Ijtimoiyish

va  ularning  oiladagi  rolini,  va  ayniqsa  bolalam i  tarbiyalashdagi 

rolini  eslagan  holda,  m am lakatning  to ‘la  taraqqiyoti,  butun jahon- 

ning farovonligi va tinchlik ishi ayollam ing erkaklar bilan tenglikda 

barcha  sohalarda  imkon  qadar  ko‘proq  ishtirokini  talab  qilishiga 

ishongan  holda,  erkaklar  va  ayollam ing  tengligi  tamoyilini 

qonunchilikda  v a  am aliyotda  umum  e ’tiro f  etilishini  ta’minlashni 

zarur  deb  hisoblab,  m azkur  Deklaratsiyani  tantanali  ravishda  e ’lon 

qiladi:

1-m odda

A yollam ing erkaklar bilan teng huquqliligini inkor qilishga yoki 

chekiashga olib keluvchi ularga nisbatan kamsitish o ‘z  asosiga ko‘ra 

adolatsizlik hisoblanadi va inson qadr-qimm atiga qarshi jinoyatdir.

2-m o d d a

A yollarga  nisbatan  kam situvchi  hisoblangan  mavjud  qonunlar, 

odatlar, qarorlar va am aliyotni  bekor qilish,  erkaklar va ayollar teng 

huquqliligining  tegishli  huquqiy  himoyasini  o ‘m atish  uchun  barcha 

zarur choralar ko‘rilishi  lozim, jum ladan:

a)  erkaklar  va  ayollam ing  tengligi  tam oyili  konstitutsiyaga 

kiritilishi yoki qonun bilan boshqacha tarzda kafolatlanishi  lozim;

b)  Birlashgan  M illatlar  Tashkiloti  va  ixtisoslashgan  m uassa- 

salarining  ayollarga  nisbatan  kamsitishni  bartaraf  etishga  oid 

xalqaro  hujjatlari  ratifikatsiya  qilinishi yoki  ularga q o ‘shilish  lozim 

yoki  im kon  qadar  qisqa  m uddatlarda  to‘laligicha  hayotga  tatbiq 

etilishi  lozim.

3 -m o d d a

A yollam ing  to ‘laqonli  emasligi  g ‘oyasiga  asoslangan  tushun- 

chalarga  barham   berish  v a  odatlar  va  boshqa am aliyotni  tugatishga 

jam oatchilik  fikrini  tayyorlash  va  m illiy  intilishlarni  qaratish 

m aqsadida barcha tegishli choralar ko‘rilishi lozim.

4 -m o d d a

A yollarga  erkaklar  bilan  ■  bir  xil  sharoitlarda  hech  bir 

kamsitishsiz:

a)  saylovlarda  o voz  berish  huquqi  v a  ochiqdan  ochiq 

saylanadigan organlarga saylanish huquqi;

b) barcha ochiq referendum  larda ovoz berish huquqi;

422

d)  davlat  xizmatida  boMish  huquqi  va  barcha  jam oatchilik 

vazifalarini  bajarish  huquqini  ta’minlash  uchun  barcha  tegishli 

choralar ko‘rilishi lozim.

Ushbu huquqlar qonunchilik bilan kafolatlangan boMishi  lozim.

5-m odda

A yollar  o ‘z   fiiqaroligini  olish,  o ‘zgartirish  va  saqlab  qolishda 

erkaklar bilan  bir xil  huquqlarga ega boMishlari  lozim.  Xorijlik bilan 

nikohda  boMish  xotinning  fuqaroligiga  to 'g ‘ridan  to ‘g ‘ri  ta ’sir 

ko'rsatm asligi  kerak,  xususan  uni  fuqaroligidan  mahrum  qilishi  va 

erining fuqaroligini qabul qilishga m ajbur qilishi  mumkin emas.

