Ijtimoiyish

---

---

(» 7  III  M  i n  

.111

  Nl'l IHLIKASI OLIY VA OlRTA MAXSUS

1Л1. 1М V A ZIR LIG I

IJTIMOIYISH 

KTIKASI

*ti 'ih*kl*lnn Rmpuhttkasl Oily va о ‘rta maxsus ta 'lim

 

Wlllfllgl oily 0 'i/iiv yurtlarlning talabalari uchun darslik

 

sl/iitlda tavsiya etgan

JIZ .’ *  X  DPI

ijJV

AXIOkOT  RCtUM  MAOKAZI

T O SH K E N T  -  2015

---

U 0 4K :   172.1 

K B K  8 7 .7  

1-26

1-26 

I j t i m o i y  is h  c t i k a s i .   D a r s l ik . - Т . :  « F a n   v a  t c x n o l o g i y a » , 2 0 1 5 , 4 3 2  b e t .

IS B N  9 7  8 - 9 9 4 3 - 9 9 0 - 5 4 - 8

0 ‘z b e k isto n   ijtim o iy   y o 'n a ltirilg a n   b o z o r  iq tiso d iy   m u n o s a b a tla rg a   a so s la n g a n   o d il,  c rk in  

d e m o k ra tik  ja m iy a t q u ris h g a  h a r a k a t q ilin m o q d a . 0 ‘tish  d a v rin in g  ta m o y illa rid a n  b iri k u c h li ijtim oiy 

siy o sa t  ijtim o iy   so h a n i  h a r  to m o n la m a   riv o jla n tiris h n i  ta q o z o   e ta d i.  S h u n in g   u c h u n   b u   so h a 

d a v la tn in g  a lo h id a  e ’tib o ri v a  n a z o ra tid a  b o 'ia d i.

Ijtim o iy  is h  fa o liy a tn in g  sh u n d a y  tu rig a  tc g is h lik i, b u n d a  m a x s u s  b ilim la rn in g  p ro fe ssio n a l e tik  

k o m p ite n tlig i  p ro fe s sio n a liz m n in g  ta rk ib iy  q is m i h is o b la n a d i.

Ijtim o iy   ish   x o d im i  c tik a si  -   b u   o ‘z ig a   x o s   p ro fe s s io n a l  c tik a   b o ‘lib ,  u   a x lo q iy   k od eks 

v a z ifa sin i  b a ja ra d i,  o d a m la r  o 'r ta s id a g i  u la m in g   ta b ia tig a   m o s   k e lu v c h i  a x lo q iy   m u n o sa b a tla m i 

ta 'm in la y d i,  b u   m u n o s a b a tla r  e s a   in e h n a t  m u h o fa z a sig a   v a  k a s b iy  

k o m p itc n tlik k a   b o 'lg a n  

ta la b la rd a n  k e lib  chiq ad i.

Ijtim o iy   is h   x o d im i  e tik a s in in g   n a z a riy   m a z m u n i  e tik a   u c h u n   u m u m iy   d e b   h is o b la n g a n  

k a te g o riy a la r  b ila n   o c h ib   b e rila d i.  E tik a n in g   o 'z ig a   x o s lig i  sh u n d a n   ib o ra tk i,  u m u m iy   e tik  

k a tc g o riy a la r ijtim o iy   ish x o d im m in g  k a sb iy  fa o liy a tid a  o 'z g a c h a  tu s d a  n a m o v o n  b o 'ia d i

Ja m iy a tim iz   u c h u n   y a n g i  b o 'lg a n   ix tiso slik   va  p ro fe s sio n a l  fa o liy a t  h is o b la n g a n   ijtim oiy 

is h n in g   s h a k lla n ish i,  u n i  n a z a riy   jih a td a n   a n g la s h g a   n is b a ta n   d o lz a rb lig in i  y a n a d a   k u c h a y tira d i 

P ro fe ssio n a l  fe o liy a t  tu ri  s ifa tid a   ijtim o iy   ish  b ir  a s rd a n   z iy o d   d a v r   m o b a y n id a   riv o jlan m o q d a. 

