Ijtimoiyish



Download 10,86 Mb.
Pdf ko'rish
bet34/74
Sana02.01.2022
Hajmi10,86 Mb.
#311427
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   74
Bog'liq
Ijtimoiy ish etikasi

VII bob.

  IJT IM O IY  ISH E TIK A SI: ASOSIY TA M O  Y IL

VA PR IN TSIPLA R

Reja:


7.1  Ijtim oiy ishda axloqiy tam oyillar.

7.2 Ijtim oiy ishda x alqaro axloqiy sta n d artlar.

7.3  Ijtim oiy  ish  xodimining  axloqiy  me’y o rlarn i  hayotga 

tatb iq  etishi.



Ijtimoiy  ish  eiikasi:  tamoyillar  va  printsiplar  —

  1994-yilda 

Kolombo  shahri  (Shrilanka) 

da  Ijtimoiy  xodim lar  xalqaro 

federatsiyasi  umumiy  yig‘ilishida  «Ijtimoiy  ish  etikasi:  tamoyillar 

va  nazariyasi»  nomli  hujjat  qabul  qilindi.  Bu  hujjat  ikki  qismdan 

iborat.  «Ijtimoiy  ish  tamoyillarining  xalqaro  deklaratsiyasi»  va 

«Ijtimoiy  xodim lam ing  xalqaro  axloqiy  andozalari».  Bu  hujjat- 

larning qabul  qiiinishi  Federatsiya tomonidan  uzoq  yillar davomida 

orqaga surib kelindi, bunga ajabhanmasa ham  bo'ladi.  Bu tashkilotga 

a ’zo  bo'lgan  yuzlab  m am lakatlam ing  a ’zolari  diniy  v a  siyosiy 

qarashlari  bo'yicha  ju d a  xilm a-xil.  Ulami  y o ila g a n   daviatlar 

o ‘zlarining  tuzilishi,  boshqaruv  shakllari,  madaniyati  bo‘yicha 

xilm a-xil  bo‘lib,  o'zlarining  an ’analariga  va  ijtimoiy  ishning 

shakllanish  tarixiga  ega.  QizgMn  munozaralardan  keyin  umumiy 

xulosaga  kelishga  muvaffaq  bo'lindi,  shuning  natijasida  mazkur 

deklaratsiyalar dunyoga keldi.

«Ijtim oiy ishning axloqiy tamoyillari deklaratsiyasida» quyidagi 

tam oyillar bayon qilingan:

H ar  bir  odam  noyob  hodisa  bo‘lib,  unga  axloq  nuqtayi 

nazaridan e ’tibor berish lozim.

Har  bir  odam  o ‘z   ehtiyojlarini  qondirishda  boshqalarning 

huquqlariga  zarar  yetkazmasdan  harakat  qilish  huquqiga  ega  va  u 

jam iyat farovonligini oshirishga o ‘z  hissasini qo'shishi  lozim.

191



H ar  bir jam iyat,  boshqaruv  shaklidan  qat’i  nazar,  o ‘zining  har 

bir  a ’zosini  maksimum  darajada  noz-ne’m atlar  bilan  ta ’minlashga 

intilishi lozim.

Ijtimoiy soha xodimlari  ijtimoiy adolat tam oyillariga doxildir.

Ijtim oiy  soha xodimi o ‘zining bilim larini,  ko‘nikm a va  malaka- 

larini  alohida odamlar,  guruhlar, jam o a va jam iyatlar taraqqiy etishi 

uchun,  shaxsiy-ijtim oiy  nizolam i  hal  qilish,  ularning  oqibatlarini 

bartaraf etish uchun sa rf qilishi  lozim.

Ijtim oiy  ish diskrim inatsiyani rad etish  asosiga quriladi. Demak, 

u  m ijozlarning jin si,  yoshi,  millati,  diniy  e ’tiqodi,  tili,  siyosiy  e 'ti- 

qodlari, jin siy  yo‘naltirilganIigidan q at’i  nazar, am alga oshriladi.

Ijtim oiy  xodim lar  har  bir  odam  va  ijtimoiy  guruh  huquqlarini, 

uning  m ustaqilligi va  sha’nini  hurm at qilar ekan,  «В М Т  ning  inson 

huquqiari xartiyasi» va boshqa xalqaro hujjatlarga asoslanishadi.

Ijtim oiy  ish  mijozlarning  dahlsizligini  himoyalash  tam oyiliga 

asoslanadi,  bunga  tanlov  erkinligi  v a  kasbiy  sir,  m ijozning  o ‘z 

huquqiari  v a  «shaxsiy  ishi»  delosi  m ohiyatini  tushuntirib  berishga 

boMgan huquqi  ham kiradi.

Ijtim oiy  xodim lar  kasbiy  sir  saqlaydilar,  hatto 

u  amaldagi 

qonunchilikka zid  boMsa  ham.  Ijtimoiy  ish  mijozning  ishtiroki  va  u 

bilan  ham korlikka  asoslanadi.  Ijtimoiy  xizm atchilar  o ‘zlari  duch 

keladigan  har qanday  murakkab vazifani  hal  qilishda  m ijozlar bilan 

ham korlik  qilishilari  lozim,  bunda  m ijozning  m anfaatlarini  eng 

yaxshi  usulda  himoya  qilish  uchun  harakat  qilish  kerak.  Ijtimoiy 

soha  xodim lari 

xizmatlaridan 

foydalanayotgan 

shaxslar  o ‘z 

m uam m olarini  hal etishda ju d a faol ishtirok etishlari  lozim. M ijozlar 

har  doim   ijtim oiy  soha  xodimi  tom onidan  ana  shu  birgalikdagi 

harakatlarning maqsadi  va oqibatlari  (xatar va  foyda)  haqida m a’lu- 

mot olishlari zarur.

