Ijtimoiyish

V III bob.

  IJT IM O IY  ISH  X O D IM IN IN G  M A JBU RIY A TLA RI 

VA V A ZIFA LA R I. IJT IM O IY  ISH  XO D IM IG A  

Q O 'Y IL A D IG A N  TA LA B LA R

R eja:

8.1

  Ijtim oiy  ish  xodim ining  m ajb u riy a tlarin i  um um insoniy 

m unosabatlarda nam oyon boMishi.

8.2

 Ijtim oiy ish xodim ining axloqiy m ajb u riy atlari.

8.3

  O iialar  bilan  ijtim oiy  ish  olib  borishda  axloqiy 

m uam m olar.

Ijtimoiy  ish  xodimi  m ijozlar  bilan  olib  boriladigan  ijtimoiy  ish 

amaliyotida bir qator m ajburiyatlarga am al qilishi  lozim.

Ijtimoiy ishchining m ajb u riy a tla ri:

-   va’zxonlik qilmaslik, buyruq bermaslik, ta’qiqlamaslik;

-   Mijoz  shaxsining  sha’ni  va  betakrorligini  hurmat  qilib  uni 

harakatga, tashabbusga, ijodga undash;

-   mijozga  quloq  tuta  bilish,  sabr-toqat  ko‘rsatish,  muammo  va 

vaziyatni  tushunish,  uning  o ‘rniga  o ‘zini  qo‘y a  bilish,  nazokat  va 

odob ko‘rsata bilish;

-   muloqotmand  boMish,  ochiq  boMish,  mijozni  «gapirtira 

bilish», birgalikda m uam m olam ing yechim ini aniqlash;

-   atrofdagilar uchun kerakli v a qiziqarli boMish;

-   mijoz v a uning atrofidagilar o ‘rtasida vosita, bogMovchi halqa 

boMish,  m ijozga  ko‘rsatilayotgan  xayriya  yordam i  orqali  uning 

sha’ni pastga urilishiga yoM qo‘ymaslik;

-   mijoz  bilan  ishlashda  norasm iy  boMa  bilish,  mijozning  o ‘z 

muammolarini  hal  qilishda  m aslahatchi,  ko‘makchi  vazifasini 

bajarish; o 'zaro  m unosabatlam i tenglik asosidagi dialogga qurish;

-   doimo  insonparvarlik  va  m ehribonlik  nuqtayi  nazaridan 

yondashish;

-   mijozni m uhokam a qilm aslik va unga tanbeh bermaslik;

206

---

-   shaxs yoki odam lar guruhiga g ‘ayriinsoniy va diskriminatsion 

yondashuvlaming oldini olish;

-   mijozni  jism oniy  yoki  ruhiy  o ‘ng‘aysizlikdan,  asabiy- 

lushishdan, xavfdan v a haqoratlardan him oya qilish;

-   o ‘z   xulq-atvorining  yuksak  axloqiy  andozalarga  mosligini 

saqlash,  har  qanday  makrlar,  birovlam i  aldash,  порок  xatti- 

harakatlarni  istisno qilish;

-   doim o faqatgina m ijoz manfaatlari yoMida harakat qilish;

-   o ‘ziga  ko‘makchilami  topa  bilish,  ijtimoiy  ishni  rivojlan- 

tirishda jam oatchilik ko‘magini ta’minlash;

-   faqatgina  o ‘zi  vakolatli  boMgan  doirada  ish  yuritish,  o ‘z 

ishining sifati uchun shaxsan m as’ul boMish;

-   tashqi ta ’sir va bosimlarga berilmaslik;

-   mijozni  qoMlanilayotgan  tadbirlar,  unga  ko‘rsatilayotgan 

yordam   xususiyati.  yozuvlar,  to‘p!anayotgan  m a’lum otlar  haqida 

xabardor qilish;

-   o'zining  kasbiy  munosabatlaridan  shaxsiy  m aqsadlar yoMida 

foydaianmaslik;

-   vaziyatlam i  m uhokama  qilish  va  baholashda  faqat  kasbiy 

m aqsadlar bilan ishtirok etish;