Ijtim o iy   ish  s o h a s i  ta rix in i o 'r g a n is h ,  un i  n a z a riy   tu s h u n ish ,  u m u m la sh tiris h   v a  tiz im la s h tiris h   u n in g  

s a m a ra s in i  v a  n a tija v iy lig in i  o s h iris h   re s p u b lik a m iz  ta ra q q iy o ti  v a x a lq im iz   fa ro v o n lig i  u c h u n  y an g i 

is tiq b o lla m i o c h is h i s h u b h a siz d ir.

M a m la k a tim iz d a  d c m o k ra tik   islo h o tla m i  c h u q u rfa sh tiris h  v a  fu q a ro lik  ja m iy a tin i s h a k lla n tin s h  

k o n se p siy a si  x a lq im iz  u c h u n  y a x s h i h a y o t s h a ro itla rin i t a ’m in la s h  m a q sa d in i o ‘z  o ld ig a  q o 'y a d i.

R e sp u b lik a  h u k u m a ti  ijtim o iy   so h a n i  y a n a d a  riv o jla n tiris h   v a u n i  x a lq a ro  a n d o z a la r d a ra ja sig a  

k o 'ta r is h g a  h a r a k a t q ilm o q d a .  B u  o ‘z  n a v b a tid a  p ro fe ss io n a l k a d rla m i ta la b  etadi.

D a rs lik d a   ijtim o iy   ish   c tik a si  fa n i  m u a m m o la ri  b ila n   b o g 'liq   b ir   q a to r   n a z a riy   v a   am aliy  

m a sa la la rn in g  m o h iy a ti  o c h ib   b e rilg a n  b o ‘lib , u n d a   fa n n in g  o b y e k ti,  p re d m e ti  v a  m a z m u n i,  ijtim o iy  

ish   k a sb iy   fa o liy a tid a   a m a l  q ila d ig a n   a x lo q   s ta n d a rtla ri,  ta m o y illa ri  h a m d a   p ro fe ssio n a l-e tik  

ta m o y illa rn in g  m a z m u n -m o h iy a ti o c h ib  b erilg a n

“ Ijtim o iy   is h   e lik a s i”   d a rs lig i  a s o sid a   ijtim o iy   ish   x o d im i  e tik a s i  v a  k a s b iy   m a jb u riy a tla rid a  

b e lg ila n g a n  x u s u s iy a tla r m u h im lig i k o 'r s a tilg a n

U O ‘ K :   172.1 

K B K  8 7 .7

Taqrizchilar:

F .X .N a b i y e v  -  S a m a r q a n d  d a v la t u n iy e rs ite ti “ I jtim o iy  is h "   k a f e d ra s i  p ro f c s s o ri, t.f .d .;

S .X .T a d j i y c v a   -   R e s p u b lik a   b o la lflr  ijtim o iy   m o s la s h u v   m a rk a z i  “ I jtim o iy   is h ”  b o 'lim i 

ra h b a ri, p .f.n .

Mualliflar jamoasi:

M A . G ‘a n i y e v a  -  s .f .d ., p r o f .,   a

N . M .L a ti p o v a  - s . f . n . ,   d o ts .,

l .N e g m a t o v  -  f. f .n ., d o ts .;

L .N  J o ‘r a y c v  -  f.f.n ., d o ts .;

M . B . S h c r o v -  k a tta  o 'q it u v c h i;

U J U A b d u r a x n t o n o v  — o 'q i tu v c h i;

Z . R . E r g a s h c v  -  o 'q itu v c h i.

IS B N  9 7 8 -9 9 4 5 -9 9 0 -5 4 -3

€> « F a n   v a   t e x n o lo g iy a »  n a s h r i y o t i ,  2 0 1 5 .