IjtimOiy  ish  mijozlarining  ixtiyoriyligi  tam oyiliga  asoslanadi. 

Demak,  u  har  qanday  majburiylikni  minim um   darajaga  tushirish 

uchun y o ‘naItirilgan boMadi.

Ishtirokchilardan  bir  guruhining  m uam m olarini  boshqa  guruh 

m uamm olari  hisobiga hal qilish zaruriyati tugMlganda m ajbur qilish, 

har  doim   m uqobil  guruhning  m anfaatlarini  batafsil  ko‘rib  chiqish, 

har  ikki  guruhni  toMa eshitib  boMgandan  keyingi  tamoyil  tanlashga 

asoslanishi  kerak.  Ijtimoiy  soha  xodim lari  muqobil  guruhning  har

192



ikkisini  ham  malakali  vakillar  bilan  ta ’minlashlari  zarur.  Ijtimoiy 

xodimlar,  shuningdek,  o ‘z  mamlakatlari  qonunchiligida  ochiq 

majbur qilish  imkoniyatlarini minim um  darajaga tushirishlari kerak.

Ijtimoiy  ish  o ‘z   fuqarolarini  ezadigan,  terrorizm,  qiynoqlar  va 

shunga  o ‘xshash  shafqatsiz 

vositalardan  foydalanadigan  biror 

shaxs,  guruh,  siyosiy  kuchlar yoki  hokimiyat  tuzilmalarini  qoMlab- 

quvvatlashga mutlaqo zid.

«Ijtimoiy  ishning  xalqaro  axloqiy  andozalari»  da  5  guruh 

ko‘rsati!gan  axloqiy  hulq-atvor  andozalari;  m ijozlar  bilan  o czaro 

munosabatlar; agentliklar  va tashkilotlar bilan o czaro munosabatlar; 

ham kasabalar bilan o ‘zaro munosabatlar; kasbga munosabat.

Axloqiy xulq-atvor andozalari:

Har  bir  inson  betakror  ekani,  inson  xulq-atvorini  va  unga 

ko‘rsatiladigan  yordamini  belgilaydigan  sharoitlar  noyob  ekanini 

tushunishga intiling;

Kasbiy  qadriyatlam i  tatbiq  qiling,  bilim  va  ko‘nikmalaringizni 

takom illashtiring;  kasbingiz  obro‘sini  tushiradigan  xatti-harakatlar 

qilmang;

Shaxsiy va kasbiy imkoniyatlaringizga ortiqcha baho bermang;

Har  doim  paydo  boMayotgan  muammolarni  hal  qilishda  bilim- 

laringiz, ko‘nikm alaringiz va ilmiy bilish metodlaridan foydalaning.

Jam iyat  hayotining  sifatini  yaxshilashga  xizm at  qiladigan 

siyosatning  asosiy  yocnalishlarini  va  ijtimoiy  dasturlam i  ishlab 

chiqishda kasbiy tajribangizdan foydalaning.

Ijtimoiy  ehtiyojlar,  shaxsiy,  guruh  va jam oa,  m illiy  va  xalqaro 

ijtimoiy  muammolarning  mohiyati  va  xususiyatini  aniqlang  va 

ularni tushuntiring.

0 4zingizning  huquqiy  shaxs  sifatida  ham,  kasbiy  uyushma, 

agentlik  yoki  tashkilot  vakili  sifatida  ham  bajarayotgan  harakat- 

laringizni tushunarli shaklda aniq va ravon izohlang.

M ijozlar bilan o‘z aro  m unosabatlar:

1. M ijozlarga  nisbatan  majburiyatlaringizni  birinchi  o ‘ringa 

qo‘ying,  biroq  boshqa  odam larning  axloqiy jihatlarini  ham  hurmat 

qiling.

2. M ijozning  o ‘zaro  ishonch,  sir  va  konfidensiallikka,  axborot- 

dan mas’uliyatli foydalanishga boMgan huquqlarini him oya qiling.

193



Axborot  to ‘p!ash  va  uni  boshqa  shaxslarga  berish  faqatgina 

mijozning  m anfaatlari  yoMida  am alga  oshiriladigan  kasbiy  faoliyat 

doirasida  yuz  berishi  mumkin,  bu  harakatlam ing  zarurligi  haqida 

m ijoz  oldindan  xabardor  qilm ay  turib  va  uning  roziligisiz 

boshqalarga  berilm aydi.  Bundan  mijoz  o ‘z  xatti-harakatlari  uchun 

m as’ul  bo‘la  olm aydigan  va  bu  harakatlar  boshqa  shaxslar  uchun 

jid d iy   x a v f  tug‘diradigan  holatlar  mustasno.  M ijoz  o ‘z  haqida 

ijtimoiy xodim da m avjud boMgan har qanday axborot bilan tanishish 

huquqiga ega.