-   M ijoz  ishonib  bildirgan  simi  hurmat  qilish  v a  uni  fosh 

etmaslik;

-   ko'rsatilgan  xizm atlar  uchun  haqni  faqat  qonuniy  asoslarda 

olish;

-   bajarilgan ish uchun qim m atbaho sovg‘alar olmaslik;

-   kasbiy  bilimlari,  m ahorati,  malakasini  uzluksiz  oshirib 

borishga intilish;

-   o ‘z  am aliy faoliyatini kasbiy bilim lar asosida tashkii etish;

-   kasbning  obro‘si  va  pokligini  himoya  qilish  va  orttirishga 

intilish;

-   kasbiy  o 'zaro   m unosabatlar  va  o ‘zaro  ta 'sir  jarayonida 

ham kasblar  ishonchiga  hurm at  bilan  qarash,  nazokat  va  adolatni 

saqlash;

-   kim  boMishidan  q at’i  nazar,  hamkasbi  axloqqa  zid  harakat 

qilsa, unga qarshi choralar ko‘rish.

O datda,  sovuqqonlik  deb  baholanadigan  kasbiy  m e’yorlam i 

buzish  yoki  xatolar «beg‘am lik, m alakasizlik yoki  oldindan  o ‘ylan-

207

---

gan  niyat  tufayli  kasbiy  m e’yorlarni  buzish»  sifatida  baholanadi. 

Ijtim oiy  ish  xodimlari  maxfiylikni  buzganlari,  bolalar  bilan  yomon 

munosabatda  boMinayotgani  haqidagi  shubha  to ‘g ‘risida  xabar 

berm aganlari, suiiste’molliklar,  so‘z  bilan haqoratlash yoki jism oniy 

z o ‘ravonlik  tahdidi  singari  holatlarga  befarqlik.  xatti-harakatlar 

yordamida  haqoratlash,  davolash  yoki  axloq  tuzatish  muassasasiga 

xato  natijasida  yotqizish  tufayli  erkinlikni  cheklagani  uchun  sud 

tom onidan ta’qib qilinishi mumkin.

M alaka tavsifi  bilan  belgilangan  m ajburiyatlam i  bajarish  uchun 

ijtimoiy  ish  xodivni  o 'zin in g   quyidagi  huquqlaridan  keng  foyda- 

lanadi:

-   m ijozlarning  manfaatlarini  qonun  chiqaruvchi  va  ijroiya 

hokimiyati organlarida ifodalash va himoyalash;

-  maxsus  m a’lum ot to 'g ‘risidagi  diplom  yoki  sertifikat boMgani 

taqdirda davlat yoki xususiy ijtimoiy amaliyotni yuritish;

-  m ijozlar ehtiyojlari  bilan bogMiq m a’lum otlam i to ‘plash, aholi 

orasida sotsiologik so ‘roviar, diagnostik tadqiqotlar o ‘tkazish;

-   m ijozlarning  ijtimoiy  va  shaxsiy  m uam m olarini  hal  qilish 

to ‘g ‘risidagi 

rasmiy 

so‘rovlar  va 

iltimoslari 

bilan  jam oat 

tashkilotlariga, davlat m uassasalariga m urojaat qilish;

-   o ‘z faoliyati doirasidagi  u yoki  bu  m uam m oning holati  to ‘g ‘- 

risida davlat idoralariga axborot berish;

-   ijtimoiy  tashabbus  va  faollik  ko‘rsatganlari  uchun  ota-onalar, 

oilalar,  ijtimoiy  ish  ko‘ngiIlilarini  taqdirlash  to‘g ‘risida  korxonalar 

va  muassasalar,  tijorat  tuzilmalari  va  jam oat  birlashmalariga 

takliflar kiritish;

-   oiladagi  tarbiya,  ijtim oiy  ishdagi  tajribani  om m aviy  axborot 

vositalari yordam ida targ‘ib qilish  uchun faol  ish yuritish;

-  muayyan ijtimoiy muam m olarni hal qilishga qaratilgan jam oat 

tashabbuskorlik harakatlariga boshchilik qilish.