6-m odda

1.Har  qanday  jam iyatning  asosiy  hujayrasi  boMib  qolayotgan 

oilaning  yaxlitligi  va  tinchligini  saqlashga  ziyon  yetkazmagan 

holda,  turm ushga  chiqqan  va  chiqmagan  ayollar  fuqarolik  huquqi 

sohasida erkaklar bilan bir xilda huquqlarga, xususan:

a)  mulkni  sotib  olish  va  meros  qilib  qoldirish,  shuningdek,  uni 

boshqarish, foydalanish va tasarruf qilish huquqi, jum ladan, nikohda 

boMgan davrda ega boMingan mulkni ham;

b) teng huquq va muomalaga layoqatlilik;

d) shaxslam ing ko‘chib yurishi to ‘g ‘risidagi  qonunchilikda ham 

erkaklar bilan  bir xil  huquqlarga ega  boMishlarini  ta’m inlash  uchun 

barcha  tegishli  choralar,  asosan,  qonunchilik  choralari  ko‘rilishi 

lozim.

2.  E r  va  xotin  holatining  tengligi  tamoyilini  ta’minlash  uchun 

barcha tegishli choralar ko‘rilishi  lozim, jum ladan:

a)  ayollar  erkaklar  ega  boMgani  kabi  turmush  o ‘rtogMni  erkin 

tanlash va  nikohga  faqat o ‘zining erkin  va toMa roziligi  bilan  kirish 

huquqiga ega boMishlari lozim;

b)  ayollar  nikohda  boMgan  paytlarida  va  uni  bekor  qilishda 

erkaklar  bilan  teng  huquqlarga  ega  boMishlari  lozim.  Barcha 

holatlarda bolalarning manfaatlari ustuvor boMmogM kerak;

d) 

ota-onalar  bolalariga  nisbatan  teng huquq  va majburiyatlarga 

ega  boMishlari  lozim.  Barcha  holatlarda  bolalarning  manfaatlari 

ustuvor boMmogM kerak.

3.  Bolalarning  nikohlari  va  qizlarning jinsiy  balog‘atga  yetmay 

turib  unashtirilishi  ta’qiqlanishi  lozim  va  eng  kam  nikoh  yoshini 

aniqlash  va  nikohni  fuqarolik  holatlarini  qayd  etishda  majburiy

423

ro‘yxatdan  o ‘tkazish  m aqsadida  samarali  choralar,  jum ladan 

qonunchilik choralari  ko‘rilm og‘i  lozim.

7-m odda

Ayollarga  nisbatan  kam sitish xarakteriga  ega boMgan jinoyatlar 

to ‘g ‘risidagi qonunchilikning barcha holatlari  bekor qilinishi  lozim.

8-m odda

A yollar  bilan  savdo  qilish  v a  fohishalikdan  foydalanishning 

barcha  ko‘rinishlariga  barham   berish  uchun  barcha  tegishli, 

jum ladan, qonun orqali choralar ko‘riIishi  lozim.

9-m odda

B archa  pog‘onadagi  taMim  sohasida  qizlar  va  turm ushga 

chiqqan  va  chiqm agan  ayollarga  erkaklar  bilan  teng  huquqlami 

ta ’minlash  uchun  barcha  tegishli  choralar  ko‘rilmogM  lozim  va 

xususan:

a )  ta ’lim  olishga  teng  sharoitlar  va  barcha  turdagi  o ‘quv 

m askanlarida,  jum ladan  universitetlar  v a  kasb-hunar,  texnika  va 

m axsus m aktablarda ta ’lim olish;

b)  o ‘quv  m askanining  har  ikki  jinsdagi  shaxslam i  birgalikda 

o ‘qitishga  moMjallangan  yoki  moMjallanmaganligidan  qat’i  nazar 

xuddi  shu  ta ’lim  dasturlari,  bir  xildagi  imtihonlar,  xuddi  shu 

m alakadagi  o ‘qituvchilar  tarkibi,  xuddi  shunday  sifatdagi  o ‘quv 

xonalari v a jihozlar;

d)  ta’lim  olish  uchun  stipendiya  v a  boshqa  imtiyozlami 

olishning teng imkoniyatlari;

e)  keyingi  bosqich  ta ’lim  dasturlari,  jum ladan  kattalam ing 

o'qim ishliligini ta ’m inlash dasturlari uchun teng imkoniyatlar;

f)  oilalam ing  sogMigM  va  farovonligini  ta ’minlashga  ko‘m ak- 

lashish m aqsadida m a’rifiy m a’lumotlarni olish.