3. M ijozning shaxsiy  intilishlari,  tashabbuslari  va  xususiyatlari­

ni  qadrlang  va  hurm at  qiling.  Agentlik  va  ijtimoiy  m uhit  doirasida 

ijtimoiy  xodim  m ijozga  o ‘z   xatti-harakatlari  uchun  m as’uliyatli 

boMishda  ko'm aklashadi.  Biror  sababga  ko‘ra  mana  shu  darajada 

kasbiy  yordam  ko‘rsatilishini  imkoni  boMmasa,  bu  haqda  mijozga 

xabar beriladi v a u o 'z  bilganicha harakat qiladi.

4. M ijozga  (alohida  odam ga,  guruhga,  jam oaga,  jam iyatga) 

o ‘zini  nam oyon  qilishi  va  shaxsiy  salohiyatini  maksimal  rivojlanti- 

rishda yordam   bering,  shu  bilan  birga boshqa odam larning ham  hu­

quqlarini  m azkur  darajada  saqlang.  M ijozga  xizm at  ko‘rsatish 

asosida  uning  mutaxassis  bilan  m uloqotlarida  o ‘zining  qonuniy 

istaklari  va  foydasiga  erishish  uchun  foydalanish  zarurligini 

tushuntirish yotadi.

A gentliklar va tash k ilo tla r bilan o‘zaro m unosabatlar.

1. Ijtim oiy  siyosatlari.  metodlari  va  amaliyoti  m ijozlarga  sifatli 

yordam  ko‘rsatish  va  kasbiy  ijtimoiy  ishni  qoMIab-quvvatlashga 

qaratilgan  agentliklar  va  tashkilotlar  bilan  mustahkam  hamkorlikda 

ishlash.

2. Agentlik  yoki  tashkilotning  nizom dagi  maqsadlari 

va 

vazifalariga  to ‘la  m as’uliyat  bilan  m unosabatda  boMish;  Ijtim oiy 



ishning  eng  yuksak  andozalariga  erishish  m aqsadida  am alga 

oshirilayotgan  ijtimoiy  siyosatni,  uning  uslubiyoti  va  amaliyotini 

ishlab-chiqishga o ‘z  hissasini qo‘shish.

3. M ijoz  taqdiriga  toMa  mas’uliyat  bilan  m unosabatda  boMish; 

Ijtimoiy 

siyosatga, 

uning  uslubiyoti 

va 


am aliyotiga 

zarur 


o ‘zgarishlam i  tegishli  agentliklar  va  tashkilotlar  orqali  kiritish; 

Barcha  imkoniyatlardan  fOydalansangiz-u,  biroq  o ‘zgartirishlam i




kiritishning  imkoni  boMmasa,  unda  yuqori  tashkilotlarga  yoki 

m anfaatdor keng jam oatchilikka murojaat qilish.

4. M ijozga yoki jam oga  ijtimoiy  ish  samaradorligi  to ‘g ‘risidagi 

hisobotni  mijozlarga,  agentlik  va  tashkilotlar  oidida  vujudga 

keladigan  muammolarni  davriy  tahlil  qilish,  shuningdek,  shaxsiy 

faoliyatingizni tahlil  qilish  shaklidagi  kasbiy hisobot sifatida taqdim 

qilish.

5. Ijtimoiy  ish  axloqiy  tam oyillari  harakati,  bajariladigan  ish 

tartibi va amaliyotiga zid boMgan harakatlam i qilmaslik.

H am k asab a lar bilan o‘z a ro  m unosabatlar.

1. Hamkasblaringiz va boshqa m utaxassislam ing kasbiy tayyor- 

garligi  va  am aliy  faoliyatiga  hurm at  bilan  m unosabatda  boMish, 

ularga  ijtimoiy  ish  samaradorligiga  erishishlarida  qoMdan  kelgan 

yordam ni berish.

2. H am kasblar v a  boshqa  m utaxassislam ing  turlicha  fikrlari  va 

am aliy  yondashuvlariga hurm at  bilan  m unosabatda  boMish,  tegishli 

tashkilotlarda  tanqidiy  m ulohazalam i  toMa  m as’uliyat  bilan  bayon 

qilish.


3. Hamkasblar, boshqa m utaxassislar va ko‘ngillilar orasida bir- 

birlarini  o ‘zaro  mukammallashtirish  va  o ‘zlarini  namoyon  qilish 

m aqsadida  bajarilayotgan  bilimlar,  ko‘nikm alar va  g ‘oyalar olishga 

va tarqatishga boMgan harakatlarga ko‘maklashish.

4. M ijozlar  manfaatlari  yoki  axloq  m e’yoriari  buzilishi  to ‘g ‘ri- 

sidagi har qanday m a’lum otlam i tegishli idoralarga yetkazish.

5. Hamkasblarni adolatsiz hurujlardan him oya qilish.

Kasbga m unosabat.

1.K asbning  qadrini.  bilim lar  va  metodologiyasini  himoya 

qilish,  ularni  ommalashtirish  va  takomillashtirishga  o ‘z   hissasini 

qo‘shish.

2. Ijtimoiy 

ishdagi 

prefessionalizmni 

koMarish, 

uni 


har 

tom onlam a takomillashtirishga harakat qilish.

3. Kasbini  o ‘rinsiz tanqiddan  him oya qilish,  kasbini  zarur ekani 

to ‘g ‘risidagi  ishonchni mustahkamlash  uchun  imkoni  bor  ishlaming 

barchasini qilish.

4. Kasbini uning nazariyalari, usullari va am aliyotini konstruktiv 

tanqid qilish.

195



5. 

