadli 

ko'rsatm adir.

Xizmat yo‘riqnomalari, buyruqlar va farnioyishlar bilan tartibga 

solinadigan  rasmiy  munosabatlardan  farqli  oMaroq,  ijtimoiy  xiz- 

matchi  va m ijoz o ‘rtasidagi  norasmiy aloqalar,  avvalo,  sanksiyalash 

ahamiyatiga  ega  boMmagan,  shaxsiy  sifatlarning  rtyhiy  jihatdan 

mosligi,  m anfaatlarning  umumiyligi,  simpatiyalar  va  antipatiyalar

211

---

asosida  vujudga  keladi.  Ijtimoiy  ishdagi  m unosabatlarning  noras- 

miyligi  ruhiy  fenomen  sifatida  namoyon  boMsa  ham  ijtimoiy 

xizm atchining xizmat majburiyatlari,  lavozim  faoliyatlari doirasidan 

chetga chiqmaydi.