---

K1RISH

Ijtim o iy   ish  so h a sig a  ta la b   m in g la b   y illa r  a v v a l  v u ju d g a  k e lg a n  

b o 'ls a d a ,  b iro q   bu  so h a  m u ta x a s s is la rin i m a x su s ta y y o rla s h   X IX  a s r 

o x iri  v a  X X   a s r   b o sh la rid a   G ‘a rb iy   Y e v ro p a   m a m la k a tla rin in g  

b irin c h i  sa n o a t  in q ilo b lari  so d ir  boM gan  h u d u d la rid a   riv o jla n a  

b o sh la d i.  C h u n k i  sa n o a t  in q ilo b la ri  n a tija s id a   ja m iy a t  ijtim o iy  

h a y o tid a   k e sk in   ijtim o iy -iq tiso d iy   m u a m m o la m i  k e ltirib   c h iq q a n lig i 

ijtim o iy   ish  so h a sin i  k a s b iy   fa o liy a t  s ifa tid a   riv o jla n is h ig a   sa b a b  

boM di.  S o b iq   Ittifo q   o ‘z in in g   in so n p a rv a rlig i  b ila n   h a r   q a n c h a  

m a q ta n sa   h a m ,  a m a ld a   in s o n p a rv a rlik   y a q q o l  n a m o y o n   boM adigan 

so h a   -   ijtim o iy   ish  so h a si  b o 'y ic h a   k a d rla r  ta y y o rla sh   v a   ah o lin in g  

y o rd a m g a   m u h to j  q a tla m la rin i 

ijtim o iy   h im o y a la sh g a   e ’tib o r 

q a ra tilm a d i.  B u n in g  o q ib a tid a  k o ‘rsa tila y o tg a n   ijtim o iy  x iz m a t sifati 

b o ‘y ic h a   s h o ‘ro la r  tu z u m i  v a   u n in g   x a ro b a la rid a   v u ju d g a   k elg an  

m a m la k a tla r G ‘a rb  m a m la k a tla rid a n  a n c h a  o rq a d a  q o lib  k e td i.

P re z id e n tim iz   Islo m   K a rim o v   « 0 ‘z b e k isto n  

m u sta q illik k a  

e ris h is h   o sto n a sid a »   k ito b id a   k e ltirilg a n   F a rg ‘o n a   v ilo y a tid a   s o d ir 

boM gan  v o q e a la r  sa b a b la rin i  c h u q u r  tah lil  q ilib ,  u sh b u   h u d u d d a  

y a s h a y o tg a n   ah o lin in g   o g ‘ir  ijtim o iy -iq tiso d iy   a h v o li  b ila n   b o g ‘lab 

s h u n d a y   b a h o   b e ra d ila r:  « S h u   n a rsa   s h a k -sh u b h a siz   v a   o c h iq - 

o y d in d irk i  re sp u b lik a   b a rc h a   a s o s iy   iq tiso d iy   v a   ijtim o iy   k o ‘rsa t- 

k ic h la r  b o ‘y ic h a   Ittifo q d a g i  o ‘rta c h a   d a ra ja d a n   h a m   a n c h a   o rq a d a  

boMib,  m a m la k a td a  o x irg i o ‘rin la rd a n  b irid a  tu rib d i» .

S h u   b o ra d a   k ito b d an   y a n a   b ir   m iso l  k e ltirish   o ‘rin li  d e b   o ‘y - 

lay m iz:  « S ta tistik a n in g   k o ‘rs a tis h ic h a ,  h o z ir  0 ‘z b e k is to n d a   a h o li 

j o n  b o s h ig a  h iso b la g a n d a  d a ro m a d i 75   s o ‘m d an  o s h m a y d ig a n   8  m il­

lio n   8 0 0   m in g g a   y a q in   k is h i  y a s h a b   tu rib d i.  B u   e s a   a h o lin in g   45  

fo iz in i  ta s h k il  e ta d i.  M u ta x a s s is la m in g   h is o b -k ito b la rig a   k o ‘ra ,  kun 

k e c h iris h   u c h u n   k a m id a  h o z irg i  k u n d a   85  s o 'm   z a ru rlig in i  e ’tib o rg a  

o la d ig a n   boM sak,  a n a   sh u n d a   o d a m la r q a n d a y   q iy in c h ilik  b ila n   u ch - 

m a -u c h  y a s h a b  k e la y o tg a n lig ig a  o ‘z in g iz  b a h o  b e ris h in g iz  m u m k in 1.