Yangi  va  mavjud  boMgan  ehtiyojlam i  qondirish  uchun  zarur 

boMgan  ijtimoiy ishning yangicha yondashuvlari va usuliarini  ishlab 

chiqishni har tom onlam a rag‘batlantirish.

Ijtim o iy  xodim ning m a jb u riy a tla ri:

1.  M ijoz  shaxsining  sha’ni  va  noyobligini  hurm at  qilib  uni 

harakatga, ijodga undash.

2.  M ijozga quloq tuta bilish, sabr-toqat ko'rsatish, muammo va 

vaziyatni  tushunish,  uning  o ‘m iga  o ‘zini  q o ‘y a  bilish,  nazokat  va 

odob ko‘rsata bilish.

3.  Muloqotmand  boMish,  ochiq  boMish,  mijozni  gapirtira 

bilish,  birgalikda  m uam m olam ing  yechim ini  aniqlash,  atrofdagilar 

uchun kerakli va qiziqarli boMish;

4.  M ijoz  va  uning  atrofidagilar  o ‘rtasida  vosita,  bogMovchi 

halqa  boMish,  m ijozga  ko‘rsatilayotgan  xayriya  yordami  orqali 

uning sha’ni pastga urilishiga yoM q o ‘ymaslik.

5.  M ijoz  bilan  ishlashda  norasmiy  boMa  bilish,  m ijozning  o‘z 

muammolarini  hal  qilishda  m aslahatchi,  ko‘makchi  vazifasini 

bajarish, o ‘zaro munosabatlarni tenglik asosida qurish.

6.  Doimo  insonparvarlik  va  m ehribonlik  nuqtayi  nazaridan 

yondashish.  M ijozni  muhokama  qilm aslik  va  unga  tanbeh  ber- 

maslik;  shaxs  yoki  odam lar  guruhiga  g ‘ayriinsoniy  v a  diskrimi- 

natsion  yondashuvlam ing oldini  olish;  m ijozni jism oniy  yoki  ruhiy 

o ‘ng‘aysizlikdan,  asabiylashishdan,  xavfdan  va  xatarlardan  himoya 

qilish.

7.  0 ‘z   xulq-atvorining  yuksak  axloqiy  andozalarga  mosligini 

saqlash,  har  qanday  makrlar,  birovlarni  aldash,  порок  xatti- 

harakatlam i  istisno  qilish.  Doimo  faqatgina  mijoz  manfaatlari 

yoMida harakat qilish.

8.  0 ‘ziga  ko‘makchilam i  topa  bilish,  ijtimoiy  ishni  rivojlan- 

tirishda jam oatchilik ko‘magini ta ’minlash.

9.  Faqatgina  o ‘zi  vakolatli  boMgan  doirada  ish  yuritish,  o ‘z 

ishining  sifati  uchun  shaxsan  m as’ul  boMish;  tashqi  ta ’sir  va 

bosim larga  berilm asdan,  mijozni  qoMlanilayotgan  tadbirlar,  unga 

ko‘rsatayotgan  yordam i,  yozuvlar,  to‘pIanayotgan  m a’lum otlar 

haqida xabardor qilish;

10. 

0 ‘zining  kasbiy  munosabatlaridan  shaxsiy  m aqsadlar 



yoMida 

foydalanmaslik, 

vaziyatlam i 

m uhokam a 

qilish 

va

196




Uiliolashda  faqat  kasbiy  m aqsadlar  bilan  ishtirok  etish,  mijoz 

lihonib  bildirgan  simi  hurm at  qilish  v a  uni  fosh  etm aslik. 

Ko'rsatilgan  xizm atlar  uchun  haqni  faqat  qonuniy  asoslarda  olish. 

Hajari Igan ish uchun qim m atbaho sovg‘alar olmaslik.

11. 

Kasbiy  bilimlari,  mahorati,  malakasini  uzluksiz  oshirib 



borishga  intilish.  0 ‘z   am aliy  faoliyatini  kasbiy  bilim lar  asosida 

tashkii etish.

12. 

Kasbning obro'si  va pokligini himoya qilish va orttirishga 



intilish.  Kasbiy  o ‘zaro  m unosabatlar  va  o ‘zaro  ta’sir  jarayonida 

hamkasblar  ishonchiga  hurm at  bilan  qarash,  nazokat  va  adolatni 

saqlash.  Kim  boMishidan  q at’i  nazar hamkasbi  axloqqa  zid  harakat 

qilsa, unga qarshi choralar ko‘rish (V.G.Bocharova).

Odatda,  sovuqqonlik  deb  bahoianadigan  kasbiy  m e’yorlam i 

buzish  yoki  xatolar  «beg'am lik,  m alakasizlik  yoki  oldindan 

o 4ylangan  niyat  tufayli  kasbiy  me’yorlarni  buzish»  sifatida 

baholanadi.  Ijtimoiy soha  xodimlari  maxfiylikni  buzganlari,  bolalar 

bilan 

yomon 


m unosabatda 

boMinayotgani 

haqidagi 

shubha 


to ‘g'risid a 

xabar 


bermaganlari, 

suiste’molliklar, 

so‘z  

bilan 


haqoratlar  yoki  jism oniy  zo ‘ravonlik  tahdid  singari  holatlarga 

befarqlik,  xatti-harakatlar  yordam ida  haqoratlash,  davolash  yoki 

axloq  tuzatish  muassasasiga  xatar  natijasida  yotqizish  tufayli 

erkinlikni cheklagani uchun sud tomonidan ta ’qib qilinishi mumkin.