10-m odda

1. 

Turm ushga  chiqqan  v a  chiqm agan  ayollarga  ijtimoiy- 

iqtisodiy faoliyatda erkaklar bilan bir xildagi huquqlam i, jum ladan:

a)  fuqarolik  holati  sababli  yoki  boshqa  belgilarga  k o ‘ra 

kam sitishlarsiz  kasbiy  tayyorgarlikni  olish,  ishlash,  kasb  va 

m ashg‘ulotlarni  erkin  tanlash  va  o ‘z   kasbi  v a  m utaxassisligida 

takom illashib borish huquqini;

b)  erkaklar  bilan  bir  xildagi  m ehnat  uchun  teng  haq  v a  teng 

m oddiy ta ’m inot olish huquqini;

424

d)  ishsizlik,  kasallik,  qarilik  va  ish  qobiliyatini  boshqa  tarzda 

yo‘qotganlik holatlarida haq  toManadigan  ta’til,  nafaqa ta ’minoti  va 

m oddiy ta’m inot huquqini;

e)  erkaklar  bilan  bir xildagi  shartlarda  oila  uchun  nafaqa  olish 

huquqini ta ’minlash uchun barcha tegishli choralar ko'rilishi lozim.

2.  A yollarga  nisbatan  nikohda  boMganlik  yoki  homiladorlik 

sabablariga  ko‘ra  kam sitishning  oldini  olish  va  ularning  samarali 

ishlash  huquqini  ta’minlash  uchun  ularning  nikohga  kirishlari  yoki 

homiladorliklari  holatlarida  ishdan  ozod  qilishning  oldini  olish  va 

avvalgi  ishga  qaytish  kafolati  bilan  homiladorlik  uchun  haq 

toManadigan  ta’til  berish  va  kerakli  ijtimoiy  xizm at  turlarini, 

jum ladan  bolalarga  qarash  imkoniyatini  ta ’minlash  uchun  tegishli 

choralar ko‘rilishi lozim.

3.  A yollar  organizmining  fiziologik  xususiyatlarini  hisobga 

olgan  holda  m a’lum  ish  turlarida  ularni  himoyalashga  qaratilgan 

choralar kamsituvchi deya hisoblanmasligi lozim.

11-m odda

1.  B irlashgan  M illatlar  Tashkiloti  Nizomi  va  Inson  huquq­

lari  um um jahon  deklaratsiyasi  tam oyiilariga  muvofiq  e rk a k la r 

v a  ayo llam in g   teng  huquqliligi  tam oyili  b arch a   d av latlard a 

hayotga ta tb iq  etilishi ta la b  qilinadi.

3. 

Shuning  uchun  hukumatlarga,  nohukumat  tashkilotlariga  va 

xususiy  shaxslarga  m azkur  Deklaratsiyadagi  mavjud  tamoyillami 

am alga  oshirishga  ko‘maklashish  uchun  ularga  bogMiq  boMgan 

barcha ishlarni qilishlari tavsiya etiladi.

425

M U N D A R IJA

Kirish

I 

bob. 

«IJT IM O IY  

ISH  

ETIKASI» 

FANINING

OBYEKTI,  PR E D M E T I VA M A ZM U N I.......................... . 

7

Reja:

1.1. “ Ijtimoiy ish etikasi” fanining obyekti, predmeti.

1.2.  “Ijtimoiy  ish  etikasi”  fanining  maqsadi  va  vazifalari 

fanining zarurligi.

1.3. “Ijtimoiy ish etikasi” fanining boshqa ijtimoiy fanlar bilan 

aloqadorligi.