1 1.A. K arim o v. « 0 ‘zb ek isto n  m ustaqillikka erish ish  ostonasida» Т .: 0 ‘zb ek isto n , 2012.  8 b e t

3

---

0 ‘zbekistonning 

ijtimoiy-iqtisodiy  ahvoli 

chuqur  inqiroz 

holatida  boMib,  ijtimoiy  infrastruktura  tarmoqlari:  sogMiqni  saqlash, 

xalq  ta’limi,  maktabgacha  bolalar  muassasalari ju d a   og‘ir  alivolga 

tushib  qolgan  edi.  Bu  borada  yana  bir  m isolga  e ’tibor  beraylik: 

«Respublikada sotsiai ahvol, odam lam ing sotsial  ta'm inoti  va ulami 

ijtimoiy him oya qilish  mutlaqo qoniqarsiz.  Q ishloq aholisining atigi 

5  foizi  kanalizatsiya  va  vodoprovod  bilan,  salkam  50  foizi  ichimlik 

suvi  bilan,  17  foizi  tabiiy  gaz  bilan  ta ’minlanganini  m e’yorl  ahvol 

deb hisoblash mumkin em as»1.

Ushbu  kitobda  keltiriigan  statistik  raqam lar  va  tahlillar 

mustaqillik  arafasida  m amlakatimizda  boshqa sohalar  kabi  ijtimoiy 

soha naqadar ayanchli, halokatli ekanligidan dalolat beradi.

Shu  m a’noda,  Prezidentim iz  Islom  Karimov  alohida  ta’kid- 

lagani  kabi:  «Bu  tuzum  o ‘z  xalqining  tarixini,  uning  ruhi  va  urf- 

odatlarini,  o ‘z  avlod-ajdodlarini  bilm aydigan  manqurtlarga  tayanar 

edi...  Xuddi  shu  bois  bu  davlatning  ijtim oiy  tizimi  bilan  xalq 

ehtiyojlari  o‘rtasida jarlik  paydo  boMdi.  Y a’ni  inson,  uning moddiy, 

m a’naviy,  shu jum ladan,  milliy qadriyatlari  bu tizim da orqa  o ‘rinda 

turar edi.  Binobarin.  bunday  davlatning  avval  boshdanoq  istiqboli 

y o ‘q  edi».2 Ana shu istiqboli yo‘q davlatning istiqbolsiz tizimi uzoq- 

yillar  iqtisodiy,  ijtimoiy,  siyosiy  va  m a’naviy  hayotning  «tamal 

toshlari» 

sifatida  qarab  kelindi,  ularga  asoslanib  ko'pgina 

um um insoniy qadriyatlar va tam oyillar quruq shiorlarga aylantirildi.

0 ‘zbekiston  istiqlol  arafasida  chuqur  inqiroz  holatiga  tushib 

qolgan  paytda  va  bu  chuqur  inqiroz  holatidan  chiqarish  maqsadida 

ustuvor  yo‘nalishlardan  biri  sifatida  aholini  ijtimoiy  muhofaza 

qilish,  jam iyatda  ijtimoiy  adolatni  o ‘rnatish  davlat  siyosati 

darajasiga ko‘tarildi.

0 ‘zbekistonda  ijtimoiy  ish  sohasi  va  um um an  ijtimoiy  sohaga 

qadim dan  katta  e’tibor  berib  kelingan.  Qariyalam i  hurmatlash, 

imkoniyati  cheklanganlarni 

ijtimoiy  himoyalash,  muhtojlarga 

yordam  ko‘rsatish  xalqim izning  azaliy  qadriyatlaridan  hisoblanadi. 