Ijtim oiy  ishchilam ing  axloq  to ‘g‘risidagi  bilimlari  kasbiy 

am aliyotining 

muhim 

qismi 


hisoblanadi. 

Ularning 

axloqiy 

xushm uom alalik  bilan  yo‘l  tutishga  intilishlari  va  qobiliyatlari 

taqdim  etilgan  xizm atlar  sifatining  muhim jihati  hisoblanadi.  IIXF 

va  IIMXA  lam ing  axloqqa  qaratilgan  maqsadlari  bu  ijtimoiy  ish 

tashkilotlari,  ijtimoiy  ish  maktablari  va  ijtimoiy  ish  sohasi  bilan 

shug‘ullanadigan  talabalar  tomonidan  axloqiy  m uam m olam ing 

tahlili  va  m uhokama  jarayonlarini  osonlashtirish  v a  bajarilishiga 

yordam   berish  hisoblanadi.  Ijtimoiy  ish  xodimlari  duch  keladigan 

axloqiy  m uam m olam ing  b a’zilari  o ‘zIari  yashaydigan  hududga  xos 

boMishi,  boshqalari  esa  barcha  davlatlar  uchun  umumiy  boMishi 

m um kin. 

Umumiy 


tam oyillarga 

rioya 


qilgan 

holda, 


umumtasdiqlangan  IIXF  v a  IIMXA  o ‘z   oldilariga  butun  dunyo 

ijtim oiy  ish  xodim larining  o ‘zlari  duch  keladigan  m uam m olar  va 

dilem m alar orasida  fikr yuritishi  va  mulohazalami  kuchaytirishi  va

197



rag'batlantirishi  ham da  ular  tomonidan  aniq  qabul  qilinadigan 

qarorlar,  xulosalam i  axloqiy  m uam m olar  majmuasining  umumiy 

bilim lariga asoslanishini  maqsad  qilib q o ‘ydilar.  Ijtimoiy  ish  sohasi 

axloqiy tom onlarining muammoli jabhalari quyidagilar hisoblanadi:

-   nizolarni  barcha  tom onlariga  sodiq  va  xolis  boMgan  holda 

bartaraf qilish zarurligi;

-  ijtimoiy  ishchilar yordam chilar sifatida  harakat qilishlari  bilan 

bir  vaqtning  o ‘zida  yordam  ko‘rsatilish  jarayonini  nazorat  qilishi 

zarurligi;

-   ijtim oiy  ishchilar  o ‘z!ari  ish  olib  borayotgan  m ijozlarining 

talab-ehtiyojlarini  him oya  qilish  majburiyati  va  jam iyat  talablari 

bilan 


o ‘z  

faoliyatlarini 

ko'rsatilgan 

xizmat 


m a’qulligi 

va 


sam aradorligi asosida m uvofiqlashtirilishi zarurligi o ‘rtasidagi nizo.

- ja m iy a t ixtiyorida boMgan resurslam ing  cheklanganligi.

IIXF  va  IIM XA  tegishli  uchrashuvlarda  2000-yiIda  M onrealda 

(Kanada)  alohida  qabul  qilingan,  keyinchalik  2001-yil  may  oyida 

Kopengagenda birgalikda kelishilgan  ijtimoiy  ishning ta ’rifi  m azkur 

hujjatning  boshlangMch  nuqtasi  hisoblanadi.  Ushbu  hujjatda  inson 

huquqlari  v a  ijtimoiy  adolatning  amal  qilinishi  tamoyillarini 

belgilab  beradi.  Keyingi  boMim  ijtim oiy  ish  sohasi  bilan  bogMiq 

boMgan  inson  huquqlari  to 'g 'risid ag i  turli  xil  konvensiyalar  va 

deklaratsiyalar  haqida  bayon  qiladi.  4-boMimda  inson  qadr- 

qim matini  hurm at  qilish,  shuningdek  ijtim oiy  adolat  va  inson 

huquqlariga  am al  qilish  boMimlarida  ko'rsatilgan  asosiy  axloqiy 

tam oyillar  belgilab  oMilgan.  Yakunlovchi  bpMim  IIXF  va  IIMXA 

ning  tegishli  tam shkilot  a ’zolari  tom onidan  detallashtirilishi  kerak 

boMgan  ijtimoiy  ish  axloqiy  xulq-atvorining  asosiy  qoidalarini  o ‘z 

ichiga oladi.

2. Ijtim oiy ish ta ’rifi.

Ijtimoiy  ish  kasbi  insonlaming tinchligini ta ’minlash  maqsadida 

jam iyatdagi  o'zgarishlarga.  insoniy  m unosabatlar  muammolarining 

hal  qilinishiga,  shuningdek  insonlam ing ozodligi  va  imkoniyatlarini 

kengayishiga  imkon  yaratadi.  Ijtimoiy  ishning asosi  boMib,  ijtimoiy 

adolat v a inson huquqlarining amal qilinishi tamoyillari hisoblanadi.




3. X alqaro konvensiyalar.

Inson  huquqlarining  xalqaro  deklaratsiya  va  konvensiyalari 

liummaga  m a’qul  bo‘ladigan  asosiy  standartlam i  (mezonlarni) 

nhukllantiradi.  Ijtimoiy  ishning  am aliy  faoliyati  bilan  quyidagi 

hujjatlar bogMiq:

Inson huquqlarining umumiy deklaratsiyasi:

-   Fuqarolikka  oid  va  siyosiy  huquqlariga  qaratilgan  xalqaro 

shartnoma.