II bob. IJT IM O IY  ISHNING R IV O JLA N ISH  T A R IX I.... 

32 

Reja:

2.1.  Faoliyat  turi  sifatida  ijtimoiy  ish  yuzaga  kelishining 

tarixiy shart-sharoitlari.

2.2.  G ‘arbiy  Yevropa  va  AQShda  ijtimoiy  ishning  kasb 

sifatida qaror topishi.

2.3. XX asrda ijtimoiy ishning rivojlanishi.

I II  bob.  IJT IM O IY   ISH   ETIKASI  FANIDA  AXLOQIY 

TA’LIM O TLA RN IN G  QADIM IY ILD IZLA R I VA MAR­

KAZIY  O SIY O   M UTAFAKKIRLARINING  AXLOQIY

T A ’L IM O T L A R L ...................................... ...............................   82

Reja:

3.1. Ijtimoiy ish etikasi fanida axloqiy ta’limotlaming qadimiy 

ildizlari.

3.2.  Axloqiy  qarashlaming  inson  ma’naviy  taraqqiyotida 

tutgan o‘mi.

426

IV  bob.  IJT IM O IY   ISH  XODIM INING  MA’NAVIY 

FAZILATLARINI 0 ‘RGANISHNING ILMIY-NAZARIY  109

ASOSLARI................................................ *...............................

Reja:

4.1.  Ijtimoiy  ish  sohasida  ma’naviy  fazilatlar tushunchasi  va 

mohiyati.

4.2. Ma’naviy fazilatlaming inson hayoti va faoliyatidagi o ‘mi

4.3. Ijtimoiy ish xodimining ma’naviy fazilatlari.

4.4.  Vatanparvarlik,  mas’uliyat,  kasbiy  kompetentlik  va 

boshqaruv  madaniyatiga  egalik  ijtimoiy  ish  xodimlarining 

muhim ma’naviy fazilatlari sifatida.

V  bob.  IJT IM O IY   ISH   XODIMINING  KASBIY  VA

AXLOQIY SIFA TLA RI............................................................  136

Reja:

5.1. Ijtimoiy ish xodimining axloqi.

5.2. Ijtimoiy ish xodimining kasbiy va axloqiy sifatlari.

5.3. Ijtimoiy ish xodimining ma’naviy-axloqiy qiyofasi.

V I bob. IJT IM O IY  ISH  XODIM INING E T IK E T I............. 

148

Reja:

6.1.  Ijtimoiy  ish  sohasida  ijtimoiy  adolat  tushunchasining 

o‘mi.  Uni  qaror toptirishda ijtimoiy  ish  xodimining ma’naviy 

javobgarlik asosi.

6.2.  Ijtimoiy  ish xodimining  ish  faoliyati jarayonidagi  mas’u- 

liyati.

6.3. Inson huquqiari va ijtimoiy adolat tamoyillarining ijtimoiy 

ish sohasida qaror toptirish asoslari.

V II  bob.  IJT IM O IY   ISH   ETIKASI:  ASOSIY  TAM OYIL

VA PR IN SIPL A R ..................... .................... ш ...................... 

191

Reja:

7.1. Ijtimoiy ishda axloqiy tamoyillar.

427

7.2. Ijtimoiy ishda xalqaro axloqiy standartlar.

7.3.  Ijtimoiy  ish  xodimining  axloqiy  me’yorlarni  hayotga 

tatbiq etishi.

V III  bob. 

IJT IM O IY   IS H   X O D IM IN IN G   M A JB U R I­

Y A TLA R I  VA  V A ZIF A L A R I.  IJT IM O IY   ISH   SOHASI

X O D IM IG A  Q O ‘Y ILA D IG A N  TA LA B LA R .......................  

206

Reja:

8.1.  Ijtimoiy  ish  xodimining  majburiyatlarini  umuminsoniy 

munosabatlarda namoyon boMishi.