Islom  dini  xalqimizning  bu  kabi  qadriyatlarini yana  ham  yuksakroq 

ko‘tardi.  Uzoq  yillar  davomida  hukm  surib  kelgan  m a’m uriy-

1 Q arang o 'sh a  manba

3 

K arim ov  I.A.  O 'zbekistonning  siyosiy-ijdm oiv  v a   iqtisodiy  istiqbolining  asosiy  lam ovillan - 

T   O 'zbckiston.. 1995  8  b et

4

---

buyruqbozlik  tizimining  asorati  ta’siri  natijasida  bu  qadriyatlar  tan 

olinmadi hamda taqiqlandi.

0 ‘zbekiston  mustaqillikka  erishgan  dastlabki  kunlardanoq 

nogironlar,  ehtiyojmand  oilalar,  ota-ona  qaramogMdan  mahrum 

boMgan  bolalar  va  barcha  ijtimoiy  himoyalanishga  muhtoj  boMgan 

qatlam lam i  qoMlab-quvvatlashga  alohida  e ’tibor berib  kelinmoqda. 

0 ‘zbekistOn 

Respublikasi 

Prezidenti 

I.A. 

Karimovning  shu 

maqsadda qabul qilingan qator farmonlari, o ‘nlab huquqiy-m e’yoriy 

hujjatlar,  1997-yilning  «Inson  manfaatlari  yili»,  1998-yilni  «Oila- 

yili»,  1999-yilning «Ayollar yili», 2000-yilni  «SogMom  avlod yili», 

2001 -yilni  «Onalar  va  bolalar  yili»,  2002-yilning  «Qariyalam i 

qadrlash yili», 2003-yilni  «Obod  mahalla-yili», 2004-yilning «M ehr 

va  m u ru w a t  yili»,  2005-yilning  «Sihat  -   salomatlik  yili»,  2006- 

yilning  esa  «Homiylar  va  shifokorlar  yili»,  2007-yilni  «Ijtimoiy 

himoya  yili»,  2008-yilni  «Yoshiar  yili»,  2009-yilning  «Qishloq 

taraqqiyoti  farovonligi  yili»,  2010-yilning  «Barkamol  avlod-yili», 

2011-yilning  «Kichik  biznes  va  xususiy  tadbirkorlik  yili»,  2012- 

yilning  «M ustahkam  oila  yili»,  2013-yilning  «Obod  turmush  yili», 

2014-yilning  «SogMom  bola  yili»  va  o'tayotgan  2015-yilning 

Prezidentimiz  I.A.Karimov  tomonidan  «Keksalarni  e ’zozlash  yili» 

deb  eMon  qilinishi  mam lakatda  ijtimoiy  sohaga  qanchalik  katta 

e ’tibor berilayotgani dalilidir.

I-Iar  qanday  kasb  odam larning  ehtiyojlariga  javob  tariqasida 

vujudga keladi,  Iekin ana shu «javob»ning shakllanishi b a’zan qisqa, 

ba’zan  esa  ju d a  uzoq  vaqt  davom  etishi  mumkin.  Ijtimoiy  ishni 

professional  kasbiy  faoliyat  darajaga  ko'tarish  m aqsadida  2 0 0 4 - 

2005-o‘quv  yilida  Toshkent  Davlat  M adaniyat  (hozirgi  Toshkent 

davlat  San’at  va  M adaniyat  instituti)  institutida  «Ijtim oiy  ish» 

ixtisosligi  bo‘yicha  mutaxassis  tayyorlaydigan  boMim  ochildi. 

2005-2006-o‘quv yilidan boshlab esa shunday boMimlar Samarqand 

Davlat  universiteti  v a  Farg‘ona  D avlat  universitetida  ham  ish 

bosh lad i.  2 0 1 0 -2 0 1 1-o‘quv  yilidan  boshlab  0 ‘zbekiston  Milliy 

universitetida ham «ijtim oiy ish» taMim yo'nalishlari ochildi.