-   Iqtisodiy,  ijtimoiy  va  madaniy  huquqiari  to ‘g ‘risida  xalqaro 

shartnoma.

-   Irqiy  taxqirlashning  barcha  shakllarini 

istisno  qilish 

lo 'g ‘risidagi konventsiya.

-   A yollar  tahqirlanishining  barcha  shakllarini  istisno  qilish 

to‘g ‘risidagi konventsiya.

-  Inson huquqiari to‘g ‘risidagi konventsiya.

-  Aborigen va qabilaga oid xalqlar to ‘g ‘risida konventsiya.

4. T am oyillar.

4.1.  Inson  qadr-qimmatining  hurm at  qilinishi  va  inson 

huquqiari.

Ijtim oiy  ish  barcha  insonlam ing  azaliy  qadriyatlari  v a  qadr- 

qim matining  tan  olinishi  va shulardan  kelib  chiqadigan  huquqlarini 

hurmat  qilinishiga  asoslanadi.  Ijtimoiy  ishchilar  har  b ir  insonning 

tinchligini 

va 

jism oniy, 



fiziologik, 

em otsional 

va 

ruhiy 


yaxlitligining  him oya  qilishlari  va  qoM lab-quwatlashlari  kerak. 

Bular quyidagilam i anglatadi:

1.  M ijozning  o ‘z   o ‘rnini,  yoMini  mustaqil  belgilab  olishi 

huquqini hurm at qilish.

2.  Insonlarning  ishtirok  etish  huquqi.  M ijozlarning  shaxsiy 

hayotiga  qiladigan  mustaqil  qarorlami  qabul  qilishlariga  imkon 

yaratish.

3.  Insonga butun shaxs sifatida nazar solish.

4.  Kuchli tom onlam i aniqlash va rivojlantirish.

4.2.Ijtim oiy adolat.

Ijtim oiy  o ‘zlari  ish  olib  boradigan  insonlarga  v a  umuman 

jam iyatga  aloqador  boMgan  ijtimoiy  adolatning  o ‘matilishiga 

yordam  berishga majburdirlar.  Bu quyidagilam i anglatadi:

1. N egativ (salbiy) tahqirlashga qarshi chiqish.

199-M



2. Tafovutlam i tan olinishi.

3. Chora-im koniyatlarning teng taqsimlanishi.

4. A dolatsizlikka qarshi chiqish.

5. M ustahkam  birdam likda ish olib borish.

5. K asbiy xulq-atvor.

IIXF  va  IIMXA  -   a ’zolari  kasbiy  axloq  v a  m azkur  hujjatning 

mohiyati  bilan  bogMiq  boMgan,  o ‘zIariga  tegishli  boMgan  qoidalar va 

qoMlanmalar to‘plamini  ishlab chiqishlari va toMdirib  borishlari  kerak. 

Milliy  tashkilotlar  ijtimoiy  ishchilami  mazkur  hujjatlar  va  qoidalar- 

dagi  o'zgartirishlari  bilan xabardor qilishlari  kerak.  Ijtimoiy  ishchilar 

o ‘zlarining  mamlakatlari  spetsifikasini  (o'ziga  hosligini)  inobatga 

olgan  holda  qabul  qilingan  qoidalar  va  me’yoriy  hujjatlarga  binoan 

harakat qilishlari kerak.  Shu bilan bir qatorda ular o ‘z  ishlarida kasbiy 

xulq-atvoming quyidagi umumiy qoidalarga amal qilishlari kerak:

1.  Ijtim oiy  ishchilar  o ‘zIarining  ishlarini  sam arali  bajarilishi 

uchun  zarur  boMgan  malaka  v a  kom petentsiya  (huquq,  vakolat) 

darajasini doim o koMarib turishlari va rivojlantirishlari kerak.

2.  Ijtim oiy  ishchilar o ‘z   malakalarini  (m ahoratlarini)  odamlar­

ning  azobga  solinishi  yoki  terrorizm   kabi  noinsoniy  maqsadlarda 

qoMlanilishiga yoM qo‘ymasliklari kerak.

3.  Ijtim oiy ishchilar vijdonan, halol yoM tutishlari kerak.

4.  Ijtim oiy  ishchilar  birga  ishlaydigan  insonlarga  hamdardlik, 

xayrixohlik va g ‘am xo‘rlik bilan muom ala qilishlari kerak.

5.  Ijtim oiy  ishchilar  mijozlarining  qiziqish  v a  talab-ehtiyoj- 

Iarini  shaxsiy  qiziqish  va  talab-ehtiyojlariga  bo‘ysindirm asliklari 

kerak.


6.  Ijtim oiy  ish  xodimlari  sifatli  xizm at  ko‘rsatish  imkoniyat- 

lariga  ega  boMishlari  uchun  o ‘z   ish  joylarida,  um um an,  jam iyatda 

o ‘zlari haqida ham g ‘am xo‘riik qilishlari kerak.

7.  Ijtim oiy  ishchilar  mijozlari  to ‘g‘risidagi  maMumotlami 

konfidensialligini saqlashlari kerak.