8.2. Ijtimoiy ish xodimining axloqiy majburiyatlari.

8.3.  Oilalar  bilan  ijtimoiy  ish  olib  borishda  axloqiy  muam- 

molar.

IX  bob.  IJT IM O IY  IS H  X O D IM IN IN G  Q O B ILIY A T  VA 

M A LA K A LA RIN I 

R IV O JL A N T IR IS H  M A SA LA LA RI  240 

Reja:

9.1.  Ijtimoiy  ish  xodimining  kasbiy  salohiyati  va  uni 

rivojlantirish.

9.2. Ijtimoiy ish sohasida samarali shaxslararo munosabatlarni 

ta’minlash asoslari.

9.3.  Ijtimoiy  ish xodimining samarali  muloqotini ta ’minlovchi 

sifatlar.

9.4. Bolalar bilan ishlaydigan ijtimoiy ish xodimining sifatlari.

X   bob.  IJT IM O IY   IS H   X O D IM IN IN G   PR O F E S S IO -

G RA M M A SI................................................... ................ ......... .. 

265

Reja:

10.1.  Ijtimoiy  ish  xodim ining  professional  ko‘nikma  va 

malakalari.

10.2. Ijtimoiy ish xodim ining shaxsiy-professional sifatlari.

10.3. Ijtimoiy ish xodim larining etik  majburiyatlari.

10.4.  Ijtimoiy  ish xodimining professional majburiyatlari.

428

XI  bob.  O 'ZB EK ISTO N D A   IJT IM O IY   XO DIM IN ING 

PR O FESSIO N A L VA E T IK  K O D EK SI..................................  305

11.1. Ijtimoiy ishning kasb sifatidagi noyob tavsifnomasi.

11.2. Ijtimoiy ishning qadriyat va tamoyillari.

X II  bob.  ROSSIYA  IJT IM O IY   ISH   XO D IM IN IN G

KASBIY-AXLOQIY K O D EK SI...........................................  

338

Reja:

12.1. Rossiyada ijtimoiy ish sohasining rivojlanish bosqichlari.

12.2.  Ijtimoiy  ishchining  ko‘rinishi  va  xulq-atvori.  Kompe- 

tentlik (chuqur bilimga egalik) va professional takomiilashish.

12.3.  Ijtimoiy  ishchining  mijozlarga  nisbatan  belgilangan 

axloqiy burchlari.

12.4.  Ijtimoiy  ishchining  hamkasblariga  nisbatan  belgilangan 

axloqiy normalari (me’yorlari).

12.5.  Ijtimoiy ishchining kasbi oldidagi axloqiy burchlari.

X III  bob.  IJT IM O IY   IS H   X O D IM LA R I  BRITANIYA

ASSOSIASIYASI AX LO Q  K O D E K SI.................................... 

347

Reja:

13.1.  Buyuk  Britaniyada  ijtimoiy  ish  sohasining  mazmun- 

mohiyati.

13.2.  Ijtimoiy  ishning asosiy  qadriyatlari.  Inson qadr-qimmati 

va qadriyat.

13.3. Ijtimoiy adolat. Insonparvarlikka xizmat qilish.

13.4.  Inson huquqiari. Kompetentlik tushunchasi.

«Ijtim oiy ish etikasb> fan id an  m avzulashtirilgan tes tla r..... ...360

Ijtim oiy  ish  etiicasi  darsligi 

bo'yicha  atam alarn in g

qisqacha l u g 'a t i ............................................................................ ... 360

Ijtim oiy ish etiicasi darsligi bo'yicha ilovalar......................... ...387

Bola  h u q u q iari to 'g 'ris id a  Konvensiya..................................... .. 394

A yollarga  nisbatan  kam sitishiarga  b arh am   berish  to 'g 'r i­

sida d ek laratsiy a..............................................................................421

429

QAYDLAJR UCHUN

430

IJTIMOIY

 

ISH  ETIKASI

Toshkent -  «Fan va texnologiya» -  2015

Muhsrrir:

Tex.  muharrir:

Download 10,86 Mb.