Ijtimoiy  ish  etikasi  fani  -   talabalarda  ijtimoiy  ish  olib  borish- 

ning  tashkiliy  mexanizmi  va  konseptual  y o ‘nalishlaridan  samarali 

foydalanish  ham da  ijtimoiy  him oyaga  muhtoj  m ijozlar  bilan  olib

5

---

boriladigan  ijtim oiy  ishning  axloqiy  qoidalariga  am al  qilish  b o 'y i- 

cha nazariy va am aliy ko‘nikm alar hosil qilishga yo‘na!tirilgan.

Ijtim oiy 

ish 

ixtisosligi 

bo‘yicha 

kadrlar 

tayyorlashni 

kengaytirish  yoMidagi  to ‘siqlardan  biri  — shu  yo‘nalishdagi  darslik 

va  o ‘quv  adabiyotlarining  kamligida.  Bu  boradagi  kam chiliklami 

bartaraf  etish  m aqsadida  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining 

2 0 1 1-yil  20-m aydagi «O liy ta ’lim m uassasalarining m oddiy-texnika 

bazasini  m ustahkam lash  va  yuqori  malakali  m utaxassislar  tayyor­

lash  sifatini  tubdan  yaxshilash  chora-tadbirlari  to‘g‘risida»gi  PK- 

1533-sonli  Q arori  qabul  qilindi.  Ushbu  qaror  ijrosini  am alga  oshi- 

rish  m aqsadida  O liy  va  o ‘rta  m axsus  ta ’lim  vazirligining  2013-yil

2-  avgustdagi  278-sonli  buyrug‘i  asosida  takomillashtirilgan  oliy 

ta’lim  yo‘nalishlari  va  mutaxassisliklari  klassifikatori,  jahon  tajri- 

basi  o ‘rganilgan  va  tahlil  qilingan  holda  mazmuni  tubdan  o'zgar- 

tirilgan  o ‘quv  reja  v a  fan  dasturlari  asosida  darsliklarni  yaratish 

ishlari  o ‘quv  adabiyotlari  yetishm aslining  oldini  olishga  qaratilgan 

ulkan qadamdir.

QoMingizdagi 

ijtim oiy  ish  ta ’lim  y o ‘nalishi  talabalariga 

moMjallangan «Ijtim oiy ish etikasi» darsligi ham  bu borada qilingan 

dastlabki ishlardan biri hisoblanadi.

Darslikda  keltirilgan  boblar  quyidagi  m ualliflar  jam oasi  to- 

m onidan yozilgan:

kirish — M .X.Ganiyeva.

I-bob -N .M .L a tip o v a , I.Negmatov, M .B.Sherov.

II-bob -  M .X.Ganiyeva, L.N.Jo‘rayev, M .Sherov.

III-bob — N.M.Latipova, U.U.Abdurahmonov, Z.R.Ergashev.

IV-bob -  M .X.Ganiyeva, L.N .Jo‘rayev, M .B.Sherov.

V -bob —  M .X.Ganiyeva, I.Negmatov, M.Sherov.

V I-bob — I.Negmatov, M.Sherov, Z.R.Ergashev.

VH-bob -  N.M .Latipova, M .B.Sherov, Z.R.Ergashev.

VUI-bob -  M .X.Ganiyeva, L.N.Jo‘rayev, U.U.Abdurahmonov.

IX-bob — N .M .Latipova, M .B.Sherov, U.U.Abdurahmonov.

X-bob — M .X.Ganiyeva, N.M .Latipova, M .B.Sherov.

XI-bob — M .X.Ganiyeva, M .B.Sherov, Z.R.Ergashev.

ХП-bob -  N .M .Latipova, U.U.Abdurahm onov, Z.R.Ergashev.

XHI-bob -  M .X.Ganiyeva, I.Negmatov, M.B.Sherov.

6

---

/  

bob.