8.  Ijtim oiy  ishchilar  mijozlari,  ham kasblari,  ishchilari,  profes­

sional  tashkilotlar  va  qonun  oldida  o ‘z  harakatlari  uchun  javobgar 

boMishlarini anglashlari kerak.

9.  Ijtim oiy  ishchilar  ijtimoiy  ish  maktablari  bilan  hamkorlik 

qilishlari  va  bu  m aktablar  talabalariga  sifatli  am aliy  treninglar  va

200



/iiiiionaviy  am aliy  bilimlarni  taqdim  etgan  holda  ulam i  qoMlab- 

quvvatlashga tayyor boMib turishlari kerak.

10.  Ijtimoiy ish xodimlari hamkasblari  bilan doim o kasbiy axloq 

masalalarini  muhokama  qilishlari  va  axloqiy  tom onlariga  e ’tibor 

bcrgan holda qarorlar qabul qilishlari kerak.

11.  Ijtimoiy  ishchilar  o ‘zlari  qabul  qilgan  qarorlarining  sabab- 

larini va izohini tushuntirib berishga doimo tayyor bo'lishlari  kerak.

12.  Ijtimoiy  ishchilar  hujjatlarda  bayon  etilgan  tamoyillar, 

shuningdek  mamlakat  hujjatlarida  qabul  qilingan  qoidalar  doimo 

muhokamada  boMib  qadrlansa,  m azkur  hujjatning  bajarilishi  uchun 

o 'z   agentligi  va  davlatida  kerakli  boMgan  shart-sharoitlarning 

yaratilishi ustida ishlashlari kerak.

«Ijtim oiy  ishning  etikasi:  tam oyillarining  tasdiqlanishi»  deb 

nomlangan  hujjat  2004-yil  oktabrda  A delaidada  (Avstraliya) 

ijtimoiy  ishchilam ing  xalqaro  Federatsiyasi  va  ijtimoiy  ish 

maktablarining  xalqaro  Assotsiatsiyasining  umumiy  uchrashuvida 

tasdiqlangan.

M ustahkam lash uchun savollar:

1.  «Ijtim oiy  ish  etikasi:  tam oyillar  va  andozalar»  hujjati 

qachon qabul qilingan?

2.  Ijtimoiy  ish axloqiy tamoyillarining xalqaro deklaratsiyasida 

qanday vazifalar aks ettirilgan?

3.  M ijozlar  bilan  o ‘zaro  m unosabatlarda  nim alarga  amal 

qilinadi?

4.  Agentliklar  va 

tashkilotlar  bilan  o 'zaro   munosabatlar 

qanday yoMga qo‘yiladi?

5.  Hamkasblarga  va  o 'z   kasbiga  munosabat  deganda  nimani 

tushunasiz?

201



T e s t s a v o lla r i

1.  In so n   h u q u q la ri  U m u m jah o n   d e k la ra tsiy a si  q achon 

q a b u l q ilin g an ?

A )  1948-yil  10-dekabr

B)  1950-yil  10-dekabr

D)  1958-yil  10-dekabr

E)  1960-yil  10-dekabr

2.  Bola  h u q u q la ri  to ‘g ‘risid ag i  K onventsiya  q ac h o n   q ab u l 

q ilin g an ?

A)  1989-yil 20-noyabr

B)  1990-yil 20-noyabr

D)  1992-yil 20-oktyabr

E)  1993-yil 20-oktyabr

3. 


0 ‘zb ek isto n   R esp u b lik asi  B ola  h u q u q la ri  to ‘g ‘risidagi 

K onvensiyasini q ac h o n  ra tifik a tsiy a  q ilg an ?

A)  1992-yil 9-dekabr

B)  1992-yil 8-dekabr

D)  1991-yil  1-sentabr

E)  1991-yil 9-dekabr

4.  « In so n   u ch u n   h ay o td ag i  b irin ch i  ustoz  ehtiyoj  v a  ta jri- 

badir.  A ynan  s h u la r  insonni  foydali  v a  z a r a r li  n a rs a la rn i  fa rq - 

lash d a ra ja s ig a  olib k elad i»  — degan  fik r m uallifini an iq lan g .

A) Dem okrit

B) Suqrot

D) Forobiy

E) Arastu

5.  «A xloqning asosiy m o h iy ati -  o ‘z g a rm a s v a  a b a d iy  asl  fa- 

zilat bo‘Im ish d o n ish m an d lik »  — degan f ik r  m u allifin i an iq lan g .

A ) Suqrot

B) Demokrit

D) Forobiy

E) Arastu

202



F o y d alan ilg an  a d a b iy o tla r

1. Karimov  I.  0 ‘zbekiston  XXI  asr  bo'sagasida:  xavfsizlikka 

tahdid,  barqarorlik  shartlari  va  taraqqiyot  kafolatlari.  -   Toshkent,

1997.


2. Karimov  I.  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasining  11 

yilligiga  bag‘ishlangan  tantanali  yigilishdagi  m a’ruza  //  Pravda 

Vostoka. 2003-yil 6-dekabr.

3. Karimov  I.  Konstitutsiya  -   m am lakatim izda  yangi  hayot, 

yangi jam iyat  barpo  etishning  huquqiy asosi  // Xalq  so‘zi.  2003-yil 

6-dekabr.

4. Karimov  I.  M amlakatning  taraqqiyoti  v a  xalqimizning 

turmush  darajasini  oshirish  -   barcha  dem okratik  yangilanishlar  va 

iqtisodiy  islohotlarning  pirovard  maqsadi.  -T oshkent:  0 ‘zbekiston,

2007.


5. Karimov  I.  Asosiy  m aqsadim iz  -   yurtim izda  erkin  va  obod, 

farovon  hayot  barpo  etish  y o ‘lini  q at’iyat  bilan  davom  ettirishdir. -  

Toshkent: 0 ‘zbekiston, 2008.

6. Karimov  I.  Vatanim izning  bosqichma-bosqich  va  barqaror 

rivojlanishini  ta'm inlash  -   bizning  oliy  maqsadimiz.  -   Toshkent: 

0 ‘zbekiston, 2009.

7. Агапов Э.П. Сотциальная работа как феномен культуры. - 

Ростов-на-Дону,  1999.

8. Американская 

социология. 

Перспективы, 

проблемы, 

теории. - М ., 1972.

9. Ганиева М .Х. X X I  век -  век социального работника. // Ж. 

Бола ва Замон. 2005, № 1, -С. 24-25.

10. Ганиева  М .Х  П арадигма  «Изучение,  диагноз,  лечение». 

История  развития  социальной  работы  как вида деятельности. // 

Ж . Бола ва Замон. 2007. - №   1  (6).-С. 34-36.

11. Тендерный калейдоскоп. - М ., 2002.

12. Григорев  С.И.  Социология  и  социальная  работа.  - 

Барнаул,  1991.

13. История социальной работы. - М ., 2002.

14. Ким  JI.  На  пути  к  реш ению  кадровых  вопросов  в 

системе  социальной  защ иты  детей:  организация  курсов  пере­

подготовки  по  социальной  работе  в  Узбекистане  /М атериалы

203



М еждународного  форума  «Инклю зивное  образование  и  совре­

менные  тендентсии  в  развитии  форм  социальной  поддержки 

детей».  28-29  октября  2008  г.  -  Ташкент:  Республиканский 

Центр социальной адаптации детей, 2008.

15. Кравченко.  Социология  -  справочное  пособие.  -  М., 

1996.


16.  Козлов  А.А.  Социальная  работа  за  рубежом:  состояние, 

тенденции, перспективы. - М., 1998.

17.  Краткий 

словар 


терминов 

социальной 

работы. 

Саратов.  Изд-во  Повольжского  филиала  Российского  учебного 



центра,  1996.

18. Кузмин  К.В., Сутырин Б.А.  История социальной  работы 

за  рубежом  и  в  России  (с древности  до  начала  XX  века).  -  М.: 

Академический проект, 2002.

19. Павленок  П .Д.  Введение  в  профессию  «Социальная 

работа»:  Курс лектсий. -М .,  1998.

20.  Павленок  П.Д.  С оциологические  методы  и  техника 

изучения социальных проблем. -М .,  1995.

21. Основы социальной работы. - М.,  1997.

22. Справочное пособие по социальной работе. - М., 1997.

23. Социология  для  социальной  работы.  -  М.:  М агистр- 

Пресс, 2002.

24. Социальная  работа /П од ред.  В.  И.  Курбатова.  - 2-изд.,  - 

Ростов н\Д, 2003.

25. Социальная  работа:  теория  и  практика.  -  М.:  Инфра, 

2002


.

26. Социальная  работа:  Словар  справочник  /П од  ред.  В.И. 

Ф илоненко.  Сост.:  Э.Г.  Агапов,  В.И.  Акопов,  В.Д.  Альперович, 

А .О . Бухановский и др. - М: Контур,  1998.

27. Социальная  работа:  методология,  теория,  технология.  - 

Саратов,  1998.

28. Теория  социальной  работы:  У чебник  /П од  ред.  Проф.

Э.И. Холостовой. - М .: Ю рист,  1998.

29. Теория  и  методика  социальной  работы:  Краткий  курс  /  

П од ред. С.И. Григорева. - М .,  1994

30. Тетере кий  С.В.  Введение  в  социальную   работу.  -М .. 

2003.


204


3 1.  Мёрфи Т.  Развитие  социальной  работы  в У збекистане  в 

международном  контексте /  М атериалы М еждународного фору­

ма  «Инклюзивное  образование  и  современные  тенденции  в 

развитии  форм  социальной  поддержки  детей».  28-29  октября 

2008  г.  -  Ташкент:  Республиканский  Центр  социальной  адапта­

ции детей, 2008.

32. Тощ енко Ж.Т. Социология. Общ ий курс. - М.,  1999.

33. Хрестоматия  к  тренингу  «Введение  в  социальную 

работу».  Проект  «Развитие  социальной  работы  на  академичес­

ком уровне в Узбекистане». - Ташкент, 2006.

34. Хрестоматия  по  учебному  курсу  «Основы  социальной 

работы».  Распространение  программы  переподготовки  по 

социальной  работе  и  продвижение  профессии  «социальная 

работа»  в  Узбекистане».  /   Составители:  М .Х.  Ганиева,  М.Х. 

Карамян.  -  Ташкент:  М инВУЗ-РССАД-  ТашГИК-Ю НИСЕФ,

2008.


35. Чупрунов  В.И.  М олодёж  в  общественном  воспроиз­

водстве // Социологические исследования.  1998. № 3.

36. Эриксон Э. Детство и общество. - М.,  1992.

37.  Ярская-Смирнова  Э.  Профессиональная  этика  социаль­

ного работника. - М.:  Ключ,  1998.






Download 10,86 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   